Thị trường trái phiếu doanh nghiệp hiện đang bùng nổ, chứa đựng cả cái được lẫn rủi ro tiềm ẩn (Nguồn: Economictimes/ Seekingalpha).

Trái phiếu doanh nghiệp và rủi ro mới nổi

OECD là diễn đàn dành cho các thành viên, hiện là chính phủ của 38 nước kinh tế thị trường phát triển nhất thế giới cũng như 70 nước không phải là thành viên, cùng nhau bàn bạc, trao đổi kinh nghiệm để giải quyết các vấn đề kinh tế cũng như các vấn đề chung khác. Chủ đề trái phiếu doanh nghiệp (Corporate Bond hay CB) hiện đang được các thành viên OECD quan tâm, tranh luận và hỗ trợ phát triển.

Trái phiếu doanh nghiệp thực chất là loại chứng khoán có kỳ hạn từ 01 năm trở lên do doanh nghiệp phát hành, xác nhận nghĩa vụ trả nợ gốc, lãi và các nghĩa vụ khác (nếu có) của doanh nghiệp đối với nhà đầu tư sở hữu trái phiếu. Nó được phát hành theo 2 hình thức, gồm phát hành ra công chúng và phát hành riêng lẻ. Thị trường trái phiếu doanh nghiệp là kênh huy động vốn cho các doanh nghiệp để phát triển sản xuất kinh doanh.

Theo OECD, sau khi quay các chính sách tiền tệ mở rộng vào đầu năm 2019, các tập đoàn phi tài chính trên thế giới đã vay thêm 2,1 nghìn tỷ USD dưới dạng trái phiếu doanh nghiệp. Theo giá trị thực, con số này tương đương với số tiền đã vay trong năm kỷ lục trước đó là năm 2016 và thể hiện sự đảo ngược rõ ràng việc giảm phát hành trái phiếu doanh nghiệp trong năm 2018. Thêm khoản vay kỷ lục trong năm 2019 vào khoản nợ trái phiếu doanh nghiệp lớn chưa từng có kể từ năm 2008, có nghĩa là lượng trái phiếu doanh nghiệp phi tài chính đang lưu hành trên toàn cầu vào cuối năm 2019 đạt mức cao nhất mọi thời đại, 13,5 nghìn tỷ USD.

Ngoài quy mô ngày càng lớn, các nhà hoạch định chính sách cần phải xem xét, rằng chất lượng và động lực của lượng trái phiếu doanh nghiệp đang lưu hành đã thay đổi. So với các chu kỳ tín dụng trước đây, kho trái phiếu doanh nghiệp đang lưu hành ngày nay có chất lượng tín dụng tổng thể thấp hơn, yêu cầu hoàn vốn cao hơn, kỳ hạn dài hơn và bảo vệ theo giao ước kém hơn. Đây cũng là những đặc tính có thể khuếch đại những tác động tiêu cực mà suy thoái kinh tế gây ra đối với khu vực doanh nghiệp phi tài chính và nền kinh tế nói chung. Do đó, quy mô, chất lượng và động lực của thị trường trái phiếu doanh nghiệp ngày nay đã trở thành một yếu tố cần xem xét trong các kịch bản khác nhau làm nền tảng cho chính sách tiền tệ.

Trái phiếu doanh nghiệp thường được phát hành theo 2 hình thức, gồm phát hành ra công chúng và phát hành riêng lẻ (Nguồn:FT ).

Được hỗ trợ bởi môi trường lãi suất thấp, cơ chế của hệ thống xếp hạng tín dụng đã cho phép các công ty tăng tỷ lệ đòn bẩy của họ và vẫn duy trì xếp hạng BBB, vốn đã chiếm ưu thế trong danh mục đầu tư. Trong ba năm qua, trái phiếu được xếp hạng BBB đã chiếm 52% tổng số trái phiếu cấp đầu tư phát hành mới. Vì BBB cũng là mức xếp hạng thấp nhất trong phân loại đầu tư, nên tầm quan trọng của ranh giới giữa trái phiếu cấp đầu tư và phi đầu tư ngày càng trở nên quan trọng. Không có sự hỗ trợ của lãi suất thấp hoặc trong trường hợp kinh doanh suy thoái, cơ chế xếp hạng tương tự cho phép tăng đòn bẩy sẽ dẫn đến việc hạ cấp làm tăng chi phí vay vốn cho các công ty và hạn chế phạm vi đầu tư của họ.

Việc chuyển đổi rộng rãi trái phiếu từ trạng thái cấp độ đầu tư sang trạng thái cấp độ phi đầu tư cũng sẽ kiểm tra tính thanh khoản của thị trường trái phiếu cấp độ phi đầu tư, vì nhiều nhà đầu tư lớn sẽ có nghĩa vụ bán để đáp ứng yêu cầu vốn của họ và nhiệm vụ đầu tư dựa trên xếp hạng. Do kỳ hạn gốc trung bình của các đợt phát hành trái phiếu doanh nghiệp hạng đầu tư trên toàn thế giới đã tăng từ 9 lên 12 năm, sự sụt giảm giá trị của các danh mục trái phiếu sau khi hạ hạng sẽ rõ ràng hơn.

