Hoàng Minh Đẹp, Phạm Quốc Quân, Phạm Quang Hải

Học viện Chính trị, Bộ Quốc phòng

Tóm tắt

Tư tưởng Hồ Chí Minh về cán bộ quản lý kinh tế là một bộ phận quan trọng trong di sản tư tưởng của Người. Bài viết tập trung làm rõ một số nội dung tư tưởng Hồ Chí Minh về cán bộ quản lý kinh tế và phương hướng vận dụng vào thực tiễn xây dựng đội ngũ cán bộ quản lý kinh tế trong bối cảnh đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, hội nhập kinh tế quốc tế và sắp xếp lại bộ máy hành chính các cấp ở Việt Nam hiện nay. Trên cơ sở đó, nhóm tác giả đề xuất giải pháp xây dựng đội ngũ cán bộ quản lý kinh tế theo tư tưởng Hồ Chí Minh.

Từ khóa: Chủ tịch Hồ Chí Minh, cán bộ, quản lý kinh tế

Summary

Ho Chi Minh's thoughts on economic management personnel are a crucial part of his ideological legacy. This article focuses on clarifying several key aspects of Ho Chi Minh’s thoughts on economic management personnel and the orientation for applying these ideas in the practice of building a team of economic management personnel in the context of promoting industrialization, modernization, international economic integration, and restructuring the administrative apparatus at all levels in Vietnam today. Based on this foundation, the authors propose solutions for developing a team of economic management personnel following Ho Chi Minh's ideology.

Keywords: President Ho Chi Minh, personnel, economic management

GIỚI THIỆU

Trong quá trình lãnh đạo cách mạng, Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “Trong công cuộc xây dựng nước nhà, việc quản lý kinh tế tài chính là cực kỳ quan trọng. Nếu quản lý không chặt chẽ, thì cái gì thiếu không biết, cái gì thừa không hay, công việc sẽ bị bế tắc” [8]. Người rất coi trọng công tác xây dựng đội ngũ cán bộ làm công tác quản lý kinh tế, một trong những lực lượng quan trọng trong công cuộc kiến thiết nước nhà. Đội ngũ này giữ vai trò then chốt trong hoạch định, thực thi chính sách và điều hành nền kinh tế hướng đến mục tiêu đưa Việt Nam trở thành nước công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao vào năm 2030 và nước phát triển có thu nhập cao vào năm 2045. Vì thế, cần tiếp tục nghiên cứu, vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh để xây dựng đội ngũ cán bộ quản lý kinh tế đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong tình hình mới.

TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ CÁN BỘ QUẢN LÝ KINH TẾ

Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, “cán bộ là gốc của mọi công việc”. Trong lĩnh vực quản lý kinh tế, cán bộ là người tổ chức, điều hành và dẫn dắt hoạt động sản xuất, lưu thông và phân phối nhằm phát triển kinh tế quốc dân. Họ là lực lượng trung tâm trong cải cách kinh tế, nâng cao đời sống nhân dân. Tư tưởng của Người về cán bộ quản lý kinh tế được thể hiện trên nhiều nội dung, trong đó có thể kể đến một số nội dung cơ bản sau đây:

Thứ nhất, nhấn mạnh vai trò của đạo đức và xây dựng đạo đức cách mạng của cán bộ quản lý kinh tế

Đối với Chủ tịch Hồ Chí Minh, đạo đức là “cái gốc của người cách mạng”, vì thế xây dựng đạo đức cách mạng là vấn đề hàng đầu trong xây dựng đội ngũ cán bộ. Đối với cán bộ làm kinh tế và quản lý kinh tế, Người yêu cầu cao về phẩm chất “cần, kiệm, liêm, chính”, bởi vì: “Những người trong các công sở đều có nhiều hoặc ít quyền hành. Nếu không giữ đúng Cần, Kiệm, Liêm, Chính thì dễ trở nên hủ bại, biến thành sâu mọt của dân” [2]; hay, cán bộ “làm kinh tế tài chính rất giỏi nhưng lại đi đến thụt két thì chẳng những không làm được gì ích lợi cho xã hội, mà còn có hại cho xã hội nữa” [3]. Như vậy, Người đặc biệt nhấn mạnh phẩm chất cần, kiệm, liêm, chính đối với cán bộ quản lý kinh tế, bởi họ là những người nắm giữ vị trí có thể ảnh hưởng trực tiếp đến công sản, đến việc quản lý, phân bổ tài chính và lợi ích của người dân, những phẩm chất đó giúp cán bộ không sa ngã, đủ sức phục vụ lợi ích chung của đất nước. Theo Người, việc cần, kiệm của cán bộ không phải để làm giàu cho họ, mà thực hành tiết kiệm trong quản lý kinh tế là để “giảm nhẹ sự đóng góp của nhân dân và cải thiện đời sống của nhân dân” [4] và để đất nước “chiến thắng thất nghiệp và nghèo dốt”.

