TS. Nguyễn Thị Lan Hương

Email: Lanhuong@tueba.edu.vn

TS. Nguyễn Thị Hồng Yến

Trường Đại học Kinh tế và Quản trị kinh doanh - Đại học Thái Nguyên

Tóm tắt

Trong bối cảnh Cách mạng Công nghiệp 4.0, chuyển đổi số (CĐS) đang là xu hướng phát triển mạnh mẽ và trở thành yếu tố quyết định cho sự phát triển bền vững của các tỉnh, thành phố trong cả nước. Tỉnh Thái Nguyên, với tiềm năng phát triển kinh tế và lợi thế về vị trí địa lý, đang tích cực triển khai các giải pháp CĐS, nhằm thúc đẩy sự phát triển toàn diện về kinh tế, xã hội và môi trường. Bài viết phân tích thực trạng CĐS tại tỉnh Thái Nguyên, những thành tựu đã đạt được và các thách thức trong quá trình thực hiện. Trên cơ sở đó, các tác giả đề xuất một số giải pháp chiến lược để đẩy mạnh CĐS, từ đó tạo ra sự bứt phá về kinh tế - xã hội cho Tỉnh trong thời gian tới.

Từ khóa: đẩy mạnh, chuyển đổi số, tỉnh Thái Nguyên, bứt phá, kinh tế, xã hội

Summary

In the context of The Fourth Industrial Revolution, digital transformation is a strong development trend and has become a decisive factor for the sustainable development of provinces and cities across the country. With economic development potential and geographical advantages, Thai Nguyen Province is actively implementing digital transformation solutions to promote comprehensive economic, social, and environmental development. The article analyzes the current Thai Nguyen Province's digital transformation situation and the achievements and challenges in the implementation process. On that basis, the authors propose several strategic solutions to promote digital transformation, thereby creating a breakthrough in the province's socio-economic development in the coming time.

Keywords: promote, digital transformation, Thai Nguyen Province, breakthrough, economy, society

ĐẶT VẤN ĐỀ

Trong bối cảnh Cách mạng công nghiệp 4.0, CĐS đã và đang trở thành một yếu tố không thể thiếu để các địa phương nâng cao sức cạnh tranh và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội. Trong bối cảnh tỉnh Thái Nguyên, việc triển khai CĐS không chỉ giúp nâng cao hiệu quả quản lý hành chính, mà còn thúc đẩy các ngành kinh tế chủ lực, như: công nghiệp, nông nghiệp và dịch vụ phát triển mạnh mẽ. Với sự vào cuộc quyết liệt của các cấp, các ngành và sự tham gia hưởng ứng nhiệt tình của người dân, tỉnh Thái Nguyên đã đạt được nhiều kết quả tích cực trong công tác CĐS, từng bước giúp người dân hài lòng và hạnh phúc hơn (Thu Huyền, 2024). Tuy nhiên, quá trình CĐS tại Thái Nguyên cũng đang gặp phải một số thách thức, bao gồm: cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin chưa đồng bộ, nguồn nhân lực thiếu kỹ năng về công nghệ và việc triển khai các giải pháp CĐS chưa thực sự phù hợp với nhu cầu thực tế của từng ngành. Mặc dù vậy, với tiềm năng và chiến lược đúng đắn, Thái Nguyên hoàn toàn có thể tạo ra một bước ngoặt quan trọng trong việc phát triển kinh tế - xã hội, thông qua việc áp dụng các công nghệ số trong mọi lĩnh vực. Bài báo sẽ làm rõ thực trạng CĐS tại Thái Nguyên, phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình chuyển đổi và đưa ra các giải pháp, nhằm thúc đẩy CĐS, tạo bứt phá trong phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh trong thời gian tới.

