“Luật chơi” mới về thương mại và đầu tư

Phát biểu khai mạc Diễn đàn Xúc tiến xuất khẩu Việt Nam năm 2023 với chủ đề “Xúc tiến xuất khẩu xanh”, do Bộ Công Thương phối hợp với các dự án do Chính phủ Thụy Sĩ hỗ trợ tổ chức vào ngày 24/11/2023, Thứ trưởng Bộ Công Thương Đỗ Thắng Hải cho biết, vấn đề phát triển xanh, xuất khẩu xanh, bền vững không còn là chủ đề mới.

Để thực hiện thắng lợi chiến lược xuất khẩu, nhất là đối với một quốc gia có nền ngoại thương phát triển như Việt Nam, đòi hỏi các chính sách, cơ chế liên quan đến xuất, nhập khẩu phải luôn tiệm cận, thích ứng với đặc điểm, xu thế của thị trường thế giới để không bị bỏ lại phía sau trên thị trường quốc tế. Trong đó, xu hướng chuyển đổi xanh, xuất khẩu xanh đang tạo nên luật chơi mới về thương mại toàn cầu, đòi hỏi các nhà sản xuất, xuất khẩu phải nhanh chóng chuyển đổi, đáp ứng yêu cầu của thị trường để tồn tại và phát triển.

Chuyển đổi để xúc tiến xuất khẩu xanh
Thứ trưởng Bộ Công Thương Đỗ Thắng Hải chủ trì Diễn đàn Xúc tiến xuất khẩu Việt Nam năm 2023 với chủ đề “Xúc tiến xuất khẩu xanh”

Hiện nay, các cơ quan chính phủ, tổ chức công và khối tư nhân trên thế giới ngày càng quan tâm những vấn đề liên quan tới chủ đề sản xuất và thương mại xanh. Tăng trưởng xanh, phát triển xanh, kinh tế tuần hoàn đang trở thành xu thế tất yếu nhằm giảm phát thải khí nhà kính, hướng tới mục tiêu trung hòa carbon và phát triển bền vững. Xu hướng phát triển này đã và đang hình thành nên “luật chơi” mới về thương mại và đầu tư.

Nhiều nền kinh tế phát triển trên thế giới đã đặt ra những quy định liên quan đến môi trường khắt khe hơn đối với hàng hóa nhập khẩu như chính sách tăng trưởng xanh châu Âu, thỏa thuận xanh châu Âu kèm theo các cơ chế, chương trình như: Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (Carbon Border Adjustment Mechanism - CBAM); Chiến lược từ Trang trại đến bàn ăn (Farm to Fork); Kế hoạch Hành động kinh tế tuần hoàn (Circular Economy Action Plan) hay Chiến lược đa dạng sinh học đến năm 2030...

Chính vì vậy, “để không bị loại khỏi cuộc chơi bởi các tiêu chuẩn cao về môi trường và xã hội do các thị trường nhập khẩu đặt ra, các nước xuất khẩu cần thay đổi tư duy, quan tâm tới “tính xanh” của chuỗi cung ứng trong thương mại quốc tế để đáp ứng được các yêu cầu kỹ thuật khắt khe của thị trường”, Thứ trưởng Bộ Công Thương nhấn mạnh.

Các doanh nghiệp xuất khẩu cần thích ứng hiệu quả với những tiêu chuẩn xanh mới phát sinh

Việt Nam là một trong các quốc gia có những cam kết mạnh mẽ về môi trường tại Hội nghị thượng đỉnh về biến đổi khí hậu (COP26), trong đó có cam kết tiên phong đi đầu trong chuyển đổi năng lượng, cùng với chuyển đổi xanh và chuyển đổi số, với cam kết đạt mức phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050. Đây là nhiệm vụ vừa mang tính xu thế của thời đại, vừa hết sức cần thiết đối với Việt Nam trong quá trình hội nhập và phát triển kinh tế.

Đồng thời, Việt Nam cũng là quốc gia có nền ngoại thương phát triển, nói cách khác nền kinh tế phụ thuộc lớn vào ngoại thương. Vì vậy, việc chuẩn bị cho các doanh nghiệp sản xuất hàng xuất khẩu của Việt Nam thích ứng hiệu quả với những tiêu chuẩn xanh mới phát sinh, là sống còn đối với nền kinh tế Việt Nam.

Tại Diễn đàn, đánh giá các tác động từ xu hướng chuyển đổi xanh trong thương mại quốc tế xuất khẩu trong bối cảnh thực thi CBAM (cơ chế điều chỉnh biên giới carbon), TS. Nguyễn Phương Nam, chuyên gia đánh giá quốc tế về báo cáo kiểm kê khí nhà kính của Liên hợp quốc (UNFCCC) cho rằng, về cơ bản, một số ngành hàng xuất khẩu quan trọng của Việt Nam sẽ bị ảnh hưởng bởi CBAM cả trong ngắn và dài hạn. Đáng nói, không chỉ EU mà các quốc gia khác, như: Mỹ, Canada… đã và sẽ áp dụng các quy định xanh trong xuất nhập khẩu.

Vì vậy, để ứng phó thích hợp với các tiêu chuẩn xanh trong xuất nhập khẩu, TS. Nguyễn Phương Nam khuyến nghị, các oanh nghiệp cần đa dạng hoá đối tác thương mại; đánh giá rủi ro và lập kế hoạch các kịch bản, xây dựng chiến lược giảm lượng carbon; tham gia vào các dự án bù đắp carbon; đánh giá mức độ thâm dụng carbon; đầu tư vào đổi mới sáng tạo và công nghệ, tham gia vào các sáng kiến hợp tác công nghiệp.

Trong khi đó, bà Mira Nagy, Trưởng Hợp phần, Dự án Hướng tới sự tuần hoàn (Go Circular), Tổ chức Hợp tác quốc tế Đức (GIZ) thông tin, quy định về thiết kế sinh thái cho sản phẩm bền vững (ESPR) có thể được áp dụng cho hầu hết mọi mặt hàng trên thị trường EU. Quy định này xây dựng dựa trên các chỉ thị thiết kế sinh thái và dán nhãn năng lượng cũng sẽ ảnh hưởng đến nhiều ngành hàng xuất khẩu của Việt Nam.

Vì vậy, bà Mira Nagy khuyến nghị, doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam cần tham gia vào khóa đào tạo hành động khí hậu được thiết lập để giảm thiểu rủi ro môi trường tại công ty; liên hệ với bộ phận hỗ trợ kinh doanh có trách nhiệm (RBH) với tư cách là phòng “một cửa” về quy tắc ứng xử kinh doanh có trách nhiệm áp dụng các công ty trong nước./.