Toàn cảnh Diễn đàn

53% doanh nghiệp không thể nộp thuế

Tại Diễn đàn, Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ đã bày tỏ sự băn khoăn của mình về sức khỏe của doanh nghiệp hiện nay.

Dẫn số liệu của Tổng cục Thống kê, Phó Thủ tướng cho biết, tính đến 31/12/2016, có đến 53% hoạt động tại Việt Nam không có lợi nhuận.

Mặc dù con số 47% doanh nghiệp có lợi nhuận và nộp thuế dù đã là bước tiến rất lớn so với những năm trước, một nền kinh tế, những Phó Thủ tướng cho rằng, việc có đến 53% doanh nghiệp không thể nộp thuế cho thấy hoạt động kinh doanh lại thiếu khả quan.

"Phải chăng do tình trạng vốn mỏng. Nhiều doanh nghiệp hoạt động chủ yếu dựa vào vốn vay ngân hàng, do đó chi phí tài chính cao cộng thêm các chi phí khác khiến doanh nghiệp kinh doanh chưa tốt. Bên cạnh đó, vốn chủ sở hữu nhà nước còn hạn chế", Phó Thủ tướng đặt vấn đề.

Phó Thủ tướng đặt vấn đề, chúng ta cần xem tình trạng cơ cấu của thị trường mất cân đối chỗ nào - giữa thị trường tín dụng với thị trường vốn. Trong hoạt động tín dụng mất cân đối giữa tỷ trọng với các dịch vụ gia tăng, như phi ngân hàng, nhiều tổ chức tín dụng chủ yếu là dựa trên nền tảng hoạt động tín dụng.

Khó tiếp cận nguồn vốn, DNNVV buộc phải sử dụng tín dụng đen

Tại phiên thảo luận thứ nhất, ông Nguyễn Xuân Thành, Giám đốc Phát triển Đại học Fulbright Việt Nam cho biết, việc phát triển thị trường vốn hiện nay mới giải quyết được nguồn vốn cho doanh nghiệp lớn và có quy mô trung bình. Còn những doanh nghiệp vừa và nhỏ vẫn gặp nhiều khó khăn khi tiếp cận nguồn vốn và buộc phải sử dụng đến nguồn "tín dụng đen".

Với thực tế kinh nghiệm từng tham gia cấu trúc nhiều doanh nghiệp, ông Nguyễn Kim Hùng - Giám đốc Công ty Cổ phần Tái cấu trúc doanh nghiệp Việt khẳng định, các doanh nghiệp vừa và nhỏ chưa có cấu trúc vốn., Ông cho biết, hiện các doanh nghiệp vừa và nhỏ được chia thành 3 loại, trong đó, phần lớn là những thanh niên, kỹ sư đi lên từ đam mê, mong muốn khởi nghiệp.

Theo ông, nhóm doanh nghiệp này không biết gì về vốn trong khi việc tiếp cận ngân hàng, gặp nhiều khó khăn. Vốn thực chỉ chiếm 20-30%, còn lại là liên kết tài chính giữa gia đình, bạn bè, anh chị em. Khi ngân hàng không cho vay, trái phiếu chính phủ không thể tiếp cận, họ buộc phải sử dụng đến nguồn vốn không chính thức hay gọi là "tín dụng đen".

“Tôi nói ra điều này chắc nhiều người sẽ giật mình, nhưng theo tôi biết, có những doanh nghiệp vừa và nhỏ, thậm chí có tới 60% tổng vốn sản xuất kinh doanh là vốn từ tín dụng đen", ông phát biểu.

Nếu được trình bày về giải pháp, ông Hùng mong Chính phủ có thể tạo ra khung pháp lý để giúp doanh nghiệp vừa và nhỏ có thể tiếp cận nguồn vốn này một cách hợp lệ bởi chi phí sử dụng vốn lên đến trên 10% nhưng chưa được hoạch định vào chi phí hợp lệ.