THỰC TRẠNG CĐS TẠI TỈNH THÁI NGUYÊN

CĐS đang trở thành một xu hướng không thể thiếu trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của các tỉnh, thành phố trong thời kỳ Cách mạng công nghiệp 4.0. Tỉnh Thái Nguyên là một trong những địa phương tiên phong trong việc nắm bắt cơ hội từ CĐS, với sự chủ động và sự quan tâm sâu sát của cấp ủy và chính quyền các cấp (Việt Hoan, 2023). Tỉnh đã nhận thức rõ CĐS là yếu tố quan trọng để phát triển mạnh mẽ nền kinh tế số, xã hội số và chính quyền số, góp phần cải thiện chất lượng quản lý nhà nước, phát triển dịch vụ công trực tuyến và tăng cường hiệu quả quản trị.

Năm 2020, Thái Nguyên trở thành tỉnh đầu tiên trong cả nước ban hành Nghị quyết chuyên đề về CĐS với Nghị quyết số 01-NQ/TU, nhằm xây dựng chương trình CĐS giai đoạn 2021-2025, định hướng đến năm 2030. Mục tiêu này đã giúp Tỉnh xác định rõ các lĩnh vực trọng tâm, gồm chính quyền số, kinh tế số và xã hội số, nhằm tạo động lực mạnh mẽ cho sự phát triển.

Năm 2022, Thái Nguyên đứng thứ 8/63 tỉnh, thành về chỉ số CĐS (DTI), trong đó, chính quyền số xếp thứ 7, kinh tế số đứng thứ 15, và xã hội số xếp thứ 9 trên cả nước. Năm 2023, Tỉnh đã hoàn thành 13/15 chỉ tiêu đề ra trong Nghị quyết về CĐS. Đặc biệt, Chỉ số hiệu quả Quản trị và Hành chính công cấp tỉnh (PAPI) của Thái Nguyên đã đạt 45,7875 điểm, xếp thứ 2 toàn quốc; chỉ số Hài lòng về sự phục vụ hành chính (SIPAS) tiếp tục xếp thứ 2 cả nước; và chỉ số Cải cách hành chính (PAR Index) đạt 90,76%, xếp thứ 6/63 tỉnh, thành phố. Những kết quả này là minh chứng rõ ràng cho sự nỗ lực và thành công của Thái Nguyên trong việc thực hiện CĐS.

Ngoài ra, Thái Nguyên cũng là một trong những tỉnh được Trung ương chọn thí điểm triển khai Đề án 06 của Chính phủ, thực hiện 21 mô hình CĐS trong các lĩnh vực, như: thủ tục hành chính, kinh tế - xã hội và công dân số. Các sáng kiến nổi bật, như: chương trình Livestream phiên chợ xúc tiến tiêu thụ sản phẩm "Miến dong Việt Cường và nông sản Thái Nguyên" trên nền tảng số đã giúp tỉnh mở rộng thị trường tiêu thụ sản phẩm nông sản và nâng cao giá trị gia tăng cho các sản phẩm đặc sản địa phương.

CĐS tại Thái Nguyên không chỉ chú trọng vào các hạ tầng công nghệ, mà còn mở rộng đến các mô hình ứng dụng thực tiễn, từ việc phát triển hạ tầng mạng 5G, triển khai các hệ thống, như: tổng đài 1022, camera giám sát, nền tảng bản đồ số cho chính quyền, cho đến việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong các hoạt động sản xuất và chế biến nông sản, đặc biệt là cây chè.

Tỉnh cũng đặt mục tiêu phát triển kinh tế số đạt trên 30% GRDP và đã đưa ra các dự án quan trọng, như: xây dựng Khu Công nghệ thông tin tập trung Yên Bình và triển khai các mô hình điểm kết hợp hạ tầng mới với đổi mới sáng tạo để nâng cao hiệu quả hoạt động.

