Theo Thông tư 35 và Dự thảo, việc xác định giá tối đa được áp dụng theo hai phương pháp (1) toàn tuyến và (2) theo chiều dài đường. Theo VCCI, Cách định giá này dường như quá chung chung, có thể gây ra nhiều hệ quả xã hội bất cập, có thể kể đến như sau:

Khi áp dụng phương pháp giá toàn tuyến phải luôn bảo đảm khoảng cách giữa các trạm thu phí tối thiểu là 70km quy định tại Điều 2.2.b Thông tư 159/2013/TT-BTC. Tuy nhiên, cũng ngay tại quy định này lại cho phép khoảng cách ngắn hơn 70km khi được các cơ quan có thẩm quyền đồng ý. Vô hình chung, quy định này có thể dẫn đến tình trạng một đoạn đường dài 30km cũng được thu phí bằng với một đoạn đường dài 100km.

VCCI kiến nghị sửa đổi một số nội dung trong Thông tư 35

Hai phương pháp trên không giải quyết được tình trạng thu phí quá cao của một số dự án cải tạo, tăng cường mặt đường. Trong trường hợp đường cũ vẫn còn tốt, đang được đi miễn phí, chủ đầu tư chỉ thực hiện việc cải tạo, tăng cường mặt đường mà vẫn được thu giá với mức tối đa là rất bất hợp lý. Nguyên nhân xuất phát từ việc căn cứ tính mức giá thu đã bỏ qua hoàn toàn các yếu tố về chất lượng giao thông trước khi có dự án.

VCCI cho rằng, thực tế này không chỉ gây ra những phản ứng tiêu cực từ phía chủ phương tiện, mà còn không khuyến khích được chủ đầu tư bỏ vốn vào các dự án giao thông quan trọng, mang lại giá trị kinh tế - xã hội lớn. Do đó, việc định giá tối đa cho dịch vụ sử dụng đường bộ cần được nghiên cứu để có thể tính toán chi tiết hơn, phản ánh chính xác giá trị xã hội mà các dự án này mang lại được.

Sau khi tham khảo kinh nghiệm quốc tế và tham vấn ý kiến của một số chuyên gia, VCCI đề xuất Cơ quan soạn thảo áp dụng phương pháp tính giá sử dụng đường bộ cho mỗi phương tiện giao thông dựa trên “chi phí vận tải tiết kiệm được” của phương tiện đó.

Theo VCCI, phương pháp chi phí tiết kiệm được dự kiến sẽ mang lại một số lợi ích như sau:

Thứ nhất, mức giá luôn “chấp nhận được” đối với chủ phương tiện. Do chủ đầu tư chỉ được phép thu giá bằng 50% những gì chủ phương tiện được hưởng lợi, nên chủ phương tiện luôn được hưởng lợi 50% giá trị còn lại.

Thứ hai, phương pháp này phù hợp với mọi loại dự án bao gồm dự án xây dựng đường mới, nâng cấp cải tạo đường bộ, dự án cầu, hầm đường bộ. Do phương pháp này xem xét cả chất lượng hiện trạng giao thông trước dự án nên không gây ra tình trạng “cải tạo đường cũ, thu phí như đường mới”.

Thứ ba, nguyên lý cơ bản của phương pháp tính toán này là chủ đầu tư luôn được hưởng 50% giá trị mà anh ta mang lại cho cho khách hàng của mình – chủ phương tiện. Do đó, nó sẽ tạo động lực để các chủ đầu tư lựa chọn bỏ tiền vào những dự án mang lại lợi ích nhiều nhất cho xã hội, như các cung đường có lưu lượng xe lớn, hiện đang đi lại khó khăn. Thậm chí, chủ đầu tư sẽ nghiên cứu, sáng tạo, đề xuất nhiều giải pháp nhằm mang lại lợi ích tối đa cho chủ phương tiện. Điều này phù hợp quy luật giá trị của nền kinh tế thị trường.

Chính vì vậy, VCCI đề nghị cơ quan soạn thảo sửa đổi quy định về xác định giá tối đa đối với các dự án giao thông đường bộ có thu tiền. Theo đó, giá tối đa được xác định dựa trên tỷ lệ phần trăm của chi phí tiết kiệm được. Đồng thời, nghiên cứu và quy định cách tính chi phí tiết kiệm được.

Bên cạnh đó, cần quy định có sự tham gia của nhiều bên, trong đó nhất thiết phải có các hiệp hội doanh nghiệp vận tải trong việc thu thập các thông tin đầu vào phục vụ quá trình tính toán. Quy định điều khoản chuyển tiếp để bảo đảm quyền lợi của chủ đầu tư đã ký hợp đồng./.