Các loại tranh chấp tại Biển Đông

Mặc dù tranh chấp tại Biển Đông giữa các quốc gia hiện nay diễn ra phức tạp, nhưng cơ bản có thể phân thành bốn loại, gồm: (i) tranh chấp về chủ quyền đối với các thực thể ở Biển Đông; (ii) tranh chấp liên quan tới phân định các vùng biển; (iii) tranh chấp liên quan tới tính hợp pháp của các yêu sách tại Biển Đông và (iv) tranh chấp liên quan tới các hoạt động của các quốc gia vi phạm Công ước Liên hợp quốc về Luật biển năm 1982 (Công ước Luật biển 1982),[1] ví dụ tranh chấp liên quan tới hoạt động phi pháp của một quốc gia trong vùng đặc quyền kinh tế của quốc gia ven biển khác.

Tàu tuần tra trên biển

Các loại tranh chấp này mặc dù khác nhau về bản chất, nhưng đều có thể được giải quyết thông qua các biện pháp hoà bình của luật pháp quốc tế, bao gồm: nhóm biện pháp ngoại giao (đàm phán, trung gian, fact finding, hoà giải) và nhóm biện pháp pháp lý (trọng tài và toà án). Nhóm biện pháp ngoại giao sẽ thường là các biện pháp được sử dụng trước tiên do không có kết quả ràng buộc các bên, thủ tục đơn giản (chủ yếu phụ thuộc vào ý chí của các quốc gia). Tuy nhiên, việc sử dụng các biện pháp pháp lý không loại trừ việc sử dụng các biện pháp ngoại giao đồng thời. Tuỳ theo từng loại tranh chấp, các lựa chọn về các biện pháp giải quyết tranh chấp cho các quốc gia sẽ khác nhau.

Tranh chấp về chủ quyền đối với các thực thể tại Biển Đông

Các tranh chấp về chủ quyền đối với các thực thể ở Biển Đông không phải là tranh chấp liên quan tới việc giải thích và áp dụng Công ước Luật biển 1982, vì vậy không được giải quyết theo quy định của Công ước. Luật quốc tế về thụ đắc lãnh thổ điều chỉnh vấn đề chủ quyền lãnh thổ, trong đó có cả các thực thể trên biển và vì vậy sẽ là luật được sử dụng để giải quyết tranh chấp giữa các quốc gia về vấn đề chủ quyền đối với các thực thể ở Biển Đông, ví dụ tranh chấp chủ quyền đối với quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa giữa Việt Nam và Trung Quốc.

Tuy nhiên, cần lưu ý rằng không phải tất cả các loại thực thể biển đều là đối tượng của thụ đắc lãnh thổ, hay nói cách khác, các quốc gia không thể đặt ra câu hỏi tranh chấp chủ quyền đối với những thực thể không phải là đối tượng của thụ đắc lãnh thổ. Cụ thể các thực thể ngầm (luôn chìm dưới mặt nước biển) hoặc thực thể lúc nổi, lúc chìm (so với mặt nước biển), không phải là đối tượng của thụ đắc lãnh thổ. Ví dụ, bãi ngầm Tư Chính của Việt Nam là một thực thể luôn chìm dưới mặt nước biển, do vậy, không phải là đối tượng của thụ đắc lãnh thổ, các quốc gia không yêu sách chủ quyền đối với thực thể này. Thay vào đó, thực thể này nằm trong vùng biển của quốc gia nào thì bãi ngầm này sẽ thuộc về quốc gia đó. Ở đây, bãi ngầm Tư Chính thuộc thềm lục địa phía Nam của Việt Nam, do vậy thuộc Việt Nam, Trung Quốc không thể đưa ra yêu sách chủ quyền đối với bãi ngầm này. Các thực thể luôn nổi như đảo hoặc đá theo quy định tại Điều 121, Công ước Luật biển 1982 mới là đối tượng của thụ đắc lãnh thổ và là đối tượng của tranh chấp chủ quyền.

Để sử dụng các cơ quan tài phán quốc tế giải quyết tranh chấp về chủ quyền đối với các thực thể tại Biển Đông, phù hợp với nguyên tắc chấp thuận, các quốc gia liên quan cần ký kết thoả thuận riêng để đưa tranh chấp ra các cơ quan tài phán để xem xét và đưa kết luận về chủ quyền đối với các thực thể theo quy định của luật quốc tế về thụ đắc lãnh thổ. Ví dụ, năm 2003 Malaysia và Singapore đã cùng nhau ký một thoả thuận đặc biệt để sử dụng toà án công lý quốc tế (toà ICJ) để giải quyết tranh chấp chủ quyền đối với các thực thể Pedra Branca/Pulau Batu Puteh, Middle Rocks và South Ledge tại Biển Đông.

