Đây là nhận định của ông Phùng Đức Tiến - Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học – Công nghệ và Môi trường của Quốc hội tại Hội thảo “Nâng cao hiệu quả quản lý, sử dụng đất đai của nông lâm trường quốc doanh” do Ủy ban Khoa học Công nghệ và Môi trường phối hợp với Liên hiệp các Hội Khoa học Kỹ thuật Việt Nam, Hội đồng Dân tộc của Quốc hội tổ chức ngày 09/10, tại Hà Nội.

Theo ông Nguyễn Văn Chiến, Phó Cục trưởng Cục Đăng ký đất đai, Bộ Tài nguyên và Môi trường, các nông, lâm trường quốc doanh được Nhà nước giao quản lý với diện tích đất khá lớn (trên 7 triệu ha, bằng 1/3 diện tích đất nông nghiệp hiện nay để phát triển sản xuất). Bước sang thời kỳ đổi mới, do nhiều nguyên nhân, hoạt động của các nông lâm trường quốc doanh đã bộc lộ nhiều hạn chế, yếu kém cả về tổ chức quản lý sản xuất và quản lý sử dụng đất đai.

Ông Chiến cho biết, sau quá trình chuyển đổi, từ năm 2004 đến nay, cả nước đã có 2 lần rà soát, tổng kiểm kê đất và rà soát quy hoạch tổng thể các loại rừng. Tuy nhiên, công tác cắm mốc, đo đạc, lập bản đồ địa chính và cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất vẫn không được triển khai đồng bộ đã dấn đến tình trạng lấn chiếm, tranh chấp kéo dài, không thực hiện nghĩa vụ tài chính như giao đất có thu hồi tiền sử dụng đất, hay thuê đất.

Theo báo cáo của các địa phương, cả nước có 54 nông, lâm trường, ban quản lý rừng còn diễn ra tranh chấp với diện tích hơn 18.300 ha. Ngoài ra, có 76 nông, lâm trường, ban quản lý rừng đang bị lấn chiếm với diện tích gần 59.700 ha.

Về hoạt động tổ chức, ông Chiến chỉ ra, hiện nay có một số doanh nghiệp cao su sản xuất, kinh doanh có lãi, còn phần lớn các nông lâm trường quốc doanh hoạt động kém hiệu quả. Đặc biệt, tại một số nơi vẫn còn tình trạng khoán trắng, bỏ hoang đất đai; trong khi trách nhiệm về tài chính đất đai của nông lâm trường quốc doanh còn chưa được thực hiện dẫn tới nợ đọng tài chính kéo dài.

Theo ông Ngô Văn Hồng, Tổ chức Foland, Liên hiệp các Hội Khoa học kinh tế Việt Nam cũng cho rằng, trong khi nhiều địa phương thiếu quỹ đất để giao cho nông dân sản xuất, nhất là đồng bào dân tộc ít người để xóa đói giảm nghèo, ổn định xã hội, thì nhiều doanh nghiệp có quỹ đất bỏ phí, sử dụng kém hiệu quả, khi tiến hành trồng rừng thu hút đầu tư thì lại đưa các đối tượng ở nơi khác đến...

Đưa ra những nguyên nhân tồn tại trong công tác tài chính đối với đất nông, lâm trường, ông La Văn Thịnh, Phó Cục trưởng Quản lý công sản (Bộ Tài chính) cho biết, đó là do các nông lâm trường sau khi được chuyển đổi chưa chủ động thực hiện nhiệm vụ rà soát đất đai. Vì vậy, đến nay, các nông lâm trường chưa thể chuyển sang thuê đất, giao đất có thu tiền sử dụng đất.

Ngoài ra, “trách nhiệm của các cơ quan chức năng tại địa phương đối với công tác rà soát, đo đạc, cấp sổ đỏ cũng còn hạn chế; công tác đôn đốc các nông lâm trường làm các thủ tục thuê đất vẫn chưa quyết liệt, thiếu sự phối hợp giữa chính quyền, công ty nông-lâm nghiệp và cơ quan chủ quản trong việc giải quyết mâu thuẫn về đất đai”, ông Thịnh nói.

Để tháo gỡ những vướng mắc, khó khăn nêu trên, ông Nguyễn Văn Chiến, Phó Cục trưởng Cục Đăng ký đất đai đề xuất, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cần có Nghị quyết về việc tăng cường quản lý, sử dụng đất đai tại các nông, lâm trường; tăng cường giám sát trách nhiệm của chính quyền các địa phương trong việc quản lý, sử dụng đất và giải quyết dứt điểm các tồn tại, vi phạm pháp luật đất đai tại các nông, lâm trường.

Mặt khác, ông Chiến cũng đề nghị ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố chỉ đạo các sở, ngành khẩn trương tổ chức việc lập và trình duyệt phương án tổng thể về sắp xếp, đổi mới và nâng cao hiệu quả hoạt động của các công ty nông, lâm nghiệp; bố trí kinh phí và thực hiện việc xác định ranh giới sử dụng, đo đạc, lập bản đồ địa chính về đất đai…

Bên cạnh đó, theo ông Phùng Đức Tiến, quy hoạch đất đai nông lâm trường phải có tiêu chí gắn với kế hoạch, chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh, của vùng; quy hoạch cần có sự tham gia phối hợp của các bộ, ngành địa phương; các nông lâm trường cần có sự phân công trách nhiệm rõ ràng. Việc cấp thiết là rà soát lại diện tích đất đai giao khoán, cho thuê tại các nông lâm trường; đồng thời tổng kết các mô hình sản xuất kinh doanh có hiệu quả để phổ biến nhân rộng và đẩy mạnh ứng dụng khoa học, công nghệ, phát triển theo chuỗi giá trị...

Hiện tại các nông lâm trường quốc doanh đang gặp khó khăn về vốn đầu tư sản xuất, áp dụng tiến bộ khoa học, công nghệ cao. Vì thế, Nhà nước cần có đánh giá việc tiếp cận chính sách về vốn, tài chính đối với đất đai, nhân lực, hạ tầng phát triển sản xuất... để khuyến khích doanh nghiệp đầu tư trong lĩnh vực này./.