Ông Trần Quốc Phương, Vụ trưởng Vụ Tổng hợp kinh tế quốc dân đã thẳng thắn chỉ rõ điều này tại buổi toạ đàm trực tuyến với chủ đề “Thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư” do Cổng thông tin điện tử Chính phủ tổ chức chiều 18/8.

Ông Lưu Quang Khánh và ông Trần Quốc Phương tại buổi Tọa đàm

4 nguyên nhân chính dẫn tới việc giải ngân chậm

Tại buổi tọa đàm, ông Trần Quốc Phương, Vụ trưởng Vụ Tổng hợp Kinh tế Quốc dân, Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho biết, tính đến cuối tháng 7, tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công cũng đã có những dấu hiệu tích cực, tốc độ tăng cao hơn so với 7 tháng của năm 2016.

Tuy nhiên, so với yêu cầu của Chính phủ để đáp ứng mục tiêu tăng trưởng kinh tế của năm 2017 thì tốc độ giải ngân này còn thấp và chưa đáp ứng được yêu cầu. Hiện nay, mới chỉ đạt được hơn 30%.

Theo ông Phương, có 4 nguyên nhân chính dẫn tới việc giải ngân chậm.

Nguyên nhân phổ biến đầu tiên là do thói quen quy luật nhiều năm ,“đầu năm đủng đỉnh, dồn dập cuối năm”.

Thứ hai là vấn đề giải phóng mặt bằng cũng rất phức tạp. Dự án càng lớn, diện tích đất càng rộng, ở khu vực phức tạp, giải phóng mặt bằng càng lâu.

Thứ ba, là vấn đề khí hậu. Các công trình ở vùng có mùa mưa thì vào mùa mưa thường không thi công được nên không đủ khối lượng hoàn thiện lập hồ sơ thanh toán kho bạc.

Thứ tư là vấn đề giao vốn chậm cũng ảnh hưởng tiến độ giải ngân. Tuy nhiên, ông Phương giải thích rằng việc giao vốn phụ thuộc quy định pháp luật là phải đủ hồ sơ. Trong đó, quan trọng nhất là quyết định phê duyệt dự án, nhiều dự án mất thời gian khá dài nên ảnh hưởng tới giải ngân…

Cùng tình trạng với đầu tư công, công tác giải ngân vốn ODA cũng đang rất chậm.

Tại buổi tọa đàm, ông Lưu Quang Khánh, Vụ trưởng Vụ Kinh tế đối ngoại (Bộ Kế hoạch và Đầu tư) cung cấp thông tin, trong 7 tháng đầu năm, giải ngân vốn ODA chỉ đạt 41.700 tỷ đồng (42% kế hoạch năm 2017), bằng khoảng 95% so với cùng kỳ 2016.

Đánh giá về lý do dẫn tới tình trạng giải ngân vốn ODA chậm, ông Khánh cho rằng, những nguyên nhân không mới.

Mỗi dự án được giải ngân phải trải qua rất nhiều khâu khác nhau như: thẩm định, phê duyệt, giao vốn, thực hiện, thanh quyết toán. Khi sự chậm trễ diễn ra ở một khâu trong quá trình sẽ khiến toàn bộ dự án bị kéo dài.

Dẫn số liệu thống kê từ 6 ngân hàng phát triển có hợp tác với Việt Nam, ông Khánh cho biết, từ khi có khoản vay đến khi giải ngân phải mất tới 2 năm với nhà tư vấn và 3 năm với nhà thầu xây lắp. Bên cạnh đó, khi dự án được cơ quan chủ quản phê duyệt nhưng địa phương không đưa vào kế hoạch đầu tư trung hạn và kế hoạch đầu tư hàng năm, thì cũng không thể giải ngân vốn.

Đáng tiếc nhất là các dự án khi đã hoàn tất thủ tục thì trở ngại từ việc điều chỉnh tổng mức đầu tư lại khiến vốn bị dừng. Ví dụ được ông Khánh đưa ra là dự án đường sắt đô thị Bến Thành – Suối Tiên. Từ 17.000 tỷ đồng nay được điều chỉnh thành 47.000 tỷ đồng, mức điều chỉnh quá lớn này buộc phải chờ đợi Quốc hội (cơ quan có thẩm quyền theo luật) quyết định.

Đâu là giải pháp?

Đối với giải pháp tăng cường giải ngân nguồn vốn ODA, ông Khánh cho rằng, trước hết, các Bộ, ngành phải chỉ đạo quyết liệt để thực hiện dự án; chỉ đạo theo tiến độ, bám sát tiến độ; đồng thời, hạn chế tối đa việc điều chỉnh; đặc biệt đối với những dự án phải kết thúc trong năm 2017, năm 2018 thì phải kiểm soát chặt chẽ tiến độ.