Tranh chấp về phân định biển tại Biển Đông

Công ước Luật biển 1982 quy định rõ về quyền hưởng các vùng biển của các quốc gia ven biển, bao gồm nội thuỷ, lãnh hải, vùng tiếp giáp lãnh hải, vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa. Công ước cũng quy định rõ phạm vi (12 hải lý đối với lãnh hải, 200 hải lý đối với vùng đặc quyền kinh tế và từ 200 hải lý tới hơn 350 hải lý đối với thềm lục địa) và cách thức xác định các vùng biển này (tính từ đường cơ sở). Tuy nhiên, trong nhiều trường hợp, khi hai quốc gia có bờ biển tiếp liền hoặc đối diện có vùng biển không đủ rộng để mỗi quốc gia ven biển xác định được các vùng biển với phạm vi như Công ước quy định, thì tại khu vực đó xuất hiện vùng chồng lấn giữa các quốc gia. Ví dụ, khoảng cách giữa bờ biển miền Trung Việt Nam và bờ biển đảo Hải Nam của Trung Quốc nhỏ hơn 400 hải lý, nên mỗi nước không thể xác định được vùng đặc quyền kinh tế rộng 200 hải lý, khi đó tại vùng biển này xuất hiện sự chồng lấn vùng đặc quyền kinh tế giữa hai nước. Khi xuất hiện sự chồng lấn các vùng biển được xác định phù hợp theo Công ước Luật biển 1982, các nước cần phải tiến hành giải quyết tranh chấp để phân định được vùng biển mà mỗi bên được hưởng là bao nhiêu.

Công ước Luật biển 1982 quy định, chỉ các tranh chấp liên quan tới việc giải thích hoặc áp dụng Công ước mới có thể áp dụng các biện pháp giải quyết tranh chấp của Công ước để giải quyết. Các tranh chấp liên quan tới phân định các vùng biển là tranh chấp liên quan tới việc giải thích và áp dụng Công ước Luật biển 1982 do Công ước quy định cụ thể về việc phân định lãnh hải, vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa tại các Điều 15, 74, 83. Do vậy, loại tranh chấp này có thể sử dụng các biện pháp giải quyết tranh chấp đã được Công ước quy định tại Phần XV.

Phần XV, Công ước Luật biển 1982 quy định cụ thể về việc sử dụng các biện pháp giải quyết tranh chấp, trong đó có việc sử dụng các cơ quan tài phán quốc tế. Một trong những yêu cầu quan trọng để thủ tục này có thể được sử dụng là một trong các bên tranh chấp không đưa ra Tuyên bố loại trừ việc sử dụng biện pháp pháp lý bắt buộc đối với các tranh chấp về phân định biển theo Điều 298. Điều này có nghĩa là, nếu một quốc gia ven biển đưa ra tuyên bố loại trừ thẩm quyền của các cơ quan tài phán quốc tế (toà ICJ, toà án quốc tế về luật biển-toà ITLOS, toà trọng thành thành lập theo Phụ lục VII của Công ước và toà trọng tài đặc biệt theo Phụ lục VIII của Công ước) theo Điều 298 thì các biện pháp pháp lý dẫn tới kết quả ràng buộc các bên tranh chấp được đề cập tại Mục 2, Phần XV của Công ước không thể được sử dụng. Ví dụ, Trung Quốc^[2] và Ma-lai-xi-a^[3] là hai nước ven Biển Đông đã ra Tuyên bố theo Điều 298 của Công ước để loại trừ việc sử dụng các biện pháp pháp lý bắt buộc đối với các tranh chấp về phân định biển. Điều này có nghĩa là bất kỳ quốc gia nào có tranh chấp về phân định biển với Trung Quốc hoặc Malaysia cũng không thể sử dụng các cơ quan tài phán quốc tế theo quy định tại Phần XV của Công ước để giải quyết tranh chấp.

Tranh chấp liên quan tới tính hợp pháp của các yêu sách tại Biển Đông và tranh chấp liên quan đến các hoạt động vi phạm Công ước Luật biển 1982

