Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng, Chủ tịch Hội đồng thẩm định quy hoạch tỉnh đã nhấn mạnh điều này tại Hội thảo tham vấn ý kiến đối với Quy hoạch Thủ đô Hà Nội thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 diễn ra sáng 9/1.

Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng nhấn mạnh, Quy hoạch Thủ đô hoàn thành sẽ là công cụ pháp lý đặc biệt quan trọng để các cấp chính quyền thành phố Hà Nội lãnh đạo, chỉ đạo thống nhất và hoạch định chính sách, kiến tạo động lực phát triển. Ảnh: Đức Trung

Những năm gần đây, vị thế kinh tế của Hà Nội có xu hướng giảm dần

Thủ đô Hà Nội là trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa, giáo dục; có vai trò, vị trí đặc biệt quan trọng trong phát triển đất nước, là cực tăng trưởng của đất nước trong những năm qua. Hiện GRDP của Hà Nội chiếm khoảng 14% của cả nước và liên kết giữa Hà Nội với các địa phương ngày càng mạnh mẽ.

Tuy nhiên, Bộ trưởng cũng thẳng thắn chỉ rõ, bên cạnh tiềm năng, lợi thế và thành tựu đã đạt được; trong những năm gần đây vị thế kinh tế của Hà Nội có xu hướng giảm dần so với các tỉnh/thành phố trong vùng Đồng bằng sông Hồng.

Năm 2011, GRDP chiếm 48% GRDP của Vùng thì đến năm 2022 chiếm 42,2%; Tốc độ tăng trưởng GRDP đang có xu hướng thấp dần so với các địa phương trong Vùng Đồng bằng sông Hồng (cụ thể: Năm 2023 tăng trưởng kinh tế của Thủ đô là ước đạt 6,27%, đứng thứ 9/11 tỉnh/thành phố trong Vùng).

Nông nghiệp chậm thay đổi, manh mún, chưa phát triển theo xu thế kinh tế nông nghiệp, nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao và sạch; thiếu các vùng sản xuất được hỗ trợ tốt về hạ tầng chuyên ngành; văn hóa; khu công nghiệp.

Không gian phát triển công nghiệp chưa phát huy được tiềm năng. "Sau khi sáp nhập, Hà Nội có 9 KCN, với diện tích 1.673,6 ha; trong khi đó Bắc Ninh với diện tích nhỏ hơn nhiều nhưng hiện có 16 KCN, diện tích 6.397,68 ha", Bộ trưởng dẫn chứng.

Lập và triển khai Quy hoạch 2021-2030: Cơ hội quý để tạo ra không gian phát triển mới và động lực phát triển mới

Trong bối cảnh đó, “Quy hoạch Thủ đô hoàn thành sẽ là công cụ pháp lý đặc biệt quan trọng để các cấp chính quyền thành phố Hà Nội lãnh đạo, chỉ đạo thống nhất và hoạch định chính sách, kiến tạo động lực phát triển”, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng nêu quan điểm và cho rằng, việc lập và triển khai quy hoạch thời kỳ 2021 -2030 phải là một trong những nhiệm vụ chính trị quan trọng hàng đầu và là cơ hội quý để tạo ra không gian phát triển mới và động lực phát triển mới trong phát triển đất nước, vùng và địa phương.

Theo Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội Trần Sỹ Thanh, năm 2023, thành phố Hà Nội triển khai tổ chức xây dựng đồng thời 3 nội dung công việc quan trọng nhằm cụ thể hóa chủ trương mang tính chiến lược của Trung ương, đặc biệt là Nghị quyết số 15-NQ/TW ngày 05/5/2022 của Bộ Chính trị về phương hướng, nhiệm vụ phát triển Thủ đô đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 và các văn kiện quan trọng khác.

Đó là: (1) Quy hoạch Thủ đô Hà Nội thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050, (2) Điều chỉnh Quy hoạch chung Thủ đô đến năm 2045, tầm nhìn đến năm 2065 nhằm kiến tạo và phân bố không gian phát triển cho Thủ đô Hà Nội giữa thế kỷ XXI và xa hơn nữa; phối hợp xây dựng Luật Thủ đô (sửa đổi) nhằm tạo lập thể chế phát triển đồng bộ, vượt trội, đặc thù và thực hiện các giải pháp, cơ chế, chính sách nhằm khai thác, huy động và sử dụng các nguồn lực, động lực mới để xây dựng và phát triển Thủ đô.