Tiếp đến là Ban chỉ đạo trực tiếp nguồn vốn ODA cần tiến hành đối với những dự án trọng điểm mà hiện nay đang có vấn đề và cương quyết xử lý những vấn đề phát sinh thuộc trách nhiệm của mình và những vấn đề vượt thẩm quyền thì cần tổ chức xem xét quyết định; trong đó, có những giải pháp nếu như không làm được thì sẽ tái thu nguồn vốn hoặc tái cơ cấu dự án và chuyển nguồn vốn đó cho những dự án có khả năng giải ngân nhiều hơn.

“ Nhiệm vụ các tháng còn lại là rất nặng nề. Ngay từ đầu năm, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chỉ thị 24/CT-TTg về các nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu thúc đẩy tăng trưởng các ngành, lĩnh vực nhằm thực hiện mục tiêu tăng trưởng kinh tế năm 2017. Do đó, chúng ta cần xác định đây là nhiệm vụ chính trị của cả hệ thống, trách nhiệm người đứng đầu cơ quan để tăng cường hoạt động điều hành có hiệu quả.

Còn ông Phương cho biết, thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã tổng hợp báo cáo của các bộ, ngành, địa phương đánh giá chi tiết các nguyên nhân dẫn đến sự chậm trễ.

Đầu tháng 8, Thủ tướng Chính phủ đã ký ban hành Nghị quyết 70/NQ-CP về những nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu đẩy nhanh tiến độ thực hiện và giải ngân kế hoạch vốn đầu tư công.

Đáng chú ý, Nghị quyết của Chính phủ đã chỉ đạo rõ đến hết 31/8 phải rà soát thực hiện điều hoà, nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công, chuyển vốn từ dự án không hấp thụ được sang các dự án hấp thụ vốn tốt, sử dụng hiệu quả. Bộ Kế hoạch và Đầu tư hằng tháng đều tổng hợp các nguyên nhân vướng mắc để báo cáo Chính phủ.

Ông Trần Quốc Phương chỉ rõ, điều hoà về các đơn vị là biện pháp kỹ thuật, vốn không sử dụng được, phải rà soát chuyển vốn từ dự án tắc nghẽn sang dự án có độ giải ngân tốt là hợp lý. Với vốn chưa giao, chưa đủ thủ tục các đơn vị cũng phải báo cáo cấp thẩm quyền xử lý.

Nghị quyết 70 của Chính phủ đã đề ra những yêu cầu hết sức cụ thể như khẩn trương hoàn thiện hồ sơ, trong thời hạn 4 ngày kể từ ngày có khối lượng được nghiệm thu, làm thủ tục thanh toán ngay với Kho bạc Nhà nước, không dồn vốn vào cuối năm mới thanh toán.

Đối với các dự án đã hoàn thành đưa vào sử dụng, phải khẩn trương phê duyệt quyết toán, giải ngân hết số vốn cho các nhà thầu theo nội dung hợp đồng; chủ động rà soát, đề xuất cấp có thẩm quyền điều chuyển kế hoạch vốn năm 2017 của các dự án chậm tiến độ thực hiện và giải ngân sang các dự án khác có nhu cầu, có tiến độ giải ngân tốt, cần đẩy nhanh tiến độ thực hiện, sớm hoàn thành đưa vào sử dụng.

Đối với các bộ, cơ quan và địa phương nếu đến hết tháng 8/2017 đã giải ngân trên 80% kế hoạch vốn nước ngoài được giao, nếu có nhu cầu bổ sung kế hoạch vốn nước ngoài, khẩn trương có văn bản gửi các Bộ: Kế hoạch và Đầu tư, Tài chính để tổng hợp trên cơ sở bảo đảm cân đối và bội chi ngân sách, báo cáo Thủ tướng Chính phủ trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội quyết định.

Chính phủ cũng giao nhiệm vụ các cho bộ, ngành liên quan khẩn trương tháo gỡ vướng mắc. Cụ thể, Bộ Tài chính phải báo cáo độc lập về rà soát các quy định của pháp luật về đầu tư công hiện đang gặp vướng, rà soát đơn giản thuận tiện thủ tục thanh toán… Bộ Xây dựng tiếp tục rà soát các quy định của pháp luật liên quan đến xây dựng, các thủ tục về thẩm định, thẩm tra, cấp giấy phép... hiện đang vướng mắc, cần tiếp tục được sửa đổi, bổ sung, báo cáo Thủ tướng Chính phủ xem xét, quyết định.

Bộ Tài nguyên và Môi trường rà soát toàn bộ các quy định pháp luật về đánh giá tác động môi trường; cấp phép khai thác, sử dụng tài nguyên nước, đề xuất giải pháp xử lý phù hợp nhằm đơn giản hóa các thủ tục, rút ngắn thời gian chuẩn bị đầu tư của các dự án nhưng vẫn bảo đảm công tác quản lý, theo dõi, giám sát môi trường; báo cáo Thủ tướng Chính phủ xem xét, quyết định.

“Theo tôi, giải pháp của Chính phủ là tương đối rõ ràng, vấn đề là với các giải pháp đã đề ra, các bộ, ngành cần quyết tâm thực hiện, đẩy nhanh tốc độ giải ngân những tháng cuối năm”, ông Trần Quốc Phương đề xuất./.