Các tranh chấp liên quan tới tính hợp pháp của các yêu sách tại Biển Đông và tranh chấp liên quan đến các hoạt động vi phạm Công ước Luật biển 1982 cũng là tranh chấp liên quan đến việc giải thích và áp dụng Công ước. Các thành viên của Công ước có nghĩa vụ giải quyết tranh chấp theo các cơ chế đã được quy định sẵn tại Phần XV, Công ước và không được phép đưa ra tuyên bố loại trừ như đối với các tranh chấp liên quan tới phân định biển. Khi các tranh chấp thuộc hai nhóm này phát sinh, các bên tranh chấp có nghĩa vụ nhanh chóng trao đổi quan điểm về cách thức giải quyết tranh chấp.[4] Nếu việc trao đổi quan điểm không mang lại kết quả, một bên tranh chấp có thể đơn phương đưa tranh chấp ra giải quyết tại một trong bốn cơ quan tài phán quốc tế mà Công ước Luật biển 1982 đã trù định gồm: toà ICJ, toà ITLOS, toà trọng thành thành lập theo Phụ lục VII của Công ước và toà trọng tài đặc biệt theo Phụ lục VIII của Công ước.[5] Công ước cho phép các bên lựa chọn một trong bốn cơ quan tài phán nêu trên để giải quyết tranh chấp. Nếu hai bên chưa lựa chọn hoặc không cùng lựa chọn một trong bốn cơ quan tài phán nêu trên, toà trọng tài thành lập theo Phụ lục VII của Công ước sẽ là cơ quan mặc định giải quyết tranh chấp giữa hai bên.[6] Ví dụ như đối với tranh chấp Philippines đã đệ trình liên quan tới yêu sách “đường chín đoạn” của Trung Quốc tại Biển Đông năm 2013, Toà trọng tài thành lập theo Phụ lục VII, Công ước là cơ quan giải quyết tranh chấp giữa Philippines và Trung Quốc.

Như vậy, đối với bốn loại tranh chấp tại Biển Đông, chỉ có tranh chấp về chủ quyền đối với các thực thể là không thể sử dụng các biện pháp đã được quy định sẵn tại Công ước Luật biển 1982 để giải quyết. Đối với các loại tranh chấp còn lại về phân định biển, yêu sách không phù hợp với Công ước và các hoạt động vi phạm Công ước, các biện pháp giải quyết tranh chấp, bao gồm cả nhóm biện pháp ngoại giao và pháp lý đều có thể vận dụng, tuỳ theo loại tranh chấp là gì và chủ thể tranh chấp là quốc gia nào.

Chú thích

[1] Công ước Luật biển 1982 là một văn bản pháp lý quốc tế, được coi là Hiến pháp về biển điều chỉnh tất cả các hoạt động tại các vùng biển và đại dương. Hiện Công ước Luật biển có 168 quốc gia là thành viên, trong đó bao gồm tất cả các quốc gia ven Biển Đông.

[2] Tuyên bố ngày 25/8/2009 của Trung Quốc, trang mạng United Nations Treaty Collection, treaties.un.org, truy cập ngày 18/11/2020.

[3] Tuyên bố ngày 26/8/2019 của Malaysia, trang mạng United Nations Treaty Collection, treaties.un.org, truy cập ngày 18/11/2020.

[4] Công ước Luật biển, Điều 283.

[5] Công ước Luật Biển, Điều 287(1).

[6] Công ước Luật biển, Điều 287(3)(5).

Công ước UNCLOS 1982 và vấn đề Biển Đông Cuối tháng 7/2021, Tạp chí Asia Policy, thuộc Nhà xuất bản The National Bureau of Asian Research đã xuất bản bài nghiên cứu “Probing Vietnam’s ...

ThS. Nguyễn Thu Giang

Bình luận

Tin khác

"Đánh thức con rồng xanh" định hình những giá trị và đề xuất giải pháp "gọi rồng xanh thức giấc"

Với bố cục gồm 9 chương, cuốn sách "Đánh thức con rồng xanh" định hình những giá trị và đề xuất những giải pháp huy động nguồn lực xã hội để quy hoạch thiết kế đầu tư và khai thác hiệu quả một hạ tầng xanh đa chức năng cho dòng sông Sài Gòn, được ví như một chương trình hành động "gọi rồng xanh thức giấc".

Thông tin khoa học 08:00 | 15/11/2023

Sinh hoạt khoa học VIASM HANU mang BMF Analytics đến với KHXH&NV

Trong 2 ngày, từ mùng 3 đến 4 tháng 11, tại Hà Nội đã diễn ra các phiên sinh hoạt khoa học do Viện Nghiên cứu Cao cấp về Toán (VIASM) và Trường Đại học Hà Nội (HANU) đồng tổ chức. Thông qua khoảng thời gian tương đối gọn gàng, một phần của chương trình đã giúp mang phương pháp phân tích giúp ứng dụng trong công việc nghiên cứu khoa học xã hội và nhân văn có tên gọi “BMF Analytics” (gọi tắt là BMF [1]) đến với những người tham dự chương trình.

Thông tin khoa học 22:15 | 05/11/2023

Ngành công nghiệp làm đẹp và "chuyện tử tế"

Với khối lượng kiến thức khoa học chuyên sâu gia tăng và thông tin đại chúng phổ biến về vấn đề biến đổi khí hậu, nhận thức về tình trạng nguy ngập của sức khỏe hệ sinh thái toàn cầu đã trở nên đầy đủ hơn rất nhiều.

Thông tin khoa học 10:38 | 29/10/2023

Thống kê thương vong trong thiên nhiên

Trong bài cuối cùng của cuốn sách Meandering Sobriety, có tiêu đề “Starving nature for gