ĐẶT VẤN ĐỀ

Các doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo đã và đang đóng một vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy sự phát triển kinh tế-xã hội của Việt Nam. Không chỉ góp phần đáng kể vào GDP, các startup còn tạo ra hàng ngàn việc làm mới, thúc đẩy sự đổi mới công nghệ và cải thiện chất lượng cuộc sống thông qua các sản phẩm và dịch vụ mới. Sự năng động và sáng tạo của các doanh nghiệp này cũng là động lực cho các ngành công nghiệp truyền thống phải đổi mới để không bị tụt hậu.

Để tăng hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo tại Việt Nam, cần có sự hỗ trợ mạnh mẽ hơn từ phía chính phủ thông qua việc đơn giản hóa các thủ tục pháp lý, cải thiện môi trường đầu tư và phát triển các chính sách hỗ trợ tài chính cụ thể cho các startup.

Ngoài ra, việc đầu tư vào giáo dục và đào tạo để nâng cao trình độ nhân lực trong lĩnh vực công nghệ cũng là yếu tố then chốt để đảm bảo sự phát triển bền vững và hiệu quả của các doanh nghiệp mới này, giúp Việt Nam tiếp tục khẳng định vị thế trên bản đồ khởi nghiệp toàn cầu. để thúc đẩy và phát triển doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo mạnh mẽ xu thế tất yếu cần có Đại học khởi nghiệp gắn kết với cách mạng công nghiệp 4.0.

Doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo là những doanh nghiệp có khả năng tăng trưởng nhanh dựa trên khai thác tài sản trí tuệ, công nghệ, mô hình kinh doanh mới. Ví dụ như Amazon, Facebook, Apple, Microsoft, Tesla,... với doanh số hàng trăm tỷ USD/năm chính là những doanh nghiệp bắt đầu từ khởi nghiệp đổi mới sáng tạo.

Thực tế cho thấy, quốc gia nào có số lượng doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo thì nền kinh tế phát triển, số thu ngân sách tăng nhanh và rất lớn. Tuy nhiên, câu hỏi đặt ra là bằng cách nào để có thể phát triển cộng đồng doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo nhiều và nhanh nhất? Và câu trả lời: Các trường đại học khởi nghiệp là nơi tạo ra số lượng các doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo nhiều và nhanh nhất có thể.

Tại Việt Nam, mục tiêu lớn nhất của Hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo quốc gia là tạo ra ngày càng nhiều doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo. Nhưng để thực hiện mục tiêu này thì cần phải trả lời câu hỏi: Nguồn lực ở đâu để phát triển loại hình doanh nghiệp này, với điều kiện nguồn lực đó phải ổn định, lâu dài, có chất lượng? Câu trả lời: Đại học khởi nghiệp chính là nơi đáp ứng tốt nhất để có thể thực hiện mục tiêu này.

Ở những nước tiên tiến trên thế giới, như: Mỹ, Israel, Nhật Bản, Hàn Quốc..., nơi có hệ sinh thái đổi mới sáng tạo phát triển mạnh mẽ, có đến 80%-85% doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo xuất phát từ trường đại học.

Trong khi đó, trên 90% doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo ở Việt Nam được thành lập bên ngoài khu vực trường đại học. Tuy nhiên, số lượng cũng rất ít, không đáp ứng yêu cầu đặt ra.

CEO Đặng Đức Thành (giữa) là người tiên phong nghiên cứu về mô hình đại học khởi nghiệp tại Việt Nam. Ông cũng là diễn giả uy tín về mô hình này.

Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XIII xác định cần phát triển đội ngũ doanh nghiệp Việt Nam lớn mạnh, trở thành nòng cốt của kinh tế đất nước. Trong đó, phấn đấu đến năm 2025, có khoảng 1,5 triệu doanh nghiệp và đến 2030 có ít nhất 2 triệu doanh nghiệp. Tỷ trọng đóng góp của khu vực kinh tế tư nhân vào GDP đạt 60%-65%.

Theo Cục Quản lý Đăng ký kinh doanh (Bộ Kế hoạch và Đầu tư), tính đến tháng 5/2022, số lượng doanh nghiệp đang hoạt động của cả nước là 866.000 doanh nghiệp. Riêng TP. Hồ Chí Minh có khoảng 286.000 doanh nghiệp đang hoạt động (chiếm 31%).