Bằng việc chú trọng vào các yếu tố, như: phát triển hạ tầng số, ứng dụng công nghệ tiên tiến, cải cách hành chính và phát triển nguồn nhân lực kỹ thuật số, Thái Nguyên đang dần hình thành một môi trường kinh tế - xã hội hiện đại, minh bạch và hiệu quả. Những kết quả đạt được trong thời gian qua sẽ là nền tảng vững chắc giúp tỉnh tiếp tục phát triển mạnh mẽ trong giai đoạn tiếp theo, khẳng định vai trò là một trong những địa phương đi đầu trong công cuộc CĐS tại Việt Nam.

KHÓ KHĂN TRONG THỰC HIỆN CĐS TẠI TỈNH THÁI NGUYÊN

Mặc dù tỉnh Thái Nguyên đã đạt được nhiều kết quả khả quan trong quá trình CĐS, nhưng việc triển khai và thúc đẩy CĐS tại địa phương vẫn gặp phải không ít khó khăn và thách thức. Những khó khăn này không chỉ đến từ yếu tố nội tại của tỉnh, mà còn xuất phát từ bối cảnh chung của nền kinh tế và sự chuyển mình mạnh mẽ của xã hội.

Một là, hạn chế về nguồn lực tài chính và nhân lực

Một trong những khó khăn lớn nhất trong quá trình CĐS tại Thái Nguyên là vấn đề nguồn lực tài chính và nhân lực. CĐS là một quá trình phức tạp, đòi hỏi đầu tư mạnh mẽ vào cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin, phần mềm, đào tạo nguồn nhân lực và các dịch vụ hỗ trợ khác. Mặc dù Tỉnh đã có những chính sách hỗ trợ, nhưng ngân sách và các nguồn lực tài chính vẫn còn hạn chế, chưa đáp ứng đủ nhu cầu phát triển công nghệ và ứng dụng số rộng rãi trong mọi lĩnh vực.

Về nguồn nhân lực, mặc dù Thái Nguyên đã triển khai nhiều chương trình đào tạo và phát triển nguồn nhân lực, nhưng lực lượng lao động trong các cơ quan hành chính và doanh nghiệp chưa đủ kỹ năng và hiểu biết để vận hành các hệ thống số. Các cán bộ, công chức trong các cơ quan nhà nước có thể gặp khó khăn trong việc làm quen và áp dụng các công nghệ mới, từ đó làm chậm tiến trình CĐS. Ngoài ra, việc phát triển đội ngũ chuyên gia công nghệ thông tin chất lượng cao cũng gặp không ít thách thức, bởi đây là nguồn lực cần thiết để đảm bảo sự bền vững và hiệu quả của CĐS.

Hai là, cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin còn thiếu đồng bộ

Mặc dù tỉnh Thái Nguyên đã đẩy mạnh việc phát triển hạ tầng công nghệ, nhưng so với các tỉnh, thành phố lớn, cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin của tỉnh vẫn còn thiếu đồng bộ và chưa hoàn thiện. Một số khu vực, đặc biệt là vùng nông thôn, vùng sâu, vùng xa của tỉnh vẫn gặp phải tình trạng thiếu sóng di động hoặc mạng Internet tốc độ cao. Việc triển khai các ứng dụng công nghệ số, như: chính quyền điện tử, dịch vụ công trực tuyến hay hệ thống thông tin dữ liệu công cộng gặp rất nhiều khó khăn trong việc kết nối và duy trì ổn định. Nếu không giải quyết được vấn đề cơ sở hạ tầng này, việc mở rộng CĐS sẽ không đạt được hiệu quả cao, đặc biệt là trong việc nâng cao chất lượng dịch vụ công và ứng dụng công nghệ vào đời sống người dân.

