Đó là thông tin được đưa ra tại Diễn đàn Đấu thầu qua mạng Việt Nam 2018 do Bộ Kế hoạch và Đầu tư phối hợp với Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB) và Ngân hàng Thế Giới (WB) tổ chức vào sáng nay (ngày 8/8).

Công cụ hiệu quả mang lại lợi ích toàn diện cho doanh nghiệp và xã hội

Phát biểu tại Diễn đàn, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Vũ Đại Thắng cho biết, trên thế giới, việc áp dụng đấu thầu qua mạng là xu thế tất yếu, góp phần nâng cao hiệu quả của công tác đấu thầu, tạo môi trường cạnh tranh, công bằng, minh bạch và tiết kiệm thời gian, chi phí, giảm thiểu thủ tục hành chính.

Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Vũ Đại Thắng phát biểu tại Diễn đàn

Được sự chấp thuận của Chính phủ, với sự hỗ trợ của Chính phủ Hàn Quốc, từ năm 2009, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã xây dựng Hệ thống đấu thầu qua mạng và tiến hành thí điểm tại 03 cơ quan là UBND TP. Hà Nội, Tập đoàn Điện lực Việt Nam và Tập đoàn Bưu chính viễn thông Việt Nam. Kết quả của giai đoạn thí điểm là cơ sở thực tiễn để đưa các nội dung về đấu thầu qua mạng đầy đủ hơn vào Luật Đấu thầu năm 2013 và các văn bản hướng dẫn luật, theo đó, đấu thầu qua mạng chính thức được triển khai trên phạm vi cả nước từ năm 2016.

Với quyết tâm chính trị rất cao, trên cơ sở đề xuất của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, ngày 13/7/2016, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Quyết định số 1402/QĐ-TTg về Kế hoạch tổng thể và lộ trình áp dụng đấu thầu qua mạng giai đoạn 2016-2025.

Theo định hướng của Chính phủ tại Quyết định 1402/QĐ-TTg, mục tiêu phát triển đấu thầu qua mạng đến năm 2025 là:

- 100% các thông tin trong quá trình lựa chọn nhà thầu, thực hiện hợp đồng được đăng tải công khai trên Hệ thống mạng đấu thầu quốc gia

- Tối thiểu 70% số lượng gói thầu thuộc phạm vi điều chỉnh của Luật đấu thầu thực hiện trên Hệ thống mạng đấu thầu quốc gia

- 100% hoạt động mua sắm thường xuyên được thực hiện trên Hệ thống mạng đấu thầu quốc gia, áp dụng mua sắm tập trung trên Hệ thống mạng đấu thầu quốc gia.

Nhằm thúc đẩy sự phát triển của đấu thầu qua mạng, Thông tư số 04/2017/TT-BKHĐT do Bộ Kế hoạch và Đầu tư ban hành có hiệu lực từ 01/03/2018 với nhiều điểm đột phá, trong đó mở rộng phạm vi đấu thầu qua mạng bao gồm cả các gói thầu cung cấp dịch vụ tư vấn, phi tư vấn, mua sắm hàng hóa, xây lắp có giá trị cao, áp dụng hình thức một giai đoạn hai túi hồ sơ, và tối ưu hóa quy trình lựa chọn nhà thầu trên Hệ thống mạng đấu thầu quốc gia. Thông tư số 04 bao gồm 07 mẫu hồ sơ mời thầu qua mạng, theo đó hầu hết các mẫu hồ sơ mời thầu được số hóa dưới dạng webform, cắt giảm tối đa thủ tục hành chính và văn bản giấy.

Nhờ các quy trình được điện tử hóa, tài liệu được mẫu hóa,công tác đấu thầu trở nên đơn giản, nhanh chóng, chính xác và thuận tiện hơn. Đặc biệt, thông qua Hệ thống mạng đấu thầu quốc gia, các nhà thầu có được môi trường cạnh tranh hoàn toàn bình đẳng, minh bạch.

Đặc biệt, đấu thầu qua mạng có thể giảm thiểu các hành vi tiêu cực như gian lận, thông đồng hay cản trở xảy ra trong hoạt động đấu thầu. Khi tham gia đấu thầu qua mạng, thông tin về số lượng, danh tính các nhà thầu nộp thầu đều được bảo mật tuyệt đối trước thời điểm mở thầu. Đây là công cụ hiệu quả giúp tiết giảm mạnh mẽ chi phí, tiết kiệm ngân sách nhà nước, mang lại lợi ích toàn diện cho doanh nghiệp và toàn xã hội.

