TS. Lê Tiến Trường

Ủy viên BCH Đảng bộ Chính phủ,

Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Dệt may Việt Nam

Email: truonglt@vinatex.com.vn

Tóm tắt

Nghiên cứu tập trung phân tích vai trò đổi mới và kiến tạo của tổ chức Đảng trong các doanh nghiệp nhà nước, với trường hợp điển hình là Tập đoàn Dệt may Việt Nam (Vinatex). Trong bối cảnh nền kinh tế toàn cầu đối mặt với nhiều biến động và xu hướng chuyển đổi mô hình tăng trưởng theo hướng bền vững, cấp ủy không chỉ thực hiện chức năng giám sát mà đang dần trở thành trung tâm định hướng và đổi mới. Trên cơ sở đánh giá lại bài học từ giai đoạn 2020-2024, nghiên cứu nêu bật mục tiêu chiến lược của ngành Dệt may giai đoạn 2025-2030, nhấn mạnh yêu cầu đối với vai trò của cấp ủy trong hiện thực hóa mục tiêu này.

Từ khóa: Cấp ủy doanh nghiệp, Vinatex, dệt may, tăng trưởng bền vững, chuyển đổi mô hình

Summary

This study focuses on analyzing the innovative and constructive role of the Party committees in state-owned enterprises, with the case of the Vietnam National Textile and Garment Group (Vinatex). Amid increasing global economic uncertainty and the shift toward sustainable growth models, Party committees are not only fulfilling their supervisory functions but are also gradually becoming centers for strategic orientation and innovation. Based on a review of lessons from the 2020-2024 period, the study highlights the strategic goals of the textile and garment industry for the 2025-2030 period, emphasizing the critical role of Party committees in realizing these objectives.

Keywords: Enterprise-level Party Committee, Vinatex, textile and garment, sustainable development, model transformation

GIỚI THIỆU

Năm 2025 đánh dấu sự khởi đầu của một giai đoạn phát triển mới, với những chuyển biến sâu rộng trong quản trị công và định hình lại nền tảng vận hành của toàn bộ nền kinh tế quốc dân. Bốn nghị quyết quan trọng của Bộ Chính trị được ban hành liên tiếp chỉ trong vòng 4 tháng, bao gồm: Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; Nghị quyết số 59-NQ/TW ngày 24/1/2025 về Hội nhập quốc tế trong tình hình mới; Nghị quyết số 66-NQ/TW ngày 30/4/2025 về Đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới; và Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 4/5/2025 về Phát triển kinh tế tư nhân. Các nghị quyết này được xem như “bộ tứ trụ cột” thể chế nền tảng cho kỷ nguyên phát triển tiếp theo của Việt Nam. Đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhấn mạnh “bốn nghị quyết quan trọng của Bộ Chính trị ban hành sẽ là những trụ cột thể chế nền tảng, tạo động lực mạnh mẽ đưa đất nước ta tiến lên trong kỷ nguyên mới, hiện thực hoá tầm nhìn Việt Nam phát triển, thu nhập cao vào năm 2045”. Tốc độ triển khai các chương trình trọng điểm theo tinh thần các nghị quyết nói trên đang diễn ra mạnh mẽ, đồng bộ và khẩn trương. Đáng chú ý, lần đầu tiên trong nhiều năm qua, khu vực doanh nghiệp lại chịu áp lực phải đổi mới nhanh hơn để không bị tụt lại phía sau trong tiến trình cải cách thể chế và chuyển đổi số của khu vực công.

BỐI CẢNH CỦA XU HƯỚNG CHUYỂN ĐỔI MÔ HÌNH TĂNG TRƯỞNG HIỆN NAY

Trên bình diện kinh tế toàn cầu, một trật tự thương mại mới đang từng bước hình thành với nhiều yếu tố khác biệt so với trước đây, trong đó chính sách thuế đối ứng của Mỹ sẽ ảnh hưởng mạnh mẽ đến chiến lược phát triển của các doanh nghiệp định hướng xuất khẩu như dệt may.

