Những khó khăn, thách thức trong nỗ lực thực hiện các SDGs trên toàn cầu

Phát biểu khai mạc tại Hội thảo, TS. Lê Việt Anh, Vụ trưởng Vụ Khoa học, Giáo dục, Tài nguyên và Môi trường, Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho biết, trong thời gian qua, trên phương diện toàn cầu, một số tiến bộ đáng kể đã được ghi nhận trong việc thực hiện SDGs, như: tình trạng nghèo đói cùng cực và tỷ lệ tử vong ở trẻ em tiếp tục giảm; phòng chống các bệnh HIV và viêm gan đạt những kết quả khả quan; một số mục tiêu bình đẳng giới đạt kết quả rất tích cực; khả năng tiếp cận điện ở các nước nghèo nhất đang gia tăng và tỷ trọng năng lượng tái tạo trong cơ cấu năng lượng ngày càng tăng.

TS. Lê Việt Anh, Vụ trưởng Vụ Khoa học, Giáo dục, Tài nguyên và Môi trường, Bộ Kế hoạch và Đầu tư phát biểu tại Hội thảo

Tuy nhiên, kể từ năm 2019, nỗ lực thực hiện các SDGs trên toàn cầu đã gặp những khó khăn, thách thức do tác động nghiêm trọng của đại dịch Covid-19, biến đổi khí hậu, xung đột, căng thẳng địa chính trị và thương mại. Theo báo cáo mới nhất của Liên hợp quốc, dự kiến chỉ có 17% mục tiêu SDGs cụ thể có số liệu đánh giá có khả năng hoàn thành đúng hạn vào năm 2030, 48% trong số đó có tiến bộ nhưng chậm; 18% không có tiến bộ và 17% thụt lùi so với mốc năm 2015. “Khả năng không hoàn thành chỉ tiêu vào năm 2030 đang ngày càng hiện hữu”, ông Lê Việt Anh chia sẻ.

Đối với khu vực châu Á - Thái Bình Dương, theo công bố mới nhất của ESCAP, khu vực này dự kiến chỉ đạt được 1/3 tiến trình cần thiết vào năm 2030. Đến năm 2023, tiến trình trung bình mới chỉ đạt được 17% tiến độ thực hiện SDGs của cả khu vực, mặc dù đã đi được một nửa chặng đường và phải đến năm 2062 mới có thể đạt được tất cả các mục tiêu SDGs, chậm hơn 32 năm so với tiến độ đặt ra.

Việt Nam và mức xếp hạng kết quả thực hiện SDGs đầy ấn tượng

Trên phương diện so sánh quốc tế, Việt Nam được đánh giá là một điểm sáng trong thực hiện SDGs. Trên phạm vi toàn cầu, thứ hạng của Việt Nam về kết quả thực hiện SDGs liên tục tăng lên trong giai đoạn 2017-2024. Theo đó, Việt Nam từ xếp hạng 68/157 nước năm 2017 đã tăng lên 54/166 quốc gia được xếp hạng năm 2024 (Hình). Về điểm số, năm 2024, chỉ số phát triển bền vững (SDI) của Việt Nam đạt 73,32 điểm, cao hơn mức trung bình toàn cầu. Điểm số và vị trí của Việt Nam có sự cải thiện so với xếp hạng được công bố năm 2023. Trong khu vực Đông và Nam Á, Việt Nam chỉ xếp sau Thái Lan. Điều này phản ánh nỗ lực của Việt Nam trong việc thực hiện các SDGs và cũng chỉ ra những thách thức còn tồn tại mà Việt Nam cần tập trung giải quyết trong những năm tới để tiếp tục tiến bộ.

Nguồn: https://dashboards.sdgindex.org/rankings

Xét trong nhóm các quốc gia có mức thu nhập tương đương, Việt Nam có sự thể hiện tương đối ấn tượng. So sánh với các quốc gia trong cùng phân khúc, Việt Nam đứng thứ 3/88 quốc gia được xếp hạng trong nhóm các quốc gia có thu nhập trung bình thấp (sau Ukraina và Kyrgyzstan) và đứng thứ 12/88 quốc gia có thu nhập trung bình (cả thấp và cao).