Mặc dù tiến độ yêu cầu gấp (thời gian thực tế triển khai khoảng 12 tháng so với quy định là 24 tháng), song Quy hoạch Thủ đô Hà Nội vẫn được triển khai công phu, bài bản, nghiêm túc, tuân thủ các quy định của pháp luật về quy hoạch. Trong quá trình triển khai lập quy hoạch, Thành phố Hà Nội đã tổ chức xin ý kiến 21 bộ, cơ quan Trung ương; 15 tỉnh, thành phố trong vùng Thủ đô và vùng Đồng bằng sông Hồng; các chuyên gia, nhà khoa học và xin ý kiến rộng rãi các tổ chức, cá nhân, cộng đồng dân cư thông qua website của cơ quan lập Quy hoạch Thủ đô.

"Nội dung Quy hoạch Thủ đô Hà Nội đã thể hiện tư duy, tầm nhìn mới, phù hợp với định hướng phát triển của Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội đất nước giai đoạn 2021-2030; phát huy vai trò là cực tăng trưởng, động lực phát triển cho các địa phương trong Vùng Thủ đô, Vùng đồng bằng sông Hồng", ông Thanh khẳng định.

"Nội dung Quy hoạch Thủ đô Hà Nội đã thể hiện tư duy, tầm nhìn mới, phù hợp với định hướng phát triển của Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội đất nước giai đoạn 2021-2030; phát huy vai trò là cực tăng trưởng, động lực phát triển cho các địa phương trong Vùng Thủ đô, Vùng đồng bằng sông Hồng", Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội Trần Sỹ Thanh khẳng định. Ảnh: Đức Trung

Đề xuất những điểm mới, có tính đột phá mạnh mẽ trong định hướng phát triển

Đại diện đơn vị tư vấn, GS, TS. Hoàng Văn Cường (Phó Hiệu trưởng Đại học Kinh tế quốc dân Hà Nội), Quy hoạch Thủ đô đưa ra 20 mục tiêu cụ thể, bao gồm 6 mục tiêu về kinh tế; 5 mục tiêu về xã hội; 6 mục tiêu về môi trường; 2 mục tiêu về đô thị và nông thôn và 01 mục tiêu về quốc phòng, an ninh. Xuất phát từ những tiềm năng, lợi thế và những kết quả đã đạt được trong phát triển kinh tế - xã hội, Quy hoạch Thủ đô Hà Nội đã đề xuất những điểm mới, có tính đột phá mạnh mẽ trong định hướng phát triển.

Cụ thể, Quy hoạch đề xuất 5 quan điểm phát triển chung và 3 quan điểm về tổ chức không gian. Về quan điểm phát triển, nhấn mạnh rõ những yếu tố liên quan đến “tạo sức lan tỏa để thúc đẩy vùng đồng bằng sông Hồng, vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ, vùng Thủ đô và cả nước cùng phát triển”; “phát triển bao trùm, nhanh và bền vững”; phát triển đô thị xanh; sông Hồng là trục xanh, cảnh quan trung tâm của Thủ đô; phát triển bền vững trên nguyên tắc “thuận tự nhiên”; lấy tiêu chí phát triển xanh, kinh tế tuần hoàn, kiểm soát chất lượng môi trường hướng đến mục tiêu đạt mức phát thải ròng bằng “0”.

Về tổ chức không gian, Quy hoạch Thủ đô tập trung phát triển các ngành, lĩnh vực được tập trung theo 5 tuyến hành lang và vành đai kinh tế, gắn với 5 trục phát triển; đồng thời, chú trọng phát triển 5 loại hình không gian: không gian xây dựng, không gian ngầm, không gian số, không gian văn hoá, không gian công cộng (đặc biệt là không gian xanh).

Quy hoạch Thủ đô đưa ra 20 mục tiêu cụ thể, bao gồm 06 mục tiêu về kinh tế; 05 mục tiêu về xã hội; 06 mục tiêu về môi trường; 02 mục tiêu về đô thị và nông thôn và 01 mục tiêu về quốc phòng, an ninh. Trong số các mục tiêu đặt ra của giai đoạn này, Hà Nội xác định một số chỉ tiêu cao hơn mức bình quân chung của cả nước như: Tỷ trọng kinh tế số chiếm 40% trong GRDP; GRDP bình quân/người đạt khoảng 13.500 - 14.000 USD; Diện tích cây xanh sử dụng công cộng trong đô thị khoảng 10 - 12 m2/người; Tỷ lệ đô thị hóa đạt 65 - 70%...

