Đây là nhận định của TS. Nguyễn Thị Thu Trang, Giám đốc Trung tâm WTO và Hội nhập tại hội thảo “Rà soát pháp luật Việt Nam với các cam kết về sở hữu trí tuệ trong EVFTA”, ngày 01/03/2016.

Cùng với TPP, EVFTA là một trong các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới lớn nhất của Việt Nam đã được ký kết. Hiệp định này được dự báo sẽ ảnh hưởng rất lớn tới thể chế pháp luật và kinh tế của Việt Nam trong thời gian tới. Trong đó, sở hữu trí tuệ được cho là sẽ tác động trực tiếp và lớn tới hệ thống pháp luật Việt Nam. Bởi, EU là đối tác có thế mạnh trong sáng tạo và là một trong các nguồn xuất khẩu sản phẩm sở hữu trí tuệ hàng đầu thế giới, nên có những đòi hỏi cao hơn WTO về tiêu chuẩn bảo hộ, cũng như các biện pháp thực thi các quyền sở hữu trí tuệ.

Do đó, việc rà soát các quy định khác biệt và chưa tương thích giữa pháp luật Việt Nam về sở hữu trí tuệ với các cam kết cụ thể của EVFTA, để đề xuất giải pháp sửa đổi và thực thi pháp luật của Việt Nam, nhằm đảm bảo tuân thủ Hiệp định theo cách thức có lợi nhất cho các doanh nghiệp là điều cần thiết.

Kết quả rà soát của VCCI cho thấy, pháp luật Việt Nam hiện hành đã tương thích với đa số các cam kết về sở hữu trí tuệ trong EVFTA ở cả 3 chế định lớn của chương sở hữu trí tuệ, đó là: các nguyên tắc chung về bảo hộ sở hữu trí tuệ, các tiêu chuẩn bảo hộ sở hữu trí tuệ và các yêu cầu về biện pháp thực thi tại biên giới.

Kết quả rà soát cũng cho thấy, chỉ có 4 quy định nhỏ mà Viêt Nam chưa tuân thủ, bao gồm: quyền độc quyền công bố đến công chúng của người biểu diễn, nhà sản xuất các bản ghi âm, ghi hình; Quy trình và cách thức bảo hộ đối với 169 chỉ dẫn địa lý của EU liệt kê trong EVFTA; Cam kết bù đắp thời hạn sáng chế dược phẩm cho những chậm trễ trong cấp phép lưu hành; Nguyên tắc suy đoán về quyền của người có tên trên tác phẩm.

Ngoài ra, một số quy định pháp luật khác mà Việt Nam đã có quy định, nhưng chưa hoàn toàn tương thích, đó là: Một số quyền phải ghi nhận đối với người biểu diễn, nhà sản xuất các bản ghi âm, ghi hình; Một số biện pháp bảo hộ chi tiết nhằm chống lại hành vi xâm phạm các biện pháp kỹ thuật bảo vệ quyền hay các thông tin quản lý quyền; Một số tiêu chuẩn bảo hộ mới đối với kiểu dáng công nghiệp; Một số yêu cầu tăng cường thẩm quyền của cơ quan nhà nước trong triển khai các biện pháp dân sự trong thực thi quyền sở hữu trí tuệ.

Đồng tình với những kết quả rà soát, TS. Nguyễn Thị Thu Trang cho biết, các quy định về sở hữu trí tuệ của Việt Nam đã khá tương thích với các cam kết trong EVFTA. Tuy nhiên, vấn đề đáng lo ngại hiện nay là việc thực thi bảo hộ sở hữu trí tuệ có nhiều bất cập, các quy định và thực thi quyền sở hữu trí tuệ ở Việt Nam còn khoảng cách khá xa. Trong khi đó, các quy định về sở hữu trí tuệ của EVFTA không chỉ bao gồm nghĩa vụ bảo hộ, mà còn yêu cầu cao hơn, đó là bảo hộ một cách đầy đủ và hiệu quả.

Đại diện cho cơ quan nghiên cứu, bà Trang khuyến nghị các cơ quan có thẩm quyền tập trung vào công tác thực thi trên thực tiễn để đảm bảo thi hành hiệu quả các nghĩa vụ mà pháp luật Việt Nam đã tương thích.

Đối với trường hợp pháp luật Việt Nam chưa tuân thủ hoặc không tương thích, bà Trang cũng khuyến nghị, cần điều chỉnh, sửa đổi bổ sung pháp luật chung áp dụng cho mọi chủ thể thay vì xây dựng một văn bản riêng bản riêng chỉ áp dụng cho EU.

Ở góc độ khác, luật sư Phạm Vũ Khánh Toàn, Trưởng Văn phòng Luật sư Phạm và liên danh lại cho rằng, việc xây dựng một khung pháp luật chung hay riêng về sở hữu trí tuệ cần phải được xem xét kỹ lưỡng dựa trên lợi ích của xã hội.

Trong đó, cần đặc biệt lưu ý đến Hiệp định về các khía cạnh liên quan tới thương mại của quyền sở hữu trí tuệ (TRIPS), bởi nguyên tắc MFN của TRIPS quy định rằng, mọi sự ưu đãi liên quan đến bảo hộ của Việt Nam dành cho bất kỳ nước nào cũng phải dành cho các thành viên của WTO.

“Chính vì vậy, không phải trong bất kỳ trường hợp nào cũng xây dựng một văn bản pháp luật riêng”, luật sư Toàn nhấn mạnh./.