Ngày 17/10/2014, Bộ Kế hoạch và Đầu tư và Tổ chức Phát triển Công nghiệp Liên hợp quốc (UNIDO) đã chính thức công bố khời động Dự án “Triển khai sáng kiến khu công nghiệp sinh thái hướng tới mô hình khu công nghiệp bền vững tại Việt Nam”.

Môi trường ô nhiễm từ khu công nghiệp

Phát biểu tại Lễ khởi động Dự án, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Thế Phương cho biết, từ năm 1991 đến nay, hệ thống các khu công nghiệp của Việt Nam ngày càng phát huy được vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế. Các khu công nghiệp là động lực đẩy nhanh quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng công nghiệp hóa - hiện đại hóa tại các địa phương và cả nước. Tính đến cuối năm 2013, tỷ lệ đóng góp của các khu công nghiệp vào tổng giá trị sản xuất công nghiệp và xuất khẩu của cả nước đạt tương ứng 39% và 34%, tạo việc làm cho trên 2,3 triệu lao động trực tiếp.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả tích cực, quá trình công nghiệp hóa và phát triển hệ thống các khu công nghiệp với tốc độ nhanh đang gây ra những thách thức lớn về ô nhiễm môi trường nước thải, chất thải rắn và khí thải.

Thứ trưởng Nguyễn Thế Phương cho biết, mục tiêu trong kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 2011-2015 là 100% các khu công nghiệp đi vào hoạt động có hệ thống xử lý nước thải tập trung đạt tiêu chuẩn môi trường. Mặc dù Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương đã tập trung chỉ đạo quyết liệt việc xây dựng công trình xử lý nước thải tập trung trong các khu công nghiệp, nhưng mới đạt 80% kế hoạch đặt ra. Bên cạnh đó, môi trường chất thải rắn và khí thải khu công nghiệp cũng chưa thực sự được quan tâm và triển khai các biện pháp quản lý hữu hiệu.

Các đại biểu tham dự Hội thảo công bố khời động Dự án

Ông Patrick J. Gilabert, Trưởng đại diện UNIDO tại Việt Nam cũng bày tỏ quan ngại trước những thách thức đối với môi trường mà các khu công nghiệp tại Việt Nam phải đối diện là rất nhiều và phức tạp. Nó xuất phát từ việc thiếu vốn đầu tư, từ quá trình cung ứng và sử dụng các nguồn tài nguyên, từ việc xử lý các loại chất thải rắn, khí thải, nước thải khác nhau.

Ông Patrick lấy dẫn chứng trong báo cáo “Thực trạng trình độ công nghệ của các ngành công nghiệp” do Bộ Công Thương phát hành năm 2006 rằng, có sự bất cập giữa công nghệ và vốn đầu tư trong một số ngành công nghiệp. Còn trong báo cáo “Đánh giá nhu cầu công nghệ để giảm nhẹ biến đổi khí hậu” phát hành năm 2012 cho thấy, các công nghệ sử dụng năng lượng đều đã lạc hậu, do trang thiết bị lỗi thời dẫn tới mức tiêu thụ năng lượng cao gấp 1,2 đến 1,5 lần so với mức chuẩn trong khu vực.

Còn ông Heinz Leuenberger, Phụ trách Dự án của UNIDO chỉ rõ thực trạng tác động tiêu cực của các khu công nghiệp ở Việt Nam đến môi trường. Ông Heinz cho biết, khoảng 90 khu công nghiệp (trong tổng số 190 khu công nghiệp đã đi vào hoạt động tính đến cuối năm 2013) không có trạm xử lý nước thải tập trung, một số khu công nghiệp xả thải trực tiếp ra môi trường mà không xử lý. Ô nhiễm không khí tập trung vào khu công nghiệp có các doanh nghiệp sử dụng công nghệ lạc hậu hoặc không được trang bị hệ thống xử lý khí thải. Khối lượng chất thải rắn cũng tăng lên đáng kể, 20% trong đó là chất thải nguy hại. Tất cả những điều đó đã ảnh hưởng nghiêm trọng tới sức khỏe của cộng đồng xung quanh khu công nghiệp.