Những xu hướng “điểm nhấn" thị trường trái phiếu doanh nghiệp thế giới

Tăng trưởng vay trái phiếu doanh nghiệp

Kể từ năm 2008, lượng trái phiếu doanh nghiệp phát hành toàn cầu hàng năm đạt trung bình 1,8 nghìn tỷ USD. Con số này cao gấp đôi mức trung bình hàng năm từ năm 2000 đến năm 2007. Do phản ứng với việc liên tiếp tăng lãi suất, các thông báo về chính sách tiền tệ ít phù hợp hơn và lo ngại về tốc độ tăng trưởng chậm lại, việc phát hành trái phiếu doanh nghiệp đã giảm đáng kể trong nửa cuối năm 2018. Tuy nhiên, vào đầu năm 2019, các ngân hàng trung ương đã thông báo rằng họ đã sẵn sàng áp dụng lại hoặc điều chỉnh các chính sách hỗ trợ của mình, việc phát hành trái phiếu doanh nghiệp tăng trở lại đẩy tổng số tiền phát hành trong năm 2019 lên mức tương đương mà họ đã vay trong năm kỷ lục trước 2016 là 2,1 nghìn tỷ USD.

Kể từ năm 2008, lượng trái phiếu doanh nghiệp phát hành toàn cầu hàng năm đạt trung bình 1,8 nghìn tỷ USD (Nguồn: TD).

Sự suy giảm kéo dài về chất lượng trái phiếu tổng thể

Trong mỗi năm kể từ 2010, khoảng 20% ​​tổng số trái phiếu phát hành là phi đầu tư và vào năm 2019, con số này đạt 25%. Đây là khoảng thời gian dài nhất kể từ năm 1980 mà tỷ lệ phát hành loại phi đầu tư vẫn ở mức cao, cho thấy rằng tỷ lệ vỡ nợ trong một cuộc suy thoái trong tương lai có thể sẽ cao hơn so với các chu kỳ tín dụng trước đó. Điều quan trọng trong năm 2019, tỷ lệ trái phiếu được xếp hạng BBB - chất lượng thấp nhất của trái phiếu được hưởng trạng thái cấp đầu tư - chiếm 51% tổng số phát hành cấp độ đầu tư, trong giai đoạn 2000-2007, tỷ lệ này chỉ là 39%.

Trái phiếu chất lượng thấp hiện đang chiếm ưu thế

Vào tháng 12 năm 2019, lượng trái phiếu doanh nghiệp phi tài chính đang lưu hành trên toàn cầu đạt 13,5 nghìn tỷ USD. Theo giá trị thực, con số này cao hơn gấp đôi số tiền chưa thanh toán vào tháng 12 năm 2008. Việc phát hành lớn trái phiếu được xếp hạng BBB, trái phiếu cấp độ phi đầu tư và trái phiếu từ các tập đoàn thị trường mới nổi kể từ năm 2008 đã dẫn đến tình trạng trái phiếu có chất lượng tín dụng thấp hơn chiếm ưu thế trong lượng tồn kho toàn cầu. Năm 2019, chỉ có 30% trái phiếu doanh nghiệp phi tài chính đang lưu hành trên toàn cầu được xếp hạng A trở lên và được phát hành bởi các công ty đến từ các nền kinh tế tiên tiến. Ngoài ra, đối với các tổ chức phát hành thị trường mới nổi và trái phiếu cấp độ đầu tư và trái phiếu chưa phân loại do các công ty từ các thị trường tiên tiến phát hành, tổng yêu cầu hoàn vốn hoặc tái cấp vốn trong vòng ba năm tới là 2,5 nghìn tỷ USD, tương đương 41% tổng số tiền lưu hành của họ.

Trái phiếu chất lượng thấp hiện đang chiếm ưu thế (Nguồn:Bondevalue).

Kỳ hạn dài hơn và độ nhạy về giá cũng tăng lên

Trong năm năm trở lại đây, thời gian đáo hạn trung bình của trái phiếu cấp độ đầu tư vào ngày phát hành là 12,4 năm so với 9,4 năm vào đầu những năm 2000. Trong năm 2019, kỳ hạn trung bình của trái phiếu cấp đầu tư là khoảng 13 năm. Khi kỳ hạn dài hơn có liên quan đến độ nhạy cảm của giá cao hơn với những thay đổi của lãi suất, sự kết hợp của kỳ hạn dài hơn và chất lượng tín dụng giảm đã làm cho thị trường trái phiếu nhạy cảm hơn với những thay đổi trong chính sách tiền tệ.