Giai đoạn 2016-2020, Việt Nam đặt mục tiêu phát triển 5.000 doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, đến nay sau hơn 8 năm, cả nước mới có khoảng 4.000 doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo (số liệu từ sở khoa học công nghệ TP. Hồ Chí Minh, thì trong 4.000 doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, TP. Hồ Chí Minh có khoảng 2000 doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo).

Mô hình phát triển của các trường đại học ở Việt Nam cần phải chuyển sang mô hình mới: trở thành trường đại học khởi nghiệp. Đại học truyền thống với sứ mệnh nghiên cứu và đào tạo (giáo dục) không đáp ứng được yêu cầu mới của cách mạng công nghệ 4.0.

Yêu cầu mới đặt ra cho đại học là cùng với nghiên cứu và đào tạo thì cần phải thúc đẩy và hình thành doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo từ trường đại học, để tạo ra công nghệ, mô hình kinh doanh mới có thể giải quyết các vấn đề đặt ra của nền kinh tế - xã hội; của địa phương và của quốc gia.

Mục tiêu của mô hình đại học khởi nghiệp là tạo ra thật nhiều doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, là doanh nghiệp có khả năng tăng trưởng nhanh dựa trên khai thác tài sản trí tuệ, phát triển công nghệ hoặc mô hình kinh doanh mới.

ĐẠI HỌC KHỞI NGHIỆP ĐÀO TẠO LÀM THAY ĐỔI TRIẾT LÝ ĐÀO TẠO CỦA GIÁO DỤC VIỆT NAM

Nếu trước đây, đại học chuyên về giáo dục đào tạo thì ngày nay, đại học khởi nghiệp đào tạo theo nhu cầu thực tiễn của xã hội, đào tạo theo nhu cầu của doanh nghiệp.

Hội nghị Trung ương 8 khóa XI của Đảng cộng sản Việt Nam đã ra nghị quyết 29 – NQ/TW ngày 04/11/2023 “về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế”.

Sự cần thiết phải đổi mới giáo dục đại học ở Việt Nam xuất phát từ nhu cầu phát triển của đất nước và xu thế chung của thế giới là cuộc cách mạng công nghệ 4.0; xu thế kinh tế thế giới: tăng trưởng xanh, chuyển đổi xanh phát triển bền vững thích ứng với biến đổi khí hậu toàn cầu; xu thế toàn cầu hoá và hội nhập quốc tế sâu rộng và toàn diện trong mọi lĩnh vực...

“[1]Nhu cầu thay đổi giáo dục đại học còn xuất phát từ sự phát triển mạnh mẽ của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4. Dưới tác động của cuộc cách mạng này, kiến thức chuyên môn bị lạc hậu rất nhanh, tri thức mới và thông tin khoa học sẽ được tạo ra với cấp số nhân và có thể lưu giữ bằng những phương tiện rất gọn nhẹ.

Trong môi trường “số học” giáo dục đại học sẽ được thay đổi mạnh mẽ từ triết lý, mục tiêu giáo dục đến vai trò của người thầy, từ phương pháp dạy học đến vị trí “trung tâm” của người học ... Do đó, đổi mới giáo dục nói chung, đổi mới giáo dục đại học nói riêng là 1 xu thế toàn cầu và Việt Nam không thể nằm ngoài xu thế đó”.

Đào tạo theo nhu cầu giáo dục thực tiễn của xã hội; nhu cầu của doanh nghiệp đặt ra có nghĩa là gắn hoặt động giáo dục của nhà trường với nhu cầu đặt ra cho phát triển kinh tế xã hội của địa phương, của Quốc gia; nhu cầu về số lượng và chất lượng doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo theo từng thời gian, thời kỳ.