Khu công nghiệp sinh thái là giải pháp hữu hiệu

Để thực hiện hiệu quả hơn công tác bảo vệ môi trường khu công nghiệp, việc chuyển đổi mô hình khu công nghiệp theo hướng phát triển khu công nghiệp sinh thái, bền vững và sử dụng tiết kiệm, hiệu quả các nguồn tài nguyên, năng lượng đang là xu hướng phát triển chung của nhiều quốc gia trên thế giới. Đó cũng là mục tiêu của nhiều nhà tài trợ song phương và đa phương.

Dự án “Triển khai sáng kiến khu công nghiệp sinh thái hướng tới mô hình khu công nghiệp bền vững tại Việt Nam” sẽ giúp Việt Nam có thể giảm thiểu ô nhiễm môi trường xuất phát từ các khu công nghiệp.

Ông Patrick J. Gilabert cho biết, mục tiêu của Dự án là tăng cường chuyển giao, triển khai và phổ biến các công nghệ và phương pháp thực hành phát thải ít carbon, các chất ô nhiễm hữu cơ khó phân hủy (POP) và các chất gây ô nhiễm nước, cũng như nâng cao hiệu quả sử dụng nước và quản lý tốt hóa chất trong các khu công nghiệp của Việt Nam.

Dự án sẽ giới thiệu các công nghệ sạch, ít cacbon mới, góp phần quan trọng vào tiết kiệm chi phí sản xuất cho doanh nghiệp, đồng thời sử dụng hiệu quả hơn nguồn năng lượng và tài nguyên thiên nhiên, góp phần bảo vệ môi trường sinh thái.

Ông Heinz Leuenberger cho biết, Dự án được cơ cấu thành 4 hợp phần kỹ thuật:

- Hợp phần 1 sẽ hoàn thiện chính sách và hướng dẫn giúp chuyển đổi khu công nghiệp thành khu công nghiệp sinh thái.

- Hợp phần 2 sẽ tăng cường năng lực xây dựng chiến lược và biện pháp cho khu công nghiệp sinh thái.

- Hợp phần 3 sẽ xác định các dự án thí điểm về khu công nghiệp sinh thái.

- Hợp phần 4 sẽ thực hiện các dự án thí điểm này tại các khu công nghiệp và cộng đồng xung quanh và phổ biến thông tin liên quan.

Dự án được thực hiện thí điểm tại Khu công nghiệp Khánh Phú (Ninh Bình), Khu công nghiệp Hòa Khánh (Đà Nẵng), Khu công nghiệp Trà Nóc 1&2 (Cần Thơ).

Về tiêu chí kỹ thuật, Dự án sẽ giúp giảm phát thải khí nhà kính khoảng 182.000 tấn/năm, giảm lượng nước thải 6 triệu m³/năm, chất lượng nước thải đạt tiêu chuẩn quốc tế.

Thông qua các hoạt động của Dự án, doanh nghiệp được tư vấn chuyển đổi công nghệ, tham gia vay vốn tín dụng ưu đãi và được hỗ trợ tiền mặt đối với các khoản vay đổi mới công nghệ. Các hoạt động đổi mới công nghệ không chỉ có ý nghĩa về mặt kinh tế cho doanh nghiệp, mà còn trực tiếp đóng góp vào việc bảo vệ môi trường trong các khu công nghiệp, góp phần thực hiện Chiến lược quốc gia về Tăng trưởng Xanh. Đồng thời, Dự án sẽ giúp giảm sử dụng các công nghệ sản xuất lạc hậu theo xu hướng chung của thế giới.

Thứ trưởng Nguyễn Thế Phương nhấn mạnh, Dự án đã khẳng định sự hợp tác chặt chẽ giữa Việt Nam và các nhà tài trợ trong việc thực hiện mục tiêu phát triển công nghiệp bền vững. Mô hình thành công của các khu công nghiệp sinh thái sẽ tiếp tục được nhân rộng tại các khu công nghiệp khác của Việt Nam, do đó, các hoạt động của dự án sẽ còn tồn tại ngay cả khi dự án đã kết thúc./.