Thứ hai, cán bộ quản lý kinh tế cần có trình độ chuyên môn, hiểu biết kinh tế - kỹ thuật, năng lực tổ chức, tư duy đổi mới và khả năng hành động thực tiễn.

Trong quá trình lãnh đạo cách mạng, Người thường xuyên yêu cầu cán bộ quản lý kinh tế phải phải ra sức học tập, trau dồi văn hóa, chính trị, kỹ thuật, để sử dụng máy móc ngày càng tinh vi, hiểu rõ chính sách kinh tế của Đảng, Nhà nước, có khả năng cụ thể hóa và triển khai vào thực tế. Người chỉ rõ: “cái gì không biết thì nói là không biết, không biết thì phải học” [5] và “phải học tập lý luận kinh tế tài chính, phải học tập cách tổ chức kinh tế tài chính” [6]; “tích cực học tập quản lý kinh tế” và “học tập quản lý tài sản quốc gia mà ngành mình phụ trách”... Không chỉ dừng lại ở sự hiểu biết mà cán bộ quản lý kinh tế còn phải có khả năng triển khai, tổ chức hoạt động thực tế, như: biết xây dựng kế hoạch phát triển kinh tế cụ thể, khả thi; biết tổ chức bộ máy, điều hành công việc, sử dụng người đúng năng lực; biết kiểm tra, đánh giá hiệu quả kinh tế, không để tình trạng thất thoát, lãng phí của công… Đồng thời, phải có tư duy thực tiễn, nắm bắt thực tế kinh tế của địa phương, ngành, lĩnh vực mà mình phụ trách để ra quyết sách đúng đắn.

Thứ ba, cán bộ quản lý kinh tế phải có phương pháp làm việc dân chủ, sâu sát cơ sở, gần gũi nhân dân và luôn cầu tiến bộ.

Trong các bài nói, bài viết của mình, Chủ tịch Hồ Chí Minh nhiều lần phê phán thói quen làm việc giấy tờ, thiếu thực tiễn của một bộ phận cán bộ, Người cho rằng để nắm bắt, lãnh đạo, quản lý, điều hành, tổ chức sản xuất có hiệu quả thì cán bộ quản lý phải trực tiếp tham gia vào quá trình sản xuất: “Tất cả cán bộ lãnh đạo phải thật sự tham gia lao động chân tay” [3], hay “Để lãnh đạo tốt, các đồng chí bí thư và ủy viên, các đồng chí chủ tịch các cấp từ tỉnh đến xã cần phải thật sự tham gia vào một tổ đổi công hoặc một hợp tác xã nông nghiệp”[3]; cán bộ quản lý phải thực sự sâu sát, nắm chắc cơ sở: “Cán bộ tỉnh phải đến tận các huyện, các xã. Cán bộ huyện phải đến tận các xã, các thôn. Cán bộ phải chân đi, mắt thấy, tai nghe, miệng nói, tay làm, óc nghĩ” [7].

Mặt khác, Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng phê phán những thói xấu của cán bộ như xa dân, làm việc hình thức, coi thường ý kiến cấp dưới. Theo Người, cán bộ quản lý kinh tế phải tôn trọng tập thể, lắng nghe ý kiến nhiều chiều, biết phát huy trí tuệ tập thể, “gần gũi quần chúng, tin tưởng lực lượng vĩ đại và đầu óc thông minh của quần chúng, học hỏi quần chúng...” [4].