Cả nước đã có 23.000 gói thầu áp dụng đấu thầu qua mạng

Nhờ đó, trong thời gian qua, đấu thầu qua mạng đã có những bước phát triển vượt bậc. Theo ông Nguyễn Anh Tuấn, Phó Cục trưởng Cục Quản lý đấu thầu (Bộ Kế hoạch và Đầu tư), đến nay đã có tổng cộng gần 23.000 gói thầu áp dụng đấu thầu qua mạnh. Trong đó, chỉ riêng 7 tháng đầu năm 2018 đã có gần 9.000 gói thầu được đấu thầu qua mạng, tăng gấp đôi so với cùng kỳ năm 2017, trong đó có những gói thầu quy mô lớn có giá trị lên tới gần 200 tỷ đồng, tỷ lệ tiết kiệm bình quân đạt 9%, trong khi đấu thầu truyền thống đạt khoảng 7%.

Nhiều cơ quan, địa phương đã thực hiện khá tốt đấu thầu qua mạng. Điển hình như tại tỉnh Sơn La, đây là địa phương còn hết sức khó khăn trong phát triển kết cấu hạ tầng cũng như hệ thống công nghệ thông tin.

Theo bà Hà Ngọc Châu, Phó Giám đốc Sở Kế hoạch và Đầu tư tỉnh Sơn La, trong công tác đấu thầu, Sơn La đã nhận thức được ưu điểm của đấu thầu qua mạng. Từ năm 2017, Sơn La bắt đầu thực hiện đấu thầu qua mạng và đã thực hiện được 53 gói đấu thầu điện tử. 7 tháng đầu năm 2018, Tỉnh đã thực hiện được 115 gói đấu thầu điện tử. Các gói thầu mà Sơn La thực hiện từ 1-20 tỷ đồng là phổ biến.

“Về phía Sơn La, qua kết quả triển khai đấu thầu qua mạng cho thấy, đấu thầu qua mạng đã đưa lại công bằng, minh bạch cho các bên, thu hút được nhiều nhà thầu quan tâm hơn. Đối với phía chủ đầu tư/bên mời thầu thì giảm được các chi phí, thời gian. Tỷ lệ tiết kiệm nhờ đấu thầu qua mạng đạt cao hơn đấu thầu truyền thống, có gói thầu giảm tới 9,5% (đấu thầu truyền thống nhiều khi chỉ ở mức 1%-2%), nhưng vẫn đảm bảo chất lượng và tiến độ”, bà Châu cho biết.

Là địa phương đi đầu trong triển khai đấu thầu qua mạng, ông Trần Văn Sơn, Giám đốc Sở Kế hoạch và Đầu tư Đà Nẵng cho biết, Đà Nẵng nhận thức rõ hiệu quả của đấu thầu qua mạng. Bởi đấu thầu truyền thống tiềm ẩn nhiều rủi ro và không tiết kiệm được qua đấu thầu. Trong khi đó, khi áp dụng đấu thầu qua mạng, Thành phố đã tiết kiệm được từ 10%-15%.

“Thời gian vừa qua, để triển khai và áp dụng rộng rãi đấu thầu qua mạng, Đà Nẵng đã đưa ra danh mục và yêu cầu bắt buộc đấu thầu qua mạng, đặt mục tiêu thực hiện cao hơn con số Thủ tướng yêu cầu về đấu thầu qua mạng”, người đứng đầu Sở Kế hoạch và Đầu tư TP. Đà Nẵng nói.

Trong khi đó, bà Phạm Thúy Hà, Trưởng Ban Quản lý Đấu thầu - Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) chia sẻ, là một trong 3 đơn vị thực hiện thí điểm đấu thầu qua mạng, từ năm 2009 đến nay, EVN cũng đạt được một số thành tích đáng ghi nhận. Nhờ nhận thức về lợi ích của đấu thầu qua mạng, năm 2009, EVN chỉ có hơn 10 gói thầu, thì đến năm 2016 đã có 1.800 gói thầu, năm 2017 gần 4.000 gói thầu và nửa đầu năm 2018 đã triển khai trên 4.500 gói thầu. Gần đây EVN đã triển khai đấu thầu qua mạng một số gói thầu quy mô từ 200 tỷ đồng trở lên.