Cùng với đó, các điểm nóng như xung đột Nga - Ucraina chưa hạ nhiệt; phát sinh những mâu thuẫn mới tại khu vực Trung Đông, Ấn độ - Pakistan, Thái Lan - Campuchia, bất đồng giữa các đối tác lớn như Mỹ - EU, Mỹ - Trung, khủng hoảng chính trị ở Hàn Quốc... Với nhiều chính sách thuế quan mới, cũng như chính sách chưa chính thức được ban hành, hoạt động sản xuất kinh doanh đứng trước nhiều biến số mới, không thể hoạch định ngay kế hoạch trung và dài hạn, kể cả chiến lược kinh doanh cũng đang cần rà soát, điều chỉnh.

Tại Việt Nam, 2025 là năm tổ chức Đại hội Đảng các cấp hướng tới Đại hội lần thứ XIV của Đảng. Trong hệ thống Tập đoàn Dệt may Việt Nam (Vinatex), đây là dịp các đơn vị thành viên triển khai thảo luận và bước đầu cụ thể hóa các quan điểm, chủ trương mới của Đảng thành các chương trình hành động phù hợp với điều kiện thực tiễn từng doanh nghiệp.

Giai đoạn 2020-2025 được đánh giá là một trong những thời kỳ nhiều biến động nhất của nền kinh tế toàn cầu trong thế kỷ XXI. Từ đại dịch COVID-19 kéo dài hơn 2 năm, suy thoái kinh tế toàn cầu, đến chính sách thuế đối ứng của Mỹ với hàng loạt quốc gia trên thế giới - cuộc chiến thuế quan lớn nhất, quy mô rộng nhất kể từ đầu thế kỷ XX đến nay - mọi yếu tố đều tác động sâu sắc đến ngành Dệt may. Theo OECD (2025), đây là lần đầu tiên kể từ sau Thế chiến II, thương mại toàn cầu phải đối mặt với một làn sóng thuế quan rộng khắp và liên tục như vậy. Các thời điểm thị trường có dấu hiệu phục hồi như cuối năm 2021 và quý I/2022 chỉ là những khoảng lặng ngắn ngủi trong một chuỗi biến động kéo dài.

Trong bối cảnh đó, nhiều doanh nghiệp thành viên của Vinatex rơi vào trạng thái bị động, thiếu định hướng rõ ràng. Nhưng với sự điều hành sát sao, linh hoạt, cơ chế hoạt động ngày càng hiệu quả của các ban sản xuất kinh doanh sợi, ban sản xuất kinh doanh may, toàn bộ hệ thống doanh nghiệp trong Tập đoàn đã vượt qua khó khăn, duy trì ổn định và có hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh. Sự chuyển hướng ở công ty mẹ từ cơ chế thụ động, nặng về theo dõi giám sát, sang vai trò chủ động dẫn hướng, kết dính và cùng ra quyết định với các công ty con trong hệ thống trên cơ sở thông tin đầy đủ, minh bạch, hệ thống các chỉ số hoạt động chính hay chỉ số đo lường hiệu suất, chuẩn đối sánh, áp dụng kinh nghiệm đơn vị tốt nhất theo ngành sản xuất được đánh giá là nhân tố quan trọng nhất để đạt được những kết quả của nhiệm kỳ (Vinatex, 2024). Quá trình chuyển hóa từ việc theo dõi chính sách kinh tế vĩ mô sang phân tích, dự báo và áp dụng trong ra quyết định sản xuất kinh doanh cụ thể, trên cơ sở chấp nhận rủi ro có cân nhắc, đã trở thành một phần không thể thiếu trong quản trị hệ thống đa sở hữu như Vinatex - nơi quy mô, địa bàn và thị trường đều có độ phân tán cao.

Nghiên cứu các báo cáo chính trị, các tham luận tại đại hội Đảng bộ các đơn vị cho thấy có sự thống nhất cao trong các bài học của 5 năm qua trước sự biến động lớn, liên tục của thị trường là:

Thứ nhất, giai đoạn hiện nay và sắp tới, việc lãnh đạo doanh nghiệp phải xuất phát từ trí tuệ. Vốn trí tuệ - nguồn vốn vô hình nhưng đã và sẽ phát huy tác động lớn hơn so với vốn hữu hình. Tỷ lệ sở hữu sẽ không quan trọng bằng hướng đi chiến lược. Sức hút để quy tụ trong doanh nghiệp cũng là từ chất lượng các sản phẩm trí tuệ làm ra. Quyền lực mềm từ trí tuệ sẽ là đối trọng thay thế dần quyền lực bằng % cổ phần. Tương lai của năng lực cạnh tranh trong doanh nghiệp là từ hệ thống quản lý, sở hữu trí tuệ, bản quyền công nghệ, thương hiệu sản phẩm.