Thành quả nổi bật của Việt Nam trong thực hiện SDGs

Kể từ khi Quyết định số 622 được ký vào năm 2017, đến nay, việc thực hiện Chương trình nghị sự 2030 vì sự phát triển bền vững của Việt Nam đã đi được một nửa chặng đường và đã đạt được kết quả nổi bật sau:

(i) Các chính sách/hướng dẫn chung để cụ thể hóa việc triển khai thực hiện các SDGs đã được ban hành tương đối đồng bộ, đầy đủ và góp phần rất lớn vào việc quốc gia hóa và thực hiện các SDGs tại Việt Nam. Theo đó, Bộ Kế hoạch và Đầu tư cùng các bộ, ngành, cơ quan, địa phương đã nghiêm túc triển khai các nhiệm vụ được giao tại Kế hoạch hành động quốc gia thực hiện Chương trình nghị sự 2030. Các SDGs đã trở thành định hướng xuyên suốt cho các bộ, ngành, địa phương và các cơ quan liên quan trong quá trình xây dựng và thực thi chính sách.

(ii) Việc thực hiện các SDGs đã huy động sự tham gia và đóng góp tích cực và trở thành công việc chung của tất cả các bên liên quan gồm: Nhà nước, tổ chức xã hội, phi chính phủ, cộng đồng doanh nghiệp, các tổ chức quốc tế, đối tác phát triển và cộng đồng người dân. Các SDGs đã trở thành đề tài, chủ điểm thảo luận của các diễn đàn, hội nghị trong nước, quốc tế; định hướng phương thức hợp tác, phối hợp giữa Việt Nam và các đối tác phát triển; là căn cứ để các bộ, ngành, địa phương, các tổ chức xã hội, tổ chức phi chính phủ trong nước xây dựng các dự án hỗ trợ kỹ thuật và huy động nguồn lực ODA và là mục tiêu hướng tới trong các dự án hỗ trợ kỹ thuật của các đối tác phát triển cho Việt Nam trong giai đoạn vừa qua. “Không ai bị bỏ lại phía sau” đã trở thành một cụm từ được sử dụng phổ biến trên các báo, đài, chương trình truyền thông, các hội nghị, hội thảo, sự kiện và trở nên quen thuộc với cộng đồng người dân.

(iii) Việt Nam đã đạt được những thành tựu nhất định trong nhiều mục tiêu và được cộng đồng quốc tế ghi nhận và đánh giá cao, như: mục tiêu số 1, 6, 9, 10, 16, 17. Đồng thời kết quả tích cực đã được ghi nhận trên nhiều chỉ tiêu trong một số lĩnh vực cụ thể, như: chăm sóc và bảo vệ trẻ em, bảo trợ xã hội, giáo dục phổ thông, giáo dục đại học, tiếp cận điện năng.

(iv) Giám sát và đánh giá thực hiện các SDGs đã trở thành một công việc thường xuyên, liên tục với sự tham gia tích cực của các bên liên quan, qua đó, cung cấp thông tin kịp thời cho Quốc hội, Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương và các bên liên quan để tham khảo trong quá trình triển khai hoạt động của mình. Đồng thời, giúp chia sẻ thành tựu, kết quả đạt được và những khó khăn, thách thức trong triển khai thực hiện các SDGs với cộng đồng quốc tế thông qua Rà soát quốc gia tự nguyện (VNR) được trình bày tại Liên hợp quốc vào năm 2018 và 2023.

TS. Lê Việt Anh nhận định: “Kết quả nêu trên thể hiện sự nỗ lực, cố gắng của các ngành, các cấp và các bên trong triển khai nhiệm vụ, giải pháp phát triển bền vững ở phạm vi quốc gia, địa phương và trong từng ngành, lĩnh vực”.

Khó khăn, thách thức trong triển khai Chương trình nghị sự 2030 và các SDGs của Việt Nam

Bên cạnh những thành quả đạt được, việc thực hiện Chương trình nghị sự 2030 và các SDGs tại Việt Nam còn gặp một số khó khăn, thách thức cần được giải quyết trong thời gian tới. Cụ thể:

(i) Thiếu hụt nguồn lực tài chính. Việc huy động nguồn lực tài chính để đáp ứng nhu cầu thực hiện các SDGs ngày càng khó khăn, thách thức. Trong đó, nguồn ODA giảm rõ rệt, đặc biệt là sau khi Việt Nam trở thành nước có thu nhập trung bình thấp vào năm 2010, nguồn FDI vẫn tiếp tục tăng, song chất lượng, cũng như mức độ lan tỏa của khu vực FDI tới phát triển bền vững đất nước chưa thực sự rõ rệt, nguồn đầu tư từ khu vực tư nhân trong nước chưa thể hiện được vai trò là động lực của tăng trưởng kinh tế và phát triển bền vững đất nước như kỳ vọng.

Bên cạnh đó, phân bổ ngân sách chưa hợp lý và thiếu các chính sách hỗ trợ đặc thù cho các vùng khó khăn là một nguyên nhân chủ yếu gây ra các hạn chế trong việc thực hiện SDGs và làm tăng nguy cơ tụt hậu của các địa bàn này trong quá trình thực hiện SDG NAP.