Ba là, vấn đề bảo mật và an toàn thông tin

Với sự phát triển nhanh chóng của công nghệ số, vấn đề bảo mật và an toàn thông tin trở thành một trong những thách thức lớn trong quá trình CĐS tại Thái Nguyên. Việc triển khai các hệ thống số đòi hỏi phải có các biện pháp bảo vệ dữ liệu, thông tin cá nhân của người dân và doanh nghiệp. Tuy nhiên, hạ tầng bảo mật tại tỉnh vẫn chưa được đầu tư đầy đủ, đặc biệt là trong các cơ quan hành chính công. Mối lo ngại về các nguy cơ xâm nhập dữ liệu, tấn công mạng và việc quản lý dữ liệu lớn đang gây áp lực lớn đối với các cơ quan chức năng. Nếu không có các biện pháp bảo mật mạnh mẽ và hiệu quả, việc phát triển chính quyền số và kinh tế số sẽ không thể thực hiện được một cách bền vững.

Bốn là, thay đổi thói quen làm việc và nhận thức của người dân

Một thách thức quan trọng trong quá trình CĐS là thay đổi thói quen làm việc của đội ngũ cán bộ công chức và nhận thức của người dân. Việc chuyển từ mô hình làm việc truyền thống sang mô hình số đòi hỏi cán bộ công chức phải thay đổi cách thức làm việc, làm quen với các công cụ công nghệ mới, như: hệ thống quản lý công việc, phần mềm giao dịch hành chính trực tuyến và các nền tảng số khác. Tuy nhiên, không phải tất cả các cán bộ, công chức đều có đủ năng lực và kiến thức để tiếp cận và ứng dụng công nghệ vào công việc hàng ngày. Thêm vào đó, một bộ phận người dân, đặc biệt là người lớn tuổi và người dân ở vùng nông thôn chưa quen với các dịch vụ công trực tuyến, từ đó dẫn đến tình trạng không sử dụng hoặc sử dụng không hiệu quả các dịch vụ này.

Năm là, khó khăn trong việc triển khai và tích hợp các hệ thống số

CĐS đòi hỏi các hệ thống và phần mềm phải được tích hợp một cách đồng bộ và linh hoạt để tạo ra một hệ sinh thái số hoàn chỉnh. Tuy nhiên, việc tích hợp các hệ thống hiện tại của tỉnh Thái Nguyên với các ứng dụng mới vẫn gặp phải một số khó khăn. Các cơ quan, doanh nghiệp và người dân không dễ dàng chuyển sang sử dụng các dịch vụ công trực tuyến hay các nền tảng số khác mà không có sự đồng bộ hóa giữa các hệ thống. Việc tích hợp các cơ sở dữ liệu của các cơ quan nhà nước và các tổ chức cũng chưa được thực hiện triệt để, điều này gây khó khăn trong việc quản lý và chia sẻ dữ liệu giữa các đơn vị, ảnh hưởng đến hiệu quả và tính kịp thời của dịch vụ công.

Sáu là, thiếu chiến lược và lộ trình rõ ràng cho CĐS

Mặc dù Thái Nguyên đã có Nghị quyết và chương trình CĐS cụ thể, nhưng trong quá trình triển khai, một số lĩnh vực vẫn thiếu một chiến lược tổng thể và lộ trình cụ thể hơn cho từng giai đoạn. Việc xác định các mục tiêu ngắn hạn, trung hạn và dài hạn một cách rõ ràng và khả thi còn gặp nhiều khó khăn, điều này dẫn đến việc triển khai CĐS chưa đồng bộ và hiệu quả. Các đơn vị, doanh nghiệp và người dân chưa hoàn toàn hiểu rõ về mục tiêu, lợi ích và cách thức tham gia vào quá trình CĐS.

GIẢI PHÁP ĐẨY MẠNH CĐS TỈNH THÁI NGUYÊN, TẠO BỨT PHÁ KINH TẾ - XÃ HỘI

Để thúc đẩy quá trình CĐS, tạo sự bứt phá trong phát triển kinh tế - xã hội, tỉnh Thái Nguyên cần triển khai một loạt các giải pháp đồng bộ và khả thi. Các giải pháp này không chỉ cần tập trung vào hạ tầng công nghệ, mà còn phải đổi mới trong tư duy, quản lý, đào tạo nhân lực và nâng cao nhận thức của cộng đồng.