5 trụ cột phát triển, 4 đột phá, 5 vùng phát triển

Dự thảo Quy hoạch cũng chỉ rõ 5 trụ cột phát triển Thủ đô bao gồm (i) Văn hóa và di sản; (ii) 3 chuyển đổi (chuyển đổi xanh, chuyển đổi số, kinh tế tuần hoàn); (iii) Hạ tầng đồng bộ, hiện đại, có tính kết nối cao; (iv) Xã hội số, kinh tế số, đô thị thông minh; (v) Khoa học công nghệ và Đổi mới sáng tạo và 06 nhiệm vụ trọng tâm cụ thể (i) Bảo vệ môi trường; (ii) Giao thông, phát triển đô thị, nông thôn; (iii) Kinh tế; (iv) Văn hóa xã hội; (v) An ninh, an toàn; (vi) Khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo, nguồn nhân lực. Quy hoạch Thủ đô đã xác định nhiệm vụ về môi trường là nhiệm vụ cấp bách, cần giải quyết triệt để ô nhiễm các dòng sông, làm sống lại hình ảnh dòng sông xanh, sạch, gắn liền với văn hóa lịch sử Thủ đô; xử lý ô nhiễm môi trường không khí và giải quyết dứt điểm tình trạng ngập, úng cục bộ.

Quy hoạch xác định 4 đột phá phát triển, bao gồm: (1) Đột phá về thể chế và quản trị; (2) Đột phá về đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng đồng bộ, hiện đại và kết nối; (3) Đột phá về phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao và khai thác tài nguyên nhân văn; (4) Đột phá về đô thị, môi trường và cảnh quan.

Ông Cường cũng cho biết, Dự thảo Quy hoạch cũng chỉ rõ, các định các ngành, lĩnh vực của Thủ đô phải đi đầu trong ứng dụng thành tựu khoa học công nghệ, tiếp cận các xu hướng phát triển mới của cách mạng 4.0; phát triển thông minh và kinh tế số, chuyển đổi xanh và kinh tế tuần hoàn, kinh tế chia sẻ dựa trên nền tảng chuyển đổi số với các trung tâm cơ sở dữ liệu lớn và điều hành thông minh.

Trong đó, xác định phương hướng phát triển các ngành quan trọng (thương mại, tài chính, du lịch, công nghiệp, nông, lâm nghiệp và thủy sản); phương hướng phát triển các ngành, lĩnh vực (Y tế và chăm sóc sức khỏe người dân; Giáo dục và đào tạo; Văn hóa, thể thao; Lao động, việc làm, an sinh xã hội; Khoa học và công nghệ; An ninh, quốc phòng, đối ngoại…); Phương án quy hoạch hệ thống đô thị và tổ chức lãnh thổ thuộc khu vực nông thôn; Phương án phát triển các khu chức năng và kết cấu hạ tầng kỹ thuật.

Nghiên cứu phân bổ không gian phát triển thành 05 vùng phát triển kinh tế - xã hội, 05 không gian chú trọng phát triển nhằm khai thác, sử dụng và phát huy hiệu quả các nguồn lực phát triển, đồng thời có sự liên kết hài hòa giữa các tiểu vùng, giữa các không gian dựa trên cơ sở các tiềm năng, lợi thế so sánh của các vùng, ưu tiên phát triển một số tiểu vùng mang tính dẫn dắt, chú trọng một số không gian mới để tạo động lực phát triển. Các phương án quy hoạch các ngành, lĩnh vực, địa bàn được tập trung phát triển theo 04 tuyến hành lang và 01 vành đai kinh tế để Thủ đô Hà Nội thực sự trở thành đầu mối hội tụ, trung tâm kết nối, động lực lan tỏa nội vùng và liên vùng, đóng vai trò quan trọng trong việc kết nối với các tỉnh, thành phố trong vùng đồng bằng sông Hồng, vùng Thủ đô, vùng trung du miền núi phía Bắc, hướng tới các cửa khẩu quốc tế, các cảng biển khẳng định Hà Nội là động lực phát triển vùng, là cực tăng trưởng của quốc gia, cửa ngõ của khu vực ASEAN kết nối với Trung Quốc.

