Chỉ 3-5% lượng giao dịch thương mại điện tử sử dụng thanh toán không dùng tiền mặt

Bà Nguyễn Thị Minh Huyền, Phó cục trưởng Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương) cho biết thương mại điện tử đang tăng trưởng với tốc độ rất nhanh.

Trong 5 năm gần đây, lĩnh vực này tăng trưởng với tốc độ 25-30% mỗi năm với tổng giá trị giao dịch thương mại điện tử năm 2018 đạt 8 tỷ USD, tuy nhiên chủ yếu phương thức thanh toán vẫn là tiền mặt.

Chỉ 3-5% lượng giao dịch sử dụng thanh toán không dùng tiền mặt, với tỷ lệ thanh toán trực tuyến chiếm tỷ trọng rất thấp, đến 80% khách hàng hiện vẫn dùng phương thức nhận hàng trả tiền (COD).

"Việc thay đổi thói quen của khách hàng, cải thiện quy trình thanh toán là đòi hỏi cấp thiết, không chỉ riêng với thương mại điện tử mà cả với sự phát triển của kinh tế số", bà Huyền đánh giá.

Nhắc đến câu chuyện thanh toán không dùng tiền mặt, ông Phạm Tiến Dũng, Vụ trưởng Thanh toán (Ngân hàng Nhà nước) nói ước mơ là đưa "mọi dịch vụ ngân hàng lên nền tảng mobile".

Những dịch vụ ngân hàng, theo Vụ trưởng Thanh toán, chỉ cần đáp ứng được quy tắc 3-1-0 sẽ tạo ra sự thay đổi rất lớn. Quy tắc này, hiểu một cách đơn giản, là mọi nghiệp vụ phải hoàn thành trong thời gian 3 phút, ứng dụng phải đáp lại yêu cầu trong thời gian 1s và không có sự can thiệp của con người trong quy trình này. "Khẩu hiệu 3-1-0 cực kỳ đơn giản, dễ nhớ, những làm được hay không lại là điều không dễ", ông Dũng nhận xét.

Ông Phạm Tiến Dũng, Vụ trưởng Thanh toán (Ngân hàng Nhà nước)/ VnExpress.net

Do còn nhiều rào cản

Rào cản lớn nhất về việc áp dụng thanh toán không dùng tiền mặt, theo đại diện Ngân hàng Nhà nước, là thói quen của người tiêu dùng. Nhiều người vẫn giữ thói quen dùng tiền mặt, dù rằng áp dụng công nghệ, những ứng dụng thanh toán, mang lại sự tiện lợi hơn rất nhiều.

Một rào cản khác cho sự thay đổi, theo ông Dũng, là khoảng cách giữa nói và làm. Đánh giá hành lang pháp lý đang đi chậm hơn so với công nghệ từ 3-5 năm, ông Dũng cho rằng nếu không có những cơ chế thí điểm quản lý thì việc theo kịp với sự phát triển của công nghệ là điều rất khó.

Ngân hàng Nhà nước, trong thời gian tới, sẽ tiến tới là Bộ đầu tiên xây dựng cơ chế sandbox (khung pháp lý thử nghiệm).

Về vấn đề sử dụng dữ liệu, ông Dũng cho rằng rào cản nằm ở sự tham gia của các bộ, ngành liên quan. Muốn áp dụng thanh toán điện tử cho các dịch vụ như điện, y tế, giao thông... cơ quan quản lý cần cơ chế chia sẻ dữ liệu, xây dựng hệ thống Open API liên thông với những Bộ, ngành liên quan để chia sẻ thông tin khách hàng, tạo ra một cơ chế thanh toán thông suốt. Điều này chỉ có thể làm được nếu có sự vào cuộc của tất cả thành phần liên quan.

Ngoài những rào cản về mặt cơ chế, ông Dũng cho rằng một vấn đề đang tồn tại trong thương mại điện tử là lòng tin của khách hàng.