Vẫn còn những khó khăn, thách thức trong thực thi, triển khai

Ông Adu-Gyamfi Abunyewa, chuyên gia cấp cao về đấu thầu của World Bank (WB) cho biết, hệ thống đấu thầu qua mạng của Việt Nam vẫn còn hạn chế về năng lực, tính năng. Hơn nữa, về tính khả thi trong thực tiễn của Hệ thống, ông Adu Gyamfi Abunyewa cho biết, khó có quốc gia nào có thể đưa vào từ đầu một hệ thống ĐTQM hoàn hảo. Mỗi quốc gia có một đặc thù, quy định riêng về mua sắm, vì thế không thể có thể "bê nguyên" một hệ thống đấu thầu qua mạng hoàn hảo nào của 1 quốc gia nào đó để áp dụng cho mình. Vì vậy, thách thức đối với Việt Nam là cách thức vận dụng làm sao cho hiệu quả và phù hợp.

Các diễn giả thảo luận tại Diễn đàn

Chia sẻ về khó khăn, hạn chế trong việc triển khai công tác đấu thầu qua mạng, ông Nguyễn Anh Tuấn cho biết, thực tế qua 3 năm triển khai đấu thầu qua mạng, một điều đáng buồn là theo lộ trình quy định trong số 119 cơ quan thực hiện công tác đấu thầu thì còn 41 cơ quan chưa thực hiện gói thầu nào đấu thầu qua mạng.

“Vì vậy, vấn đề thay đổi nhận thức là rất quan trọng để thúc đẩy áp dụng đấu thầu qua mạng”, ông Tuấn nói.

Ông Tuấn cũng thông tin thêm, hiện trung bình mới chỉ có 2,67 nhà thầu tham gia trên một gói thầu thực hiện đấu thầu qua mạng. Tỷ lệ nhà thầu tham gia đấu thầu qua mạng trung bình vẫn nhỏ hơn 3 nhà thầu/gói thầu. Điều này cho thấy có nhiều nhà thầu chưa biết để tham gia hoặc biết, nhưng chưa tự tin, hoặc thiếu niềm tin khi tham gia đấu thầu điện tử.

Nói về khó khăn trong xây dựng hệ sinh thái cho đấu thầu qua mạng, ông Nguyễn Đăng Trương, Cục trưởng Cục Quản lý đấu thầu cho biết, xây dựng hệ sinh thaí cho đấu thầu qua mạng dựa trên 3 trụ cột: Thứ nhất là môi trường, khuôn khổ pháp lý, tạo ra “cuộc chơi”; Thứ hai là xây dựng công cụ để “chơi”; Thứ ba là mọi người trong môi trường đó nhận thức đầy đủ về cuộc chơi công cụ “chơi”.

“Tuy nhiên, trở ngại cho vấn đề này là cần thay đổi nhận thức. Chúng ta thảo luận những giá trị cốt lõi, lợi ích rõ ràng thế nhưng các bên lại không chịu tham gia. Nhiều thành phố lớn nói quan ngại, khó, trong khi đó một tỉnh nhỏ như Sơn La làm tốt. Phải thay đổi được nhận thức, có sự đồng thuận chúng ta mới tạo được hệ sinh thái”, ông Trương nói.

Cần nhiều giải pháp đồng bộ

Thứ trưởng Vũ Đại Thắng cho biết, trong thời gian tới, Bộ Kế hoạch và Đầu tư sẽ tiếp tục hoàn thiện cơ sở pháp lý, đào tạo nâng cao năng lực, tuyên truyền phổ biến đến các đối tượng tham gia, tăng cường đầu tư để hoàn thiện điều kiện hạ tầng kỹ thuật Hệ thống.

Thông tin cụ thể hơn, ông Nguyễn Anh Tuấn cho biết, để tạo thuận lợi cho doanh nghiệp tiếp cận thông tin về các gói thầu trong thời gian tới, Bộ Kế hoạch và Đầu tư với trách nhiệm là cơ quan nhà nước về đấu thầu sẽ nghiên cứu phương án để thông tin với các nhà thầu về nhóm các gói thầu mà họ quan tâm, thay vì họ phải truy cập để tìm đơn lẻ từng gói thầu được đăng tải trên Hệ thống.