Cộng đồng doanh nghiệp vừa và nhỏ thay đổi nhanh, phải thích ứng với thị trường nhưng lại chưa có hành lang pháp lý để xác định giá trị thực của hàng hóa. Họ buộc phải tính toán để có thể hợp lý hóa những khoản vốn này.

Việc tiếp cận với nguồn vốn, quỹ, công ty tài chính rất xa vời, chưa kể đến các nguồn quỹ mà Nhà nước đang khuyến khích. Ông Hùng cũng mong, bằng cách nào đó, Chính phủ có thể hợp thức hóa "tín dụng đen" để giúp các doanh nghiệp vừa và nhỏ.

Ông Nguyễn Kim Hùng - Giám đốc Công ty Cổ phần Tái cấu trúc doanh nghiệp Việ

Tín dụng đen không hoàn toàn xấu

Đồng ý với những chia sẻ của ông Nguyễn Kim Hùng, ông Hà Huy Tuấn - Phó Chủ tịch Uỷ ban Giám sát Tài chính Quốc gia cho rằng, có bốn nguyên nhân khiến tín dụng đen nở rộ.

Nguyên nhân thứ nhất, theo ông, quỹ tín dụng đen tồn tại theo nhu cầu của người dân. Vay theo hình thức này khá nhanh gọn, không vướng điều kiện chặt chẽ như của ngân hàng.

Thứ hai, có tình trạng dùng nguồn vay từ tín dụng đen trả nợ ngân hàng.

Một nguyên nhân nữa là trong thời gian vừa qua, sự phát triển công nghệ thông tin khiến cho cách tiếp cận trực tiếp giữa bên có nhu cầu vay và cho vay càng trở nên thuận tiện.

Thứ tư là vấn đề khơi thông nguồn vốn. Người ta không muốn gửi ngân hàng vì cho vay bên ngoài lãi suất cao hơn.

Ông Tuấn cho rằng quỹ tín dụng đen không phải xấu, ông khá cởi mở trong chuyện này, vấn đề là phải suy nghĩ về giải pháp.

Đối với thế giới, tín dụng đen đã tồn tại từ rất lâu dưới dạng cũng hoạt động như ngân hàng nhưng không được công nhận. Vì vậy, chúng ta đang đứng trước thực tiễn do cung cầu mà hình thức này tồn tại.

Ông Warrick Cleine - Chủ tịch kiêm CEO KPMG tại Việt Nam và Campuchia cho rằng: "Đen ở đây không hoàn toàn là xấu, vì nó có những mặt để tạo điều kiện cho người vay tiền. Tuy nhiên, chúng ta cần có chính sách để kiểm soát thị trường này một cách hiệu quả. Câu hỏi đặt ra ở đây là chúng ta phải thể chế hóa, chính thức hóa những tín dụng đen như thế nào, cần đưa vào khuôn khổ ra sao để điều tiết thị trường này. Chúng ta có thể học hỏi kinh nghiệm của một số ngân hàng lớn ở Hà Lan".

Ứng xử thế nào với tín dụng đen?

Cho rằng thay vì dùng từ tín dụng "đen" ông Warrick Cleine đề xuất cách gọi "tín dụng không chính thức" nhằm "tránh những ý tưởng không hay". Theo Chủ tịch kiêm Giám đốc điều hành của KPMG tại Việt Nam và Campuchia, Chính phủ cần có hệ thống giám sát, kiểm soát bộ phận tín dụng này rõ ràng, cũng như có biện pháp để bảo hộ các hoạt động tín dụng chính thức.

Ông cũng nhấn mạnh sự cần thiết của công tác truyền thông, giáo dục người dân trong việc tiếp cận các quỹ tín dụng đen, trong khi đó, nhà nước, cần có biện pháp quản lý thị trường này hiệu quả.