04 tuyến hành lang và 01 vành đai kinh tế để Thủ đô Hà Nội thực sự trở thành đầu mối hội tụ, trung tâm kết nối, động lực lan tỏa nội vùng và liên vùng

Một số vấn đề cần tập trung để bảo đảm Quy hoạch Thủ đô Hà Nội có chất lượng, hiệu quả và khả thi

Để Hà Nội phát triển thực sự xứng đáng với vai trò là trung tâm đầu não chính trị - hành chính quốc gia, “trái tim của cả nước”, động lực thúc đẩy phát triển cho vùng Đồng bằng sông Hồng, vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ và cả nước, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cho rằng, đó là trách nhiệm và nghĩa vụ của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân, của cả hệ thống chính trị.

Bộ trưởng cũng gợi ý một số vấn đề cần bàn luận để bảo đảm Quy hoạch Thủ đô Hà Nội có chất lượng, hiệu quả và khả thi.

Thứ nhất, sự phân tích, đánh giá, những nhận định về cơ hội, thách thức, tiềm năng và những hạn chế trong phát triển như thế nào?

Nông nghiệp chậm thay đổi, manh mún, chưa phát triển theo xu thế kinh tế nông nghiệp, nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao và sạch; thiếu các vùng sản xuất được hỗ trợ tốt về hạ tầng chuyên ngành; văn hóa; khu công nghiệp; Hay những phân tích, đánh giá đã được đặt ra trong mối liên kết tương hỗ, biện chứng có tính liên ngành, lĩnh vực và liên kết lãnh thổ chưa (phát triển đô thị - khu chức năng - giao thông; mối quan hệ của Hà Nội với các tỉnh trong vùng, quốc gia...)? Hà Nội có diện tích lớn, nhưng chưa khai thác hết tiềm năng, nhiều đất bỏ hoang, nhiều dự án giữ đất hàng chục năm không triển khai, gây lãng phí…. Tình trạng ô nhiễm môi trường, cơ cấu sử dụng nguồn điện (thủy điện, nhiệt điện, điện mặt trời…) và khả năng giảm khí thải CO2, vấn đề phục hồi các con sông “chết”; khả năng nguồn nước sạch cung cấp cho các khu đô thị; tình trạng tắc nghẽn giao thông… là những vấn đề được Bộ trưởng đặt ra.

Thứ hai, việc chỉ ra “điểm nghẽn” đã đầy đủ, sâu sắc chưa, đã đúng chưa, đã xác đáng chưa? Bộ trưởng nêu vấn đề và nêu rõ, nhận thức về vị trí, vai trò của Thủ đô chưa sâu sắc, toàn diện; thể chế, mô hình quản trị chưa đầy đủ; Năng lực, phương thức lãnh đạo, sức chiến đấu, tư duy và tầm nhìn không còn phù hợp với thực tiễn, kìm hãm đổi mới sáng tạo, kìm hãm cách làm mới; Nguồn lực phát triển kết cấu hạ tầng đồng bộ, hiện đại và tăng cường liên kết vùng còn hạn chế và trách nhiệm của các Bộ, ngành, cơ quan trung ương chưa đủ mạnh.

Thứ ba, theo Bộ trưởng cần nhấn mạnh sự “khát vọng phát triển” thể hiện qua sự tư duy, sự thay đổi trong quản trị Thủ đô để có không gian phát triển, môi trường đầu tư hấp dẫn hơn (năm 2022 Thủ đô chỉ đứng ở vị trí 20/63 tỉnh, tp).

Về quan điểm và mục tiêu phát triển cần làm rõ thêm “Triết lý phát triển” để tương xứng với vị thế, vai trò của Thủ đô Hà Nội và không gian của Thủ đô sau khi được mở rộng, sáp nhập với tỉnh Hà Tây (Hà Nội rộng hơn 3.300 km2 và nằm trong số 17 thành phố, thủ đô lớn nhất thế giới).

Quan điểm mang tính bứt phá, năng động phải làm “động lực phát triển hàng đầu”, “phát triển hiện đại, văn minh, sinh thái dẫn đầu cả nước”; làm rõ thêm quan điểm về phát triển kinh tế chia sẽ, kinh tế ban đêm - là yếu tố then chốt để phát triển du lịch của Hà Nội.

Bộ trưởng cũng lưu ý, cần làm rõ quan điểm về không gian không chỉ còn bó hẹp tại khu vực đô thị (thành phố Hà Nội), mà cần phải xem xét quan điểm không gian phát triển là chung cho cả Thủ đô Hà Nội.

Tầm nhìn cần thể hiện được tính đầy đủ, tính khoa học, những điểm mới, đột phá khác biệt của Hà Nội, đặc biệt thể hiện tính triết lý phát triển riêng của mình.