Thứ hai, không thể an tâm với hệ thống sản phẩm và phương thức kinh doanh đã đem lại thành công trong quá khứ vì thị trường thay đổi quá nhanh, quá bất định, đối thủ cạnh tranh bắt kịp và vượt ta trong thời gian rất ngắn. Liên tục phải đổi mới phương thức kinh doanh, tìm khách hàng và thị trường mới cũng như phải thử nghiệm sản phẩm mới đưa ra thị trường, đón đầu thị trường là phương thức duy nhất để tự tồn tại. Kinh nghiệm và tích luỹ thành công trong quá khứ chỉ là tiền đề, là nền tảng để chúng ta xây dựng cái mới thuận lợi hơn so với các đơn vị khó khăn.

Thứ ba, nguồn nhân lực chất lượng cao tiếp tục là điều kiện tiên quyết để hiện thực hóa các định hướng chiến lược. Trong bối cảnh quy mô lao động ngành Dệt may có xu hướng thu hẹp, việc duy trì và phát triển đội ngũ cán bộ tinh nhuệ, có năng lực thích ứng và triển khai đổi mới là một thách thức lớn cần được ưu tiên giải quyết.

MỤC TIÊU GIAI ĐOẠN 2025-2030 VÀ THÁCH THỨC ĐẶT RA ĐỐI VỚI NGÀNH DỆT MAY

Giai đoạn 2025-2030 được xác định là giai đoạn tăng trưởng cao của Việt Nam, trong đó năm 2025 tăng trưởng trên 8% và sau đó là trên 10%. Trong bối cảnh vị trí và quy mô của ngành Dệt may đã lớn thứ hai trên thế giới với kim ngạch xuất khẩu lên tới 44 tỷ USD vào năm 2024, nếu đạt được tốc độ tăng trưởng liên tục 10% từ nay đến 2030 thì quy mô xuất khẩu của Ngành phải vượt trên 75 tỷ USD. Xét trên tương quan cạnh tranh, quy mô thị trường và cả những chính sách bảo hộ mới với thị trường nội địa các nước thì đây là con số rất khó đạt được. Đồng thời, ở trong nước, với tốc độ phát triển kinh tế thuộc nhóm nhanh nhất toàn cầu, cùng với việc phát triển nhiều ngành nghề công nghệ cao khác, việc thu hút thêm lao động để tăng trưởng theo chiều rộng là hết sức khó khăn. Tuy nhiên, với truyền thống 135 năm phát triển và lực lượng lao động hơn 3 triệu người, trong đó riêng Vinatex chiếm khoảng trên 150.000 lao động, ngành Dệt may không thể đứng ngoài hoặc đóng góp hạn chế vào mục tiêu tăng trưởng chung của nền kinh tế. Điều này đòi hỏi Ngành cần nhanh chóng chuyển đổi mô hình tăng trưởng, không chỉ về quy mô mà cả về chất lượng và giá trị gia tăng.

Xét theo phương pháp tính GDP theo chi tiêu, một trong 3 phương pháp tính GDP (Tổng cục Thống kê, nay là Cục Thống kê - Bộ Tài chính, 2023) thì đóng góp của ngành Dệt may chủ yếu thể hiện qua chênh lệch giữa xuất khẩu và nhập khẩu nguyên phụ liệu phục vụ sản xuất. Trong trường hợp tỷ lệ nhập khẩu không đổi, tăng trưởng xuất khẩu 10% sẽ tương ứng với đóng góp 10% vào tăng trưởng GDP. Tuy nhiên, với nhận định rằng mục tiêu kim ngạch xuất khẩu trên 75 tỷ USD đến năm 2030 là thách thức lớn, phương án khả thi và chiến lược hơn là giảm tỷ lệ nhập khẩu hàng hoá, dịch vụ đầu vào trong cơ cấu sản phẩm.