"Các doanh nghiệp vừa và nhỏ tiếp cận khoản vay của ngân hàng qua nhiều kênh, chính thống hoặc không. Các ngân hàng cần có thủ tục gọn nhẹ để người dân tiếp cận khoản vay một cách hiệu quả. Ví dụ, một người nông dân muốn vay để mua một con bò cần tín chấp như thế nào, điều này cũng hoàn toàn khác với khoản vay của các doanh nghiệp. Do đó, chúng ra cần có cơ chế khác nhau, tùy thuộc vào khoản vay, quy mô và đối tượng", ông Warrick Cleine cho biết.

Còn ông Hà Huy Tuấn cho rằng, có hai cách tiếp cận với tình trạng này, đó là làm sao hợp thức hoá được, cơ quan thuế cần có bằng chứng ở mức độ hợp lý, như ở nhiều nước, họ phải tính toán một tỷ lệ nào đó phù hợp.

Thứ hai là chúng ta phải nghiên cứu sử dụng dịch vụ về thuế, đơn cử thuế tư nhân... để giải trình hợp lý.

Về phía cơ quan Nhà nước, chúng ta cần phải làm thế nào để Nhà nước giúp và cung ứng nguồn vốn được. Cụ thể, phải làm sao để người dân hiểu ngân hàng cũng muốn cho vay. Theo đó, hai bên phải có những ra soát lại để đơn giản hoá thủ tục cho vay, đơn giản hoá thủ tục thanh toán.

Bên cạnh đó, Nhà nước cần có những chương trình ưu đãi để có cách tiệm cận tốt hơn. Vấn đề nữa là kiểm soát những sản phẩm mới, chúng ta không nên gò bó nhưng cũng phải kiểm soát và khuyến khích. Cơ quản lý cần truyền thông tích cực để người dân thấy được tính hai mặt của quỹ tín dụng này, đồng thời tố cáo những hình thức bẫy mang thuần tính lừa đảo.

Chuyên gia Ngân hàng Thế giới - ông A. Alatabani gợi mở giải pháp bằng các gói sản phẩm tín dụng khác nhau cho thị trường. Ông này cho biết hiện nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa chưa thể tiếp cận vốn ngân hàng. Vì vậy, các gói sản phẩm như thuê mua tài sản có thể là kênh để các doanh nghiệp nhỏ và vừa tiếp cận khoản vay; hoặc công cụ khác như Fintech.

Đại diện Ngân hàng Nhà nước, Phó Thống đốc Nguyễn Thị Hồng khẳng định, Fintech là một trong só giải pháp có thể hạn chế được thị trường tín dụng đen. Hiện Ngân hàng Nhà nước đã thành lập Ban chỉ đạo Fintech.

Tại Việt Nam hiện có 40 công ty Fintech nhưng 60% trong số này hoạt động chủ yếu ở lĩnh vực thanh toán, các phân khúc khác còn hạn chế. "Tiềm năng phát triển Fintech tại Việt Nam còn lớn do đó,cơ quan quản lý sẽ dần hoàn thiện khuôn khổ pháp lý để thúc đẩy hình thức này phát triển tại Việt Nam", bà Hồng nói.

Tiếp lời bà Hồng với phong cách dí dỏm thường thấy, ông Võ Trí Thành hóm hỉnh nhắn nhủ: "Fintech không chờ đợi ai, nên Ngân hàng Nhà nước phải nhanh lên".

Dùng từ “thu hoạch” thay vì “kết luận diễn đàn”, Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ, đối với hình thức tín dụng đen cần có sự công khai nhất định, có sự gặp nhau giữa cung và cầu như nhiều diễn giả dùng từ "không chính thức".

Phó Thủ tướng cho biết Chính phủ muốn hiểu rõ hơn để giải quyết bài toán này theo phương diện quốc tế giải quyết như thế nào? Ông đề cập đến một số mô hình như kinh tế chia sẻ, cho vay ngang hàng, vi mô, Fintech, cho thuê tài sản... "Thực tế hiện nay đã có rồi thì chúng ta cần nghiên cứu để có công cụ quản lý, phát triển hình thức này"./.