" Kịch bản cần xem xét thêm về: Tăng trưởng 8,5-9% chưa đáp ứng được kỳ vọng của vùng là 9%; GRDP bình quân cao hơn 1,2 lần so với mức bình quân chung của vùng chưa thể hiện là cực tăng trưởng để lan tỏa và lôi kéo vùng phát triển", Bộ trưởng phát biểu.

Về tổ chức không gian các hoạt động kinh tế - xã hội, Bộ trưởng cho rằng, cần có sự góp ý của các nhà khoa học đối với: (i) Các hành lang cần gắn với vùng và cả nước, hành lang kinh tế vùng Thủ đô (hành lang công nghiệp - đô thị - dịch vụ); (ii) Các tiểu vùng kinh tế; (iii) Các khu vực khuyến khích phát triển và các khu vực hạn chế phát triển; (iii) Các cực tăng trưởng giữ vai trò là trung tâm của Thủ đô.

Về khả năng kiến tạo không gian sống và làm việc hấp dẫn, thu hút nguồn lực tinh hoa trong và ngoài nước xây dựng và phát triển Thủ đô. Đặc biệt, cần bổ sung phân tích, xác định các tiêu chí, đánh giá, so sánh và lựa chọn phương án khả thi, hiệu quả nhất khi lựa chọn cấu trúc không gian theo hướng mô hình hệ thống đô thị đa tâm (trong đó ngoài đô thị trung tâm và các đô thị vệ tinh, có thể hình thành 01 đô thị mới, đối trọng).

Về định hướng phát triển ngành kinh tế, cần xem xét thêm về chuyển dịch cơ cấu kinh tế để phù hợp với tốc độ tăng trưởng bình quân năm đạt 8,5 – 9,5% để đảm bảo tính khả thi (trong khi khu vực dịch vụ chiếm là 66,5%).

Cần chú trong thêm phát triển các ngành kinh tế xanh, kinh tế số, công nghiệp văn hóa, kinh tế tri thức, kinh tế tuần hoàn, kinh tế đô thị... là những ngành tạo động lực phát triển các ngành và nâng cao năng suất lao động.

Về phát triển liên kết vùng, Bộ trưởng lưu ý mục tiêu để thủ đô Hà Nội không chỉ để trở thành đô thị đặc biệt, tiêu biểu cho cả nước mà còn có vai trò với vùng, bao gồm cả vùng Thủ đô (10 tỉnh, thành), vùng kinh tế trọng điểm phía Bắc (7 tỉnh), vùng Đồng bằng sông Hồng (11 tỉnh).

Về phương hướng phát triển kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ, đường sắt,…; việc giải quyết các vấn đề về ùn tắc giao thông trong đô thị; việc đầu tư sân bay thứ 2 ở khu vực huyện Phú Xuyên – Ứng Hòa; việc phát triển, khai thác và sử dụng hiệu quả không gian ngầm.

Cần chú ý và quan tâm việc nâng cấp và phân tuyến các hành lang kết nối giao thông vận tải hàng hóa nội tỉnh (các KCN - các trung tâm logistic, kho bãi tập kết hàng hóa - sân bay - các ga đường sắt - các bên cảng đường thủy nội địa…).

Ngoài ra, cần lưu ý các vấn đề xã hội và nguồn nhân lực; vấn đề đảm bảo an ninh nguồn nước; Giải quyết các vấn đề về ngập úng, ô nhiễm môi trường; đặc biệt là ô nhiễm không khí, bụi mịn khi Hà Nội đang thuộc nhóm các thành phố ô nhiễm nhất trên thế giới...

Xem xét thêm các chỉ tiêu sử dụng đất phù hợp với chỉ tiêu sử dụng đất phân bổ cho Hà Nội tại Quyết định 326/QĐ-TTg ngày 09/03/2023 của Thủ tướng Chính phủ. Hoàn thiện hệ thống sơ đồ, bản đồ và cơ sở dữ liệu đảm bảo phù hợp nội dung với Báo cáo Quy hoạch Thủ đô và hồ sơ quy hoạch theo quy định.

"Cuối cùng làm sao để nâng cao chất lượng, đảm bảo tính khả thi của Quy hoạch thủ đô Hà Nội, trên cơ sở phát huy được tối đa tiềm năng, thế mạnh của thành phố nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội nhanh và bền vững, gắn với đảm bảo quốc phòng, an ninh; hướng tới mục tiêu phát triển của Thủ đô Hà Nội “Văn hiến - Văn minh - Hiện đại”", Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng lưu ý./.