Thời gian đang đếm ngược

“Âm thanh bạn nghe thấy chính là tiếng tích tắc của đồng hồ. Chúng ta đang trong thời gian đếm ngược cuối cùng để hạn chế nhiệt độ toàn cầu tăng ở mức 1,5 độ C. Và thời gian không đứng về phía chúng ta”, Tổng thư ký Liên hợp quốc cảnh báo.

Trong bài phát biểu khai mạc Hội nghị thượng đỉnh về hành động vì khí hậu của các nhà lãnh đạo thế giới, cấp bộ trưởng của COP29, chính thức khai mạc vào thứ Ba ngày 12/11/2024 tại thủ đô Baku của Azerbaijan, ông Guterres đã chỉ ra bằng chứng và lưu ý rằng, năm 2024 gần như chắc chắn sẽ là năm nóng nhất từng được ghi nhận.

Tổng thư ký Liên hợp quốc Antonio Guterres phát biểu tại phiên khai mạc Hội nghị lần thứ 29 Các bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về Biến đổi khí hậu (COP29) ngày 12/11/2024 - Ảnh: REUTERS

“Không quốc gia nào được miễn trừ” khỏi sự tàn phá của khí hậu, từ các cơn bão đến sự nóng lên của nước biển, hạn hán tàn phá mùa màng… Tất cả đều do biến đổi khí hậu do con người gây ra.

Bất công có thể tránh được

Trong nền kinh tế toàn cầu, cú sốc chuỗi cung ứng làm tăng chi phí ở mọi nơi: Mùa màng bị tàn phá đẩy giá thực phẩm toàn cầu lên cao; nhà cửa bị phá hủy làm tăng tất cả các khoản phí bảo hiểm.

“Đây là câu chuyện về sự bất công có thể tránh được: Người giàu gây ra vấn đề, người nghèo phải trả giá đắt nhất”, người đứng đầu Liên hợp quốc tuyên bố và lưu ý rằng, Oxfam đã phát hiện ra rằng, những tỷ phú giàu nhất thải ra nhiều carbon hơn trong một giờ rưỡi so với người bình thường thải ra trong cả cuộc đời.

“Trừ khi lượng khí thải giảm mạnh và khả năng thích ứng tăng vọt”, ông nhấn mạnh rằng “mọi nền kinh tế sẽ phải đối mặt với cơn thịnh nộ lớn hơn nhiều”.

Lý do để hy vọng

Nhưng có mọi lý do để hy vọng, Tổng thư ký Liên hợp quốc tiếp tục chỉ ra những bước đi vững chắc đã được thực hiện vào năm ngoái tại COP28 ở Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE).

Tại UAE, tất cả các quốc gia đã đồng ý từ bỏ nhiên liệu hóa thạch; đẩy nhanh các hệ thống năng lượng ròng bằng không (Net Zero), đặt ra các mốc quan trọng để đạt được mục tiêu đó; thúc đẩy khả năng thích ứng với khí hậu và điều chỉnh vòng tiếp theo của các kế hoạch khí hậu quốc gia trên toàn nền kinh tế - hay NDC - theo giới hạn 1,5 độ được đặt ra tại Paris.

“Đã đến lúc thực hiện”, ông nói và nhấn mạnh rằng, một cuộc thăm dò của Đại học Oxford và Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP) đã phát hiện ra rằng, 80% người dân trên khắp thế giới muốn có nhiều hành động hơn về khí hậu. Ngoài ra, “các nhà khoa học, nhà hoạt động và những người trẻ đang đòi hỏi sự thay đổi – họ phải được lắng nghe, chứ không phải bị bịt miệng”.

Tổng thư ký Liên hợp quốc tiếp tục lưu ý rằng, năm ngoái – lần đầu tiên – số tiền đầu tư vào lưới điện và năng lượng tái tạo đã vượt qua số tiền chi cho nhiên liệu hóa thạch và ngày nay, hầu như ở mọi nơi, năng lượng mặt trời và gió là nguồn điện mới rẻ nhất.

“Việc tăng gấp đôi đầu tư vào nhiên liệu hóa thạch là vô lý. Cuộc cách mạng năng lượng sạch đã ở đây. Không nhóm nào, không doanh nghiệp nào và không chính phủ nào có thể ngăn cản được. Nhưng bạn có thể và phải đảm bảo rằng nó công bằng và đủ nhanh để hạn chế nhiệt độ toàn cầu tăng lên 1,5 độ C”, ông giải thích.

3 ưu tiên trọng tâm

Với tất cả những trăn trở này, ông Guterres cho biết, "các nước đang phát triển không được rời Baku tay không" và kêu gọi các nhà lãnh đạo thế giới tại COP29 tập trung vào 3 lĩnh vực để hành động ngay lập tức:

(1) Giảm phát thải khẩn cấp - cắt giảm phát thải 9% mỗi năm để đạt được 43% của năm 2019 vào năm 2030. Đây là bước đi rõ ràng nhất để hạn chế nhiệt độ toàn cầu tăng lên 1,5 độ C.

(2) Làm nhiều hơn nữa để bảo vệ con người khỏi sự tàn phá của cuộc khủng hoảng khí hậu. Khoảng cách giữa nhu cầu thích ứng và tài chính có thể lên tới 359 tỷ USD/năm vào năm 2030. Số tiền mất mát không phải là những con số trừu tượng trên bảng cân đối kế toán, chúng là sinh mạng bị cướp đi, mùa màng bị mất và sự phát triển bị từ chối.