Thứ nhất, đẩy mạnh đầu tư phát triển hạ tầng công nghệ thông tin

Hạ tầng công nghệ là yếu tố nền tảng quan trọng để CĐS thành công. Tỉnh Thái Nguyên cần tiếp tục đẩy mạnh đầu tư vào việc xây dựng cơ sở hạ tầng số hiện đại, bao gồm: mở rộng mạng 5G, tăng cường kết nối cáp quang đến hộ gia đình và phủ sóng băng rộng tại các khu vực vùng sâu, vùng xa. Mục tiêu là không chỉ phục vụ cho nhu cầu kết nối của người dân, mà còn tạo ra môi trường thuận lợi để các doanh nghiệp có thể phát triển, đặc biệt là trong lĩnh vực kinh tế số. Thái Nguyên cần mời gọi các nhà đầu tư lớn trong lĩnh vực công nghệ thông tin, đặc biệt là các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ dữ liệu để xây dựng các trung tâm dữ liệu quy mô lớn, phục vụ nhu cầu lưu trữ và xử lý dữ liệu của các cơ quan nhà nước và doanh nghiệp.

Thứ hai, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực cho CĐS

CĐS không thể thành công nếu không có đội ngũ nhân lực đủ trình độ và kỹ năng. Do đó, Tỉnh cần tiếp tục triển khai các chương trình đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng số cho đội ngũ cán bộ công chức, viên chức trong các cơ quan nhà nước, giúp họ làm quen và sử dụng thành thạo các công cụ và phần mềm hỗ trợ công việc hành chính công. Đồng thời, các cơ sở giáo dục trên địa bàn tỉnh cần tích cực triển khai các chương trình đào tạo STEM (Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật và Toán học) để trang bị cho học sinh, sinh viên kỹ năng công nghệ ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường. Cùng với đó, các doanh nghiệp và tổ chức cần hợp tác với các trường đại học, trung tâm đào tạo để phát triển nguồn nhân lực có khả năng vận hành và phát triển các ứng dụng công nghệ số trong sản xuất, kinh doanh và dịch vụ.

Thứ ba, xây dựng và hoàn thiện các hệ thống số phục vụ người dân và doanh nghiệp

Một trong những bước quan trọng trong CĐS là xây dựng các hệ thống số phục vụ người dân và doanh nghiệp một cách thuận tiện và hiệu quả. Thái Nguyên cần tiếp tục nâng cao chất lượng và hiệu quả cung cấp dịch vụ công trực tuyến. Cụ thể, cần triển khai 100% dịch vụ công trực tuyến mức độ 4 trên nền tảng số, đảm bảo người dân có thể thực hiện các thủ tục hành chính ngay tại nhà mà không cần phải đến cơ quan hành chính. Bên cạnh đó, Tỉnh cần phát triển hệ thống thông tin hỗ trợ kết nối người dân với chính quyền qua các nền tảng, như: tổng đài 1022 và các ứng dụng di động, giúp tăng cường khả năng tiếp cận và giải quyết các vấn đề của công dân nhanh chóng và hiệu quả. Điều này không chỉ nâng cao chất lượng phục vụ người dân, mà còn giảm thiểu tình trạng tắc nghẽn trong các thủ tục hành chính.