“Chúng tôi sẽ yêu cầu các nhà thầu liệt kê hết các gói thầu, các hợp đồng thực hiện gói thầu trên Hệ thống. Chủ đầu tư sẽ vào Hệ thống để biết năng lực nhà thầu đến đâu mà không phải yêu cầu 1 bộ hộ sơ năng lực nữa. Điều này giúp tiết kiệm chi phí rất lớn và tránh hiện tượng khai man năng lực”, ông Tuấn nói.

Trong khi đó, ông Adu-Gyamfi Abunyewa, chuyên gia cấp cao về đấu thầu của World Bank (WB) cho biết, WB đã làm việc với Việt Nam để nâng cấp hệ thống, nâng cao năng lực và nhận thức của các bên liên quan. Năm 2016, WB đã quyết định áp dụng đấu thầu qua mạng đối với một số gói thầu quy mô nhỏ sử dụng vốn vay của WB. Quá trình hợp tác đã đưa lại những kết quả tích cực. Vì vậy, các bên liên quan nên hợp tác với Cục Quản lý đấu thầu để đưa môi trường đấu thầu của Việt Nam thực sự minh bạch hơn. WB đang làm việc với ADB để cùng hỗ trợ Cục Quản lý đấu thầu tiếp tục phát triển Hệ thống.

Ông Adu Gyamfi Abunyewa cũng khuyến nghị, để khuyến khích các doanh nghiệp tham gia đấu thầu qua mạng, nhận xét, cốt lõi là nâng cao nhận thức của doanh nghiệp nhỏ và vừa đối với đấu thầu qua mạng.

“Họ cần nhận thức đây là công cụ tốt cho họ để có nhiều cơ hội để nắm lấy gói thầu bởi theo thời gian, số lượng gói thầu áp dụng đấu thầu qua mạng sẽ ngày càng tăng. Cục Quản lý đấu thầu cần tuyên truyền để họ thấy được rằng, họ hoàn toàn có thể tham gia vào hệ thống đấu thầu qua mạng để nắm bắt "kho tàng" cơ hội này”, ông Adu Gyamfi Abunyewa nhấn mạnh

Trong khi đó, ông Alexander Fox, Chuyên gia Đấu thầu Cao cấp, Cơ quan Đại diện Thường trú tại Việt Nam, Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) chia sẻ, con đường đấu thầu qua mạng là con đường gian nan, gồ ghề và nhiều thách thức. Ông cũng đưa ra kinh nghiệm triển khai đấu thầu qua mạng ở Bangladet cho thấy, khi họ áp dụng đấu thầu qua mạng, đất nước này cũng gặp khó khăn tương tự như ở Việt Nam. Tuy nhiên, quá trình áp dụng đấu thầu qua mạng của họ đã cho thấy, số lượng nhà thầu quan tâm nộp hồ sơ dự thầu nhiều hơn bình thường (thông thường chỉ có 2-3 nhà thầu), còn thực hiện đấu thầu qua mạng có tới 9 -10 nhà thầu.

“Trong quá trình sử dụng, hệ thống đấu thầu qua mạng cũng cần được nâng cấp và điều chỉnh liên tục nhưng nhất quán để ngày càng tạo thuận lợi hơn cho người sử dụng, phù hợp hơn với thực tiễn”, ông Alexander Fox khuyến nghị.

Đề xuất giải pháp cho việc triển khai đấu thầu qua mạng, ông Trần Văn Sơn cho biết, hệ thống đấu thầu nên mở rộng các hình thức mới để tăng cường minh bạch, loại bỏ các tiêu cực của đấu thầu truyền thống.

Cụ thể như: mở rộng đối tượng gói thầu/dự án áp dụng đấu thầu qua mạng, như: đấu giá đất, đấu thầu các gói tư vấn... “Ngoài đấu thầu trong nước, chúng tôi cũng mong muốn mở rộng áp dụng đấu thầu qua mạng với đấu thầu quốc tế đối với các lĩnh vực mà Việt Nam có thế mạnh tham gia, như: đấu thầu xuất khẩu gạo, đấu thầu cung cấp sản phẩm may mặc...”, Giám đốc Sở Kế hoạch và Đầu tư TP. Đà Nẵng nói./.