"Những nền tảng thương mại điện tử bán hàng không đúng quảng cáo, không đúng mẫu mã yêu cầu khiến khách hàng không thực hiện thanh toán trước", Vụ trưởng Thanh toán nói và cho rằng cải thiện lòng tin của khách hàng sẽ tạo ra sự thay đổi trong quy trình thanh toán thương mại điện tử.

Về phía ngân hàng, ông Đào Minh Tuấn - Phó tổng giám đốc Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam chỉ ra những rào cản trong phát triển thanh toán điện tử không dùng tiền mặt.

Thứ nhất, thói quen của người tiêu dùng đang là rào cản lớn nhất. Hiện 60% dân số Việt Nam đủ độ tuổi mở thẻ, nhưng 80% trong số này vẫn dùng tiền mặt. Mua hàng trực tuyến đã thay đổi thói quen, song giao hàng COD (nhận hàng và trả tiền trực tiếp) vẫn là chủ yếu.

Thứ hai là nhiều doanh nghiệp ngại chấp nhận phương thức thanh toán mới. Và thứ ba là chưa có nhiều chính sách khuyến khích đối với các thành phần tham gia.

Sẽ vẫn giữ quy định ví điện tử bắt buộc phải có tài khoản ngân hàng

Ông Tuấn đề xuất, xây dựng chính sách thúc đẩy doanh nghiệp tham gia thanh toán không dùng tiền mặt như ưu đãi thuế. Việc ưu đãi thuế cũng là nhằm có thể thu thuế nhiều hơn vì khi đó doanh nghiệp sẽ minh bạch về tài chính.

Về vấn đề phát triển hạ tầng, theo ông Tuấn, việc chia sẻ dữ liệu có rào cản nhất định vì dữ liệu ngân hàng đòi hỏi pháp lý cao. Do đó, vị này cho rằng, với yếu tố này cần có sự tham gia của nhà nước.

Ngoài ra, theo ông, cần có những quy chuẩn về công nghệ khi triển khai. Ông lấy ví dụ, hiện mỗi trạm BOT lại áp dụng một chuẩn mực khác nhau khi thu phí nên khó khăn cho các ngân hàng.

Liên quan tới thanh toán không dùng tiền mặt, ông Nguyễn Thế Tân – Tổng giám đốc VCCorp góp ý một số nội dung nêu tại dự thảo Thông tư sửa đổi, bổ sung một số điều của Thông tư số 39 hướng dẫn về dịch vụ trung gian thanh toán, đang được Ngân hàng Nhà nước lấy ý kiến.

Theo ông Tân, dự thảo Thông tư đưa ra yêu cầu nạp tiền vào ví thì buộc phải có tài khoản ngân hàng và phải gặp mặt được nhau để xác thực. Quy định này, ông Tân nói, không phù hợp với sản phẩm mới của kinh tế số, nội dung số.

Lý giải điều này, ông Phạm Tiến Dũng – Vụ trưởng Vụ Thanh toán (Ngân hàng Nhà nước) cho rằng, trung gian thanh toán đã được định nghĩa rõ, là đơn vị cung ứng dịch vụ thanh toán cho khách hàng. Thông tư trước đây quy định ví điện tử bắt buộc phải có tài khoản ngân hàng và nội dung này không thay đổi trong dự thảo Thông tư sửa đổi. Ngoài ra những yêu cầu về chứng thực số rõ hơn chứ không thay đổi so với trước.

Ông Dũng cũng nói thêm, theo Nghị quyết 02 của Chính phủ, quý III/2019, Ngân hàng Nhà nước phải báo cáo cho phép nạp tiền vào ví điện tử không thông qua tài khoản ngân hàng, điều này luật chưa quy định nên cơ quan này sẽ phải trình Thủ tướng cho thí điểm. Vì thế việc có tài khoản ngân hàng hay không sẽ được đưa vào lộ trình./.