Gắn hoạt động giáo dục đào tạo của nhà trường với đặt hàng của cơ quan, tổ chức, Doanh nghiệp sử dụng lao động. Để từ đó, khi sinh viên ra trường đã được trang bị đầy đủ tinh thần và kỹ năng khởi nghiệp và hoàn toàn thành thạo, chuyên nghiệp khi vào làm tại đơn vị đặtk hàng (cơ quan, Doanh nghiệp đặt hàng nhà trường ...); sinh viên không sợ bị thất nghiệp khi tốt nghiệp ra trường; đồng thời không mất thời gian đào tạo lại tại Doanh nghiệp như sinh viên trước đây và hiện nay.

“[2]Đi theo sự đổi mới này là hàng loạt các thay đổi căn bản, từ chương trình khung đến giáo trình và phương pháp giảng dạy ... Nền giáo dục ngày nay là nền giáo dục khai phóng nên giảng viên phải chuyển từ dạy tri thức sang dạy cách học, dạy cách tư duy. Do đó, người thầy không nên “nhồi nhét” kiến thức, mà phải trang bị cho người học thói quen “hoài nghi khoa học”, năng lực phản biện các tri thức có sẵn và sáng tạo ra những tri thức mới. Cũng phải thay đổi 1 cách căn bản hệ thống đánh giá từ kiểm tra kiến thức sang đánh giá năng lực. các Trường Đại học phải cam kết “chuẩn đầu ra” do Trường, cụ thể hơn nữa là do giáo viên tự xác định”.

CEO Đặng Đức Thành (giữa) là tác giả bộ sách về Chủ đề "Khởi nghiệp" gồm 36 cuốn khác nhau. Bộ sách này được chính ông nghiên cứu, chắp bút bằng ngôn ngữ tiếng Việt tiếng Anh vừa hoàn thành, kỳ vọng là nguồn tài liệu đáng tin cậy để các trường có thể tham khảo trong quá trình đổi mới chương trình đào tạo hướng tới trường đại học khởi nghiệp.

ĐẠI HỌC KHỞI NGHIỆP LÀM THAY ĐỔI TƯ DUY NHẬN THỨC VÀ HÀNH ĐỘNG CỦA THẦY CÔ, CỦA SINH VIÊN

Đại học khởi nghiệp là gì?

Đại học khởi nghiệp là tổ hợp nguồn lực thúc đẩy và hình thành doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo; là đại học có khả năng tạo ra các loại hình doanh nghiệp spin-off, spin-out và startup nhiều nhất có thể trên cơ sở xây dựng được một hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo và hoạt động thương mại hóa kết quả nghiên cứu hiệu quả.

Vì sao lại là tổ hợp nguồn lực?

Quan trọng là khởi nghiệp và phát triển thành công 1 Doanh nghiệp, là 1 công việc khó, còn khởi nghiệp đổi mới sáng tạo thành công là công việc rất khó, khó hơn gấp nhiều lần. Từ cách đặt vấn đề xuất phát từ thực tiễn nhiều năm qua tổng kết có 90% Doanh nghiệp khởi nghiệp thất bạisau vài năm hoạt động; do vậy, chúng ta không thể đặt gánh nặng lên vai sinh viên để khởi nghiệp.

Để khởi nghiệp đổi mới sáng tạo thành công

Chúng ta cần 1 tổ hợp nguồn lực bao gồm: Thầy, cô, nhà trường (với các cơ quan chuyên môn: trung tâm thương mại hóa và chuyển giao công nghệ; trung tâm ươm tạo – khởi nghiệp trong nhà trường ...); Doanh nghiệp và quỹ đầu tư (là người bỏ tiền ra cho nghiên cứu mô hình kinh doanh mới, công nghệ mới ...) đi kèm là một hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo trong nhà trường.

ĐẠI HỌC KHỞI NGHIỆP GẮN VỚI XU THẾ PHÁT TRIỂN TRONG CÁCH MẠNG CÔNG NGHIỆP 4.0

Cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0 đã mở ra kỳ nguyên mới của đầu tư, năng suất lao động và gia tăng mức sống. Thúc đẩy năng suất lao động toàn cầu thông qua ứng dụng thành công trong công nghệ robot, internet vạn vật, dữ liệu lớn (big data), điện thoại di động và công nghệ in 3D (3D printing) cuộc cách mạng công nghệ 4.0 cùng với những công nghệ tiêu biểu làm thay đổi chiến lược sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp

Cách mạng công nghiệp 4.0 dựa trên nền tảng công nghệ số và tích hợp tất cả các công nghệ thông minh để tối ưu hóa quy trình, phương thức sản xuất; công nghệ sinh học; công nghệ vật liệu mới; công nghệ tự động hóa, robot; công nghệ in 3D đã và đang tác động đến mọi lĩnh vực kinh tế - xã hội, thay đổi hoàn toàn hệ thống sản xuất và quản trị doanh nghiệp hiện nay.