Về nắm giữu quyền sử dụng trái phiếu doanh nghiệp bị tác động bởi xếp hạng tín dụng bên ngoài

Việc phân bổ danh mục đầu tư của tất cả các trái chủ lớn, chẳng hạn như quỹ hưu trí, tập đoàn bảo hiểm và quỹ đầu tư bị ảnh hưởng bởi xếp hạng tín dụng bên ngoài. Ảnh hưởng này có thể là do các quy định sử dụng xếp hạng làm tài liệu tham khảo để thiết lập các giới hạn định lượng và yêu cầu vốn hoặc thông qua các chiến lược đầu tư dựa trên xếp hạng tự áp đặt được phản ánh trong các nhiệm vụ và chính sách đầu tư của họ. Ví dụ, nắm giữ trái phiếu doanh nghiệp của các quỹ giao dịch hối đoái (ETF) thường sử dụng chiến lược xếp hạng thụ động đã tăng 13 lần từ 32 tỷ USD năm 2008 lên 420 tỷ USD vào năm 2018. Điều thú vị là các công ty phi tài chính đã trở thành chủ sở hữu đáng kể của trái phiếu doanh nghiệp. Từ năm 2009 đến 2018, tổng giá trị nắm giữ trái phiếu doanh nghiệp của 25 công ty phi tài chính lớn của Mỹ đã tăng gấp ba lần từ 119 tỷ USD lên 356 tỷ USD. Riêng công ty có danh mục đầu tư lớn nhất đã nắm giữ 124 tỷ USD chứng khoán nợ doanh nghiệp. Con số này tương đương với tổng số 6 quỹ ETF trái phiếu doanh nghiệp lớn nhất thế giới.

Kỳ hạn trái phiếu doanh nghiệp ngày càng dài hơn và độ nhạy về giá cũng tăng lên (Nguồn: Financialexpress).

Tỷ lệ đòn bẩy trong đánh giá đã tăng lên

Ngày nay, công ty trung bình trong mỗi xếp hạng đầu tư có tỷ lệ đòn bẩy cao hơn so với một thập kỷ trước. Đồng thời, chịu ảnh hưởng của lãi suất thấp chưa từng có kể từ năm 2008, khả năng trang trải các nghĩa vụ lãi suất hiện tại của họ đã được cải thiện. Nếu lãi suất bắt đầu tăng hoặc suy thoái kinh tế dẫn đến thu nhập thấp hơn, tỷ lệ bao phủ lãi suất và tỷ suất sinh lời có thể xấu đi khá nhanh, hạn chế khả năng bù đắp đòn bẩy cao của họ. Trong trường hợp như vậy, cơ chế xếp hạng cho phép tăng đòn bẩy sẽ dẫn đến áp lực đối với tỷ lệ hạ cấp tổng thể cao hơn.

Chất lượng nhà phát hành và sự ổn định xếp hạng

Sự gia tăng đáng kể của trái phiếu được xếp hạng BBB và tần suất hạ cấp giảm dần so với việc nâng hạng trong những năm gần đây, có thể cho thấy rằng các tổ chức xếp hạng tín nhiệm đang lưu tâm đến việc hạ cấp các công ty phát hành BBB do vị thế đặc biệt của họ chỉ trên danh mục phi đầu tư. Xác suất hạ bậc 1 năm trong một năm là mức thấp nhất đối với trái phiếu được xếp hạng BBB, cũng là mức xếp hạng thấp nhất trước khi chuyển sang hạng phi đầu tư. Nó cũng có thể phản ánh, các công ty có trạng thái BBB rất chú ý đến các chỉ số xếp hạng của họ để duy trì trạng thái xếp hạng và chi phí đi vay. Các cơ quan xếp hạng phải hết sức thận trọng khi đánh giá lại các trái phiếu nằm trong vùng lân cận của ranh giới cấp đầu tư/phi đầu tư để nhà đầu tư có thể mong đợi rằng xác suất nâng hạng là thấp nhất đối với danh mục BB +. Tuy nhiên, đối với cả ba tổ chức xếp hạng tín dụng lớn, xác suất nâng hạng 1 bậc trong vòng một năm là cao nhất hoặc cao thứ ba đối với tổ chức phát hành được xếp hạng BB +.

Nguy cơ bán tháo và lo ngại về ổn định tài chính

Mặc dù cổ phiếu trái phiếu được xếp hạng BBB ngày càng tăng đã cho phép các nhà đầu tư tìm kiếm lợi suất cao hơn, nhưng lựa chọn phân bổ danh mục đầu tư của họ thường bị ảnh hưởng bởi các quy định và được xác định bởi các ủy quyền đầu tư dựa trên xếp hạng. Do những hạn chế này, cùng với việc tập trung trái phiếu đang lưu hành ngay trên ranh giới giữa đầu tư và phi đầu tư, việc hạ cấp sâu rộng trái phiếu được xếp hạng BBB xuống trạng thái không đầu tư có thể dẫn đến việc bán tháo đáng kể khiến thị trường trái phiếu doanh nghiệp nói chung thêm căng thẳng, phát sinh mối quan tâm về ổn định tài chính./.

Nguy cơ bán tháo và lo ngại về ổn định tài chính, đặc biệt là lạm phát tăng cao.

Khắc Nam

Theo BCNN- 4/2022

Tham khảo từ các nguồn:

https://www.oecd.org/corporate/ca/Corporate-Bond-Market-Trends-Emerging-Risks-Monetary-Policy.pdf

https://www.morganstanley.com/ideas/bond-market-outlook-2021