(ii) Sự phối hợp giữa các cấp, các ngành trong khu vực công còn yếu, chưa thu hút được sự tham gia mạnh mẽ của doanh nghiệp, các tổ chức xã hội và cộng đồng người dân trong việc huy động nguồn lực và trực tiếp thực hiện các SDGs. Chưa có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp, các cơ quan, đơn vị. Nhiều sáng kiến trong thực hiện SDG NAP đã được triển khai, những vẫn còn mang tính đơn lẻ ở một số bộ, ngành và tỉnh, thành phố.

Ngân sách nhà nước vẫn đang phải đóng vai trò chính trong thực hiện SDGs, cơ chế, chính sách khuyến khích đầu tư tư nhân vào năng lượng tái tạo, sản xuất và tiêu dùng xanh hơn, sạch hơn, phát triển các mô hình kinh tế tuần hoàn…, còn chưa đủ mạnh để biến những nguồn lực trong khu vực tư nhân trở thành một nguồn tài chính cơ bản để thực hiện SDG NAP.

(iii) Hệ thống báo cáo, giám sát và đánh giá thực hiện SDGs chưa hoàn thiện và đồng bộ. Một trong những hạn chế lớn nhất về khía cạnh này là việc thu thập và xử lý dữ liệu về các SDGs còn chưa đồng bộ và toàn diện. Bên cạnh đó, công tác số hóa và ứng dụng công nghệ thôngtin trong thu thập thông tin, tổng hợp số liệu các chỉ tiêu SDGs còn chậm.

Để đẩy nhanh tiến độ thực hiện SDGs tại Việt Nam

Chia sẻ tại Hội thảo, bà Pauline Tamesis, Điều phối viên thường trú của Liên hợp quốc tại Việt Nam cho rằng, đánh giá giữa kỳ SDG NAP là cơ hội quan trọng để rút kinh nghiệm, chia sẻ bài học và đưa ra định hướng tập trung hơn, cũng như huy động sự tham gia và nguồn lực của các bên liên quan cả về mặt tài chính, kỹ thuật và kiến thức. Đồng thời khẳng định, Liên hợp quốc sẽ tiếp tục hỗ trợ Việt Nam đẩy nhanh tiến độ thực hiện các SDGs, đạt được mục tiêu trở thành nền kinh tế hiện đại, thu nhập cao vào năm 2045 và đạt mức phát thải ròng bằng 0 (net-zero) vào năm 2050.

Bà Pauline Tamesis, Điều phối viên thường trú của Liên hợp quốc tại Việt Nam chia sẻ tại Hội thảo

“Cần thu hút sự tham gia mạnh mẽ của doanh nghiệp, các tổ chức xã hội và cộng đồng người dân trong việc huy động nguồn lực và trực tiếp thực hiện các SDGs. Việc thực hiện các SDGs đòi hỏi sự hợp tác và nỗ lực không ngừng từ tất cả các bên liên quan, bao gồm: Chính phủ, các tổ chức quốc tế, khu vực tư nhân và cộng đồng dân cư. Bên cạnh đó, hệ thống báo cáo, giám sát và đánh giá thực hiện SDGs cũng cần tiếp tục hoàn thiện và đồng bộ” bà Nguyễn Thị Thanh Nga, Vụ Khoa học, Giáo dục, Tài nguyên và Môi trường, Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho hay.

Hội thảo đã nhận được ý kiến góp ý từ các bộ, ngành, địa phương, cơ quan, tổ chức liên quan về dự thảo Báo cáo, cũng như chia sẻ kết quả đạt được, khó khăn, thách thức và gợi mở hướng tiếp theo nhằm thúc đẩy việc thực hiện SDGs tại Việt Nam. Các đại biểu tham dự tại Hội thảo đã đưa ra một số khuyến nghị trong nhận định các chỉ tiêu, dữ liệu, phân tích được đưa ra trong Báo cáo; cũng như đề xuất các giải pháp để thúc đẩy quá trình thực hiện các SDGs tại Việt Nam.

“Các ý kiến đóng góp từ Hội thảo sẽ được phản ánh trong Báo cáo cuối cùng và là tài liệu quan trọng phục vụ cho công tác tổng kết, xây dựng kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội quốc gia đến năm 2026-2030, cũng như là đầu vào quan trọng cho Tổ biên tập Tiểu ban kinh tế - xã hội Đại hội lần thứ XIV của Đảng”, ông Lê Việt Anh nhấn mạnh./.