Doanh nghiệp ứng dụng công nghệ vào quy trình hoạt động của doanh nghiệp trong thu nhập dữ liệu khách hàng, tìm hiểu nhu cầu của thị trường, quy trình bán hàng, các hoạt động marketing ...

Tóm lại, đại học khởi nghiệp là tổ hợp nguồn lực thúc đẩy và hình thành doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo. Đại học khởi nghiệp, nơi huy động được nguồn lực giáo viên, sinh viên được đảo tạo bài bản, số lượng lớn; doanh nghiệp; quỹ đầu tư ...) ổn định và lâu dài, đủ điều kiện thúc đẩy và hình thành Doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo.

Doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo phát triển nhanh và mạnh mẽ nhất. Đây là lực lượng chủ đạo, là nguồn nhân lực chất lượng cao đáp ứng được sự đòi hỏi của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4.

HỆ SINH THÁI KHỞI NGHIỆP HOÀN CHỈNH TRONG TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHỞI NGHIỆP GỒM NHỮNG GÌ?

Mô hình phát triển của các trường đại học ở Việt Nam hiện nay đang bộc lộ nhiều khiếm khuyết, cần phải chuyển sang mô hình mới: trở thành trường đại học khởi nghiệp.

Đại học truyền thống với sứ mệnh là nghiên cứu và đào tạo không đáp ứng được yêu cầu mới của cuộc cách mạng công nghệ 4.0. yêu cầu mới đặt ra cho đại học là (cùng với đào tạo thì cần phải nghiên cứu và đổi mới sáng tạo để tạo ra công nghệ, mô hình kinh doanh mới có thể giải quyết các vấn đề của nền kinh tế - xã hội) cần thúc đẩy và hình thành doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo.

Hệ sinh thái khởi nghiệp hoàn chỉnh và một đại học khởi nghiệp cần phải có gồm những thành tố cơ bản sau:

• Trung tâm thương mại hóa và chuyển giao công nghệ (với đầy đủ chức năng, quyền hạn) • Trung tâm ươm tạo khởi nghiệp

• Câu lạc bộ Mentor

• Câu lạc bộ cựu sinh viên

• Không gian ươm tạo, phòng thí nghiệp...

• Các doanh nghiệp, quỹ đầu tư mạo hiểm trong và ngoài nhà trường.

Tuy nhiên, vấn đề mấu chốt là cần có chính sách, cơ chế hợp tác để trường đại học khởi nghiệp khai thác hiệu quả các nguồn lực cho phát triển các foanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo.

KẾT LUẬN

Việt Nam có 238 trường đại học, học viện; 412 trường cao đẳng. Số lượng giảng viên, người làm nghiên cứu và sinh viên rất lớn, lên đến hàng triệu người; đây là nguồn nhân lực được đào tạo bài bản, có trình độ cao (riêng TP. Hồ Chí Minh có 58 trường đại học, học viện, 42 trường cao đẳng).

Vì vậy, nếu phát huy hiệu quả lực lượng lao động này thông qua phát triển đại học khởi nghiệp, phát triển nhanh doanh nghiệp đổi mới sáng tạo, thì chắc chắn sẽ đạt được hiệu quả vô cùng to lớn, đóng góp mạnh mẽ thúc đẩy phát triển bền vững kinh tế - xã hội thành phố Hồ Chí Minh, quốc gia./.

CEO Đặng Đức Thành

Nhà sáng lập Đại học khởi nghiệp

UVBCH Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI)

[1, 2] PGS.TS Trần Thị Minh Tuyết, Học viện báo chí và tuyền truyền. Tạp chí cộng sản ngày 02/05/2022