Đặc biệt, Chủ tịch Hồ Chí Minh nhấn mạnh tinh thần học tập không ngừng, học nữa, học mãi, học suốt đời, bởi nếu không chịu khó học thì không tiến bộ được. Xã hội càng phát triển, công việc càng nhiều, máy móc càng tinh xảo mà chúng ta không chịu học thì sẽ lạc hậu; lạc hậu là bị đào thải, tự mình đào thải mình, là quy luật tất yếu.

Thứ tư, Chủ tịch Hồ Chí Minh nhấn mạnh nguyên tắc bố trí, sử dụng cán bộ quản lý kinh tế “phải chọn đúng người”, “dùng đúng việc”, “huấn luyện đúng cách” và “thường xuyên kiểm tra, đánh giá”.

Đây là yêu cầu mang tính chiến lược để cán bộ vừa hoàn thành nhiệm vụ, vừa có lợi cho cách mạng cả toàn cục và bộ phận. Nếu bộ trí không đúng, trái với sở trường của cán bộ không những lãng phí tài năng mà còn gây hại cho cách mạng.

GIẢI PHÁP XÂY DỰNG ĐỘI NGŨ CÁN BỘ QUẢN LÝ KINH TẾ THEO TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH

Trong những năm qua, thấm nhuần tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh, Đảng ta luôn coi công tác xây dựng đội ngũ cán bộ nói chung, trong đó có cán bộ quản lý kinh tế là nhiệm vụ “then chốt” của “then chốt”, nhờ đó đội ngũ cán bộ quản lý kinh tế không ngừng phát triển cả số lượng và chất lượng đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ. Đại hội XIII của Đảng đã khẳng định: “Công tác cán bộ có nhiều đổi mới, đội ngũ cán bộ ngày càng đáp ứng tốt hơn yêu cầu, nhiệm vụ trong tình hình mới” [1], đội ngũ cán bộ quản lý kinh tế đã có đóng góp quan trọng thúc đẩy sản xuất, phát triển kinh tế, tạo nên những thành tích quan trọng, “có ý nghĩa chiến lược” của đất nước.

Tuy nhiên, thực tế chỉ ra rằng, vẫn còn “một bộ phận cán bộ, đảng viên chưa tiên phong, gương mẫu; tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ vẫn còn diễn biến phức tạp” [1]; không ít vụ việc vi phạm trong quản lý kinh tế gây hậu quả khó khắc phục, thất thoát, lãng phí nguồn lực của đất nước…

Hiện nay, nước ta đang tiếp tục đẩy mạnh sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, đổi mới mô hình tăng trưởng, cơ cấu lại kinh tế, gắn với quá trình tổ chức, sắp xếp lại bộ máy theo hướng tinh gọn, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả, trong đó đẩy mạnh phân cấp, phân quyền với yêu cầu ngày càng cao đối với đội ngũ cán bộ công chức nói chung và cán bộ quản lý kinh tế nói riêng. Quán triệt những chỉ dẫn của Chủ tịch Hồ Chí Minh, để xây dựng đội ngũ cán bộ quản lý kinh tế đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới, cần quan tâm một số vấn đề sau:

Một là, tăng cường bồi dưỡng, rèn luyện đạo đức cách mạng của đội ngũ cán bộ quản lý kinh tế

Cần tiếp tục đẩy mạnh bồi dưỡng, rèn luyện đạo đức cách mạng, nhất là phẩm chất “cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư”; xây dựng bản lĩnh chính trị, tinh thần phục vụ nhân dân và hệ giá trị công vụ rõ ràng, minh bạch, gắn liền với trách nhiệm giải trình của đội ngũ cán bộ quản lý kinh tế. Theo đó, tiếp tục đẩy mạnh thực hiện có hiệu quả việc học tập, làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Chủ tịch Hồ Chí Minh; đổi mới hình thức giáo dục đạo đức cách mạng; đẩy mạnh công cuộc đầu tranh phòng, chống tham nhũng; xây dựng phong trào thực hành tiết kiệm chống lãng phí…

Hai là, đổi mới công tác đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao trình độ, năng lực của cán bộ đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ

Cần không ngừng đổi mới công tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ quản lý kinh tế, hướng đến nâng cao trình độ, năng lực chuyên môn theo kịp với sự phát triển của thực tiễn phát triển kinh tế, xã hội trên thế giới và trong nước; cập nhật các mô hình, phương pháp, khoa học quản lý, quản trị tiên tiến; bồi dưỡng, rèn luyện bản lĩnh, năng lực tổ chức thực tiễn, tư duy đổi mới, sáng tạo phù hợp với chức trách, nhiệm vụ được giao. Đổi mới nội dung, chương trình đào tạo, bồi dưỡng cán bộ ở các nhà trường; mở rộng quan hệ hợp tác quốc tế trong đào tạo, bồi dưỡng cán bộ; thực hiện có hiệu quả hoạt động luân chuyển, đưa cán bộ đi cơ sở…

Ba là, hoàn thiện cơ chế tuyển chọn, bố trí, sử dụng cán bộ

Phát hiện, bố trí, sử dụng cán bộ đúng người, đúng việc, đúng sở trường là vấn đề Chủ tịch Hồ Chí Minh đặc biệt coi trọng và cũng là yếu tố quan trọng góp phần tạo nên những thắng lợi to lớn của cách mạng Việt Nam. Điều này đòi hỏi phải tiếp tục hoàn thiện cơ chế tuyển chọn, bố trí, sử dụng cán bộ với các tiêu chí, tiêu chuẩn, quy trình cụ thể, chặt chẽ, khoa học, công khai, minh bạch, để phát hiện, tuyển chọn được nhân tài; tạo được môi trường, động lực cho cán bộ quản lý kinh tế phát huy năng lực, sở trường, nhiệt huyết trong công tác, đóng góp trí tuệ cho sự phát triển kinh tế đất nước. Kết hợp chặt chẽ, linh hoạt các hình thức thi tuyển, chọn lọc, đánh giá cán bộ; phát huy đầy đủ vai trò của quần chúng trong đánh giá cán bộ, từ đó tuyển chọn, bố trí, sử dụng đúng người, đúng việc.

Bốn là, đề cao vai trò nêu gương, tác phong sâu sát, gần dân, gắn bó với nhân dân của cán bộ

Để đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ hiện nay, đòi hỏi người cán bộ quản lý kinh tế phải gương mẫu, đi đầu cả về phẩm chất nhân cách, lối sống và năng lực chuyên môn. Đồng thời, phải không ngừng rèn luyện tác phong làm việc cụ thể, sâu sát, gắn bó mật thiết với nhân dân, tin tưởng, lắng nghe và học hỏi nhân dân; tránh lối làm việc quan liêu, giấy tờ, chỉ nghe báo cáo, xa rời thực tiễn, từ đó đề xuất chính sách thiếu sức sống, chính sách vừa ban hành đã lỗi thời, không theo kịp thực tiễn phát triển kinh tế của đất nước, địa phương; đi ngược lợi ích, nguyện vọng chính đáng của nhân dân.

Năm là, xây dựng thói quen tự học và tinh thần học tập suốt đời của cán bộ quản lý kinh tế

Chủ tịch Hồ Chí Minh nhấn mạnh tư tưởng học tập không ngừng, học tập suốt đời, phê phán thói “lười biếng, không tích cực học cái mới”. Trong bối cảnh hiện nay, đội ngũ cán bộ quản lý kinh tế phải không ngừng học tập ở nhà trường, tự học tập, nghiên cứu, học từ đồng nghiệp, từ nhân dân… để làm giàu tri thức, kỹ năng, đáp ứng yêu cầu hoạch định chính sách, tổ chức điều hành, kiểm tra, kiểm soát và tổ chức sản xuất kinh doanh trong tình hình mới./.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Đảng Cộng sản Việt Nam (2021). Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, tập 2, Nxb Chính trị Quốc gia – Sự thật

2. Hồ Chí Minh toàn tập, tập 5, Nxb Chính trị Quốc gia, 2011.

3. Hồ Chí Minh toàn tập, tập 11, Nxb Chính trị Quốc gia, 2011

4. Hồ Chí Minh toàn tập, tập 8, Nxb Chính trị Quốc gia, 2011.

5. Hồ Chí Minh toàn tập, tập 9, Nxb Chính trị Quốc gia, 2011.

6. Hồ Chí Minh toàn tập, tập 7, Nxb Chính trị Quốc gia, 2011.

7. Hồ Chí Minh toàn tập, tập 6, Nxb Chính trị Quốc gia, 2011.

8. Hồ Chí Minh toàn tập, tập 14, Nxb Chính trị Quốc gia, 2011.