Thứ tư, phát triển kinh tế số gắn với các ngành, lĩnh vực chủ lực

Kinh tế số sẽ đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của tỉnh Thái Nguyên trong tương lai. Để thúc đẩy kinh tế số, Tỉnh cần tập trung vào việc phát triển các ngành, lĩnh vực chủ lực, như: công nghiệp chế biến, chế tạo, nông nghiệp công nghệ cao, du lịch và thương mại điện tử. Các doanh nghiệp cần được hỗ trợ trong việc áp dụng công nghệ vào sản xuất, giúp nâng cao hiệu quả sản xuất, giảm chi phí và tăng khả năng cạnh tranh trên thị trường. Ví dụ, trong lĩnh vực nông nghiệp, Tỉnh có thể triển khai các giải pháp công nghệ thông tin vào quản lý canh tác, thu hoạch và tiêu thụ sản phẩm nông sản thông qua các nền tảng thương mại điện tử, giúp tăng trưởng và mở rộng thị trường cho các sản phẩm nông sản Thái Nguyên. Đồng thời, cần tiếp tục đẩy mạnh việc xây dựng các mô hình sản xuất thông minh và thúc đẩy sự đổi mới sáng tạo trong các doanh nghiệp.

Thứ năm, tăng cường bảo mật và an toàn thông tin trong CĐS

CĐS đồng nghĩa với việc dữ liệu và thông tin sẽ được lưu trữ và chia sẻ trên môi trường mạng, điều này tiềm ẩn các rủi ro về bảo mật và an toàn thông tin. Để đảm bảo an toàn thông tin trong quá trình CĐS, tỉnh Thái Nguyên cần triển khai các giải pháp bảo mật mạnh mẽ, từ việc sử dụng các công nghệ mã hóa dữ liệu, bảo vệ hệ thống mạng cho đến đào tạo và nâng cao nhận thức về bảo mật cho cán bộ, công chức và người dân. Đồng thời, cần thiết lập các quy trình và cơ chế giám sát, nhằm phát hiện và ngăn chặn các mối đe dọa về an ninh mạng ngay từ khi mới phát sinh. Điều này sẽ giúp bảo vệ dữ liệu cá nhân của người dân và doanh nghiệp, đồng thời tạo niềm tin cho người dân khi tham gia vào các dịch vụ công trực tuyến và giao dịch trên môi trường số.

Thứ sáu, nâng cao nhận thức và sự tham gia của người dân trong CĐS

Cuối cùng, để CĐS thành công, tỉnh Thái Nguyên cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức về CĐS cho người dân. Cần tổ chức các chiến dịch truyền thông để giải thích rõ lợi ích và tầm quan trọng của CĐS, khuyến khích người dân tham gia vào các dịch vụ công trực tuyến, sử dụng các sản phẩm và dịch vụ số trong đời sống hàng ngày. Đồng thời, tạo điều kiện cho người dân, đặc biệt là ở các khu vực nông thôn và vùng sâu, vùng xa, có thể tiếp cận dễ dàng với các nền tảng số qua các lớp đào tạo kỹ năng số cơ bản, giúp họ hiểu rõ hơn về việc sử dụng công nghệ trong các lĩnh vực, như: y tế, giáo dục, thương mại điện tử.

KẾT LUẬN

CĐS không chỉ là một xu thế tất yếu mà còn là yếu tố quyết định đến sự phát triển bền vững trong thời đại công nghệ số hiện nay. Với các giải pháp đồng bộ và kiên quyết được đề xuất như trên, nếu tỉnh Thái Nguyên thực hiện tốt các giải pháp này, tỉnh Thái Nguyên có thể tiếp tục đẩy mạnh CĐS, tạo ra bức phá mạnh mẽ trong phát triển kinh tế - xã hội; đồng thời, không chỉ phát triển mạnh mẽ về kinh tế, mà còn nâng cao chất lượng đời sống người dân và tạo ra một môi trường sống thông minh, tiện ích và hiện đại./.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Thu Huyền (2024), Chuyển đổi số toàn diện giúp Thái Nguyên thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, truy cập từ https://baotainguyenmoitruong.vn/chuyen-doi-so-toan-dien-giup-thai-nguyen-thuc-day-phat-trien-kinh-te-xa-hoi-376619.html.

2. Việt Hoan (2023), Thái Nguyên: Điểm sáng của cả nước về chuyển đổi số, truy cập từ https://baoxaydung.com.vn/thai-nguyen-diem-sang-cua-ca-nuoc-ve-chuyen-doi-so-362302.html.