(3) Phá bỏ những bức tường ngăn cản tài chính khí hậu bằng cách thống nhất một mục tiêu tài chính mới, bao gồm việc tăng đáng kể tài chính công ưu đãi; một chỉ dẫn rõ ràng về cách tài chính công sẽ huy động hàng nghìn tỷ USD mà các nước đang phát triển cần; khai thác các nguồn sáng tạo; đặt ra một khuôn khổ để tăng cường khả năng tiếp cận, minh bạch và trách nhiệm giải trình; thúc đẩy năng lực cho vay đối với các ngân hàng phát triển đa phương lớn hơn và táo bạo hơn.

Trả tiền hoặc trả giá, hành động vì khí hậu là bắt buộc

“Về tài chính khí hậu, thế giới phải trả tiền, nếu không nhân loại sẽ phải trả giá,” người đứng đầu Liên hợp quốc nhấn mạnh khi nói với các nhà lãnh đạo thế giới rằng “các bạn và chính phủ của các bạn phải được hướng dẫn bởi một sự thật rõ ràng: Tài chính khí hậu không phải là từ thiện, mà là đầu tư; hành động vì khí hậu không phải là tùy chọn, mà là bắt buộc.”

Tiêu chuẩn mạnh được nhất trí cho thị trường carbon tập trung

Đã có tiến triển vào cuối ngày thứ 2 tại COP29, khi các bên thông qua các tiêu chuẩn mới mạnh mẽ cho thị trường carbon tập trung dưới sự bảo trợ của Liên hợp quốc, một cơ chế được cơ quan Thương mại và Phát triển của Liên hợp quốc (UNCTAD) nêu bật vào tuần trước.

Tổng thư ký điều hành về Biến đổi khí hậu của Liên hợp quốc (UNFCCC), ông Simon Stiell cho biết, thỏa thuận này là “một khởi đầu tốt” sau 10 năm đàm phán.

“Khi đi vào hoạt động, các thị trường carbon này sẽ giúp các quốc gia thực hiện các kế hoạch về khí hậu của họ nhanh hơn và rẻ hơn, giảm lượng khí thải", ông nói và chia sẻ thêm rằng: "chúng ta còn lâu mới có thể giảm một nửa lượng khí thải trong thập kỷ này, nhưng chiến thắng trên thị trường carbon tại COP29 sẽ giúp chúng ta quay trở lại cuộc đua đó".

Người đứng đầu UNFCCC cho biết, điều cần thiết là phải đảm bảo rằng, các nước đang phát triển được hưởng lợi từ các dòng tài chính mới được mở khóa thông qua thị trường carbon của Liên hợp quốc, nơi các khoản tín dụng sẽ được mua và bán để thúc đẩy phát triển.

Tài chính khí hậu là bảo hiểm lạm phát toàn cầu

Trong bài phát biểu của mình tại hội nghị thượng đỉnh của các nhà lãnh đạo, ông Simon Stiell đã nhắc lại nhiều chủ đề tương tự, cảnh báo rằng cuộc khủng hoảng khí hậu đang nhanh chóng trở thành kẻ giết chết nền kinh tế.

Tổng thư ký UNFCCC, ông Simon Stiell phát biểu tại COP29

“Tác động của khí hậu đang làm giảm tới 5% GDP ở nhiều quốc gia”, nhấn mạnh rằng cuộc khủng hoảng khí hậu là cuộc khủng hoảng chi phí sinh hoạt vì các thảm họa do khí hậu gây ra đang đẩy chi phí cho các hộ gia đình và doanh nghiệp lên cao.

“Tác động của khí hậu ngày càng tồi tệ sẽ khiến lạm phát tăng vọt, trừ khi mọi quốc gia có thể hành động mạnh mẽ hơn về khí hậu”, ông Stiell cho biết. Ông kêu gọi các nhà lãnh đạo rút ra bài học từ đại dịch – khi hàng tỷ người phải chịu thiệt hại vì hành động tập thể không được thực hiện đủ nhanh khi chuỗi cung ứng bị phá vỡ.

“Chúng ta đừng mắc lại sai lầm đó nữa. Tài chính khí hậu là bảo hiểm lạm phát toàn cầu. Chi phí khí hậu gia tăng nên là kẻ thù số một của công chúng”, ông tuyên bố.

Ông tiếp tục nhấn mạnh rằng, hành động mạnh mẽ hơn về khí hậu có thể thúc đẩy cơ hội kinh tế và sự thịnh vượng ở mọi nơi. Năng lượng sạch, giá rẻ có thể là nền tảng của nhiều nền kinh tế. Điều đó có nghĩa là nhiều việc làm hơn, tăng trưởng hơn, ít ô nhiễm hơn làm nghẹt thở các thành phố, người dân khỏe mạnh hơn và doanh nghiệp mạnh hơn.

“Hàng tỷ người đơn giản là không thể để chính phủ của họ rời khỏi COP29, mà không có mục tiêu tài chính khí hậu toàn cầu”, ông Stiell nói với các nhà lãnh đạo để làm rõ rằng họ mong đợi một loạt kết quả mạnh mẽ ở Baku.

“Hãy nói với các nhà đàm phán của bạn – bỏ qua việc làm dáng – và chuyển thẳng sang tìm tiếng nói chung. Đưa các lập trường đó lại với nhau”./.

Quỳnh Anh (Theo United Nations)