Bên cạnh đó, theo phương pháp tính GDP theo thu nhập, ngành Dệt may có thể gia tăng đóng góp thông qua tăng năng suất lao động và thu nhập của người lao động nhờ đầu tư hiện đại hóa dây chuyền sản xuất, chuyển đổi công nghệ và tự động hóa. Tăng giá trị sản phẩm trên mỗi lao động là hướng đi phù hợp với xu thế toàn cầu và thực tiễn nguồn lực hiện nay.

Trong giải pháp để giảm hàm lượng nhập khẩu (% giá trị nhập khẩu/giá trị xuất khẩu) cũng có 2 hướng: một là, tăng cường tỷ lệ nguyên liệu sản xuất trong nước để làm giảm trực tiếp tử số giá trị nhập khẩu; hai là, tập trung sản xuất hàng hoá có giá trị cao thông qua thương hiệu, thiết kế, dịch vụ do chúng ta thực hiện qua đó làm tăng giá trị của mẫu số.

Từ đó, có thể khẳng định rằng con đường duy nhất để ngành Dệt may nói chung và Vinatex nói riêng duy trì đóng góp vào tăng trưởng GDP ở mức 2 con số trong bối cảnh hiện tại là tập trung tổng thể cả 3 giải pháp: Tăng cường đầu tư sản xuất nguyên liệu trong nước; Tập trung đổi mới sáng tạo để có thể tạo ra nhiều giá trị vô hình qua thiết kế, thương hiệu, dịch vụ gia tăng trong sản phẩm, đa dạng hoá thị trường; Tự động hoá để tăng năng suất lao động trên đầu người để tạo thu nhập cao cho người lao động trong khu vực sản xuất. Các nhóm giải pháp của ngành Dệt may cần triển khai đều phù hợp với những yêu cầu của 2 nghị quyết trong “bộ tứ trụ cột” đó là Nghị quyết 57 và Nghị quyết 59 của Bộ Chính trị.

VAI TRÒ KIẾN TẠO CỦA CẤP ỦY TẠI VINATEX

Luật Doanh nghiệp (2020) quy định Hội đồng quản trị (HĐQT) là cơ quan lãnh đạo cao nhất, nhiệm vụ trọng yếu nhất là hoạch định chiến lược và hướng đi của doanh nghiệp do cổ đông uỷ thác, bên cạnh các chức năng giám sát quản trị thông thường. Đối với các doanh nghiệp cổ phần có vốn nhà nước chi phối thì cấp uỷ Đảng chính là cơ quan hoạch định chiến lược, chỉ đạo, giao nhiệm vụ cho người đại diện vốn nhà nước tại doanh nghiệp đề xuất trong HĐQT để phê duyệt các định hướng lớn.

Trong giai đoạn trước năm 2020, môi trường kinh doanh ổn định, lực lượng lao động dồi dào, thu nhập cạnh tranh và hệ thống hiệp định thương mại tự do (FTA) ngày càng mở rộng là những yếu tố tạo điều kiện thuận lợi cho ngành Dệt may tăng trưởng. Điều đó thể hiện qua quy mô xuất khẩu tăng 10 lần sau 20 năm (2005-2024), đạt tỷ lệ tăng trưởng kép (CAGR) lên tới gần 15%. Vì vậy, có thể nói, chiến lược của 20 năm qua là mở rộng thị trường, tập trung nâng cao năng suất lao động, giảm giá thành, lấy khâu may làm động lực tăng trưởng nhờ suất đầu tư thấp, thời gian đầu tư nhanh. Nhiệm vụ và thực hiện thành công nhiệm vụ đó phần lớn nằm ở bộ máy điều hành, nhất là tổng giám đốc các doanh nghiệp.

Tuy nhiên, bước vào giai đoạn phát triển mới với yêu cầu cao, dư địa tăng trưởng chiều rộng đã tới hạn, các phân tích ở trên đều cho thấy các giải pháp chiến lược lúc này cần tập trung vào hướng đi mới từ đầu tư, đến công nghệ số hoá - tự động hoá, đầu tư vào tài sản vô hình và đổi mới sáng tạo, sản xuất xanh và kinh tế tuần hoàn, nhất là đầu tư cho con người trình độ cao. Đây đều là các giải pháp doanh nghiệp đang bước đầu tiếp cận nhưng chưa toàn diện, rộng khắp, chính vì vậy cần có chủ trương định hướng chi tiết từ cấp uỷ Đảng và thông qua người đại diện vốn nhà nước đến với HĐQT, không phải các định hướng chung mà cần được cụ thể hoá trong lựa chọn công nghệ, nhiều lĩnh vực đầu tư mang tính mạo hiểm cao như thương hiệu, kênh phân phối, trí tuệ nhân tạo (AI) và phần mềm quản trị nguồn lực doanh nghiệp. Sự tham gia ở tầm cấp chiến lược của cấp uỷ Đảng và HĐQT trong thời gian tới mang tính chất quyết định đến sự chuyển đổi để hình thành chuỗi giá trị mới của doanh nghiệp, ở đó cơ bản dần đi lên khỏi khu vực đáy của đường cong nụ cười là giá trị sản xuất đơn thuần.

Cấp uỷ Đảng cũng dịch chuyển từ chức năng giám sát chiến lược khá ổn định đã có là chủ yếu, sang chức năng kiến tạo, hoạch định và đồng hành cùng bộ máy HĐQT, cơ quan điều hành đòi hỏi có những yêu cầu mới về chất lượng đội ngũ cấp uỷ viên, nhất là vai trò trung tâm của Bí thư Đảng uỷ. Một cấp uỷ lý tưởng bên cạnh các yêu cầu về tiêu chuẩn chung của cấp uỷ viên sẽ nên bao gồm các chuyên gia có kinh nghiệm thực chiến trong thị trường, quản trị doanh nghiệp theo mô hình số hoá, nắm vững sự biến động và các yêu cầu của chuỗi cung ứng toàn cầu, hiểu biết kinh tế vĩ mô và hội nhập kinh tế quốc tế trong lĩnh vực dệt may. Khả năng đóng góp có tính dự báo và khả thi cao của từng cấp uỷ viên là KPIs chủ yếu để đánh giá chất lượng cấp uỷ. Trong hoạt động của Ban Chấp hành với sự điều hành của Bí thư phải có khả năng đề ra được các chủ đề cần nghiên cứu triển khai, xây dựng được mô hình doanh nghiệp tinh gọn, linh hoạt, phản ứng nhanh trước điều kiện bất định của thị trường. Bí thư Đảng uỷ trong bối cảnh mới cần là hạt nhân của đổi mới, sáng tạo, có tầm nhìn rộng và đánh giá được cơ hội và thách thức với doanh nghiệp. Đồng thời lại có khả năng khích lệ các cấp uỷ viên đề xuất những hướng nghiên cứu chiến lược đột phá, dám cùng chịu trách nhiệm tập thể và cá nhân trong triển khai hướng đi mới mang tính chất đầu tư rủi ro có cân nhắc.

Một giai đoạn mới trong hành trình phát triển của doanh nghiệp dệt may đã chính thức bắt đầu, giai đoạn của các ý tưởng sáng tạo, đột phá, bứt tốc trong chất lượng tăng trưởng. Cũng như ở phạm vi quốc gia, những cuộc đổi mới mang tính đột phá phải khởi nguồn từ người lãnh đạo cao nhất, với quyết tâm cao từ người lãnh đạo đến toàn thể đội ngũ mà sức sống của nó phải được lan toả từ trung tâm lãnh đạo, trong doanh nghiệp nhiệm vụ đó phải thuộc về và chắc chắn thuộc về cấp uỷ và Bí thư cấp uỷ. Xây dựng tập thể cấp uỷ mạnh mẽ, trí tuệ, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm, dám tạo áp lực lên thay đổi hệ thống và sẵn sàng đồng hành cùng cơ quan điều hành là điều kiện tiên quyết để doanh nghiệp phát triển vươn mình trong giai đoạn tới.

Tài liệu tham khảo:

1. Bộ Chính trị (2024). Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

2. Bộ Chính trị (2025). Nghị quyết số 59-NQ/TW ngày 24/1/2025 về Hội nhập quốc tế trong tình hình mới.

3. Bộ Chính trị (2025). Nghị quyết số 66-NQ/TW ngày 30/4/2025 về Đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới.

4. Bộ Chính trị (2025). Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 4/5/2025 về Phát triển kinh tế tư nhân.

5. Tổng cục Thống kê (2023). Tổng sản phẩm trong nước (GDP).

5. OECD (2025). Báo cáo Triển vọng Kinh tế.

6. Vinatex (2025). Báo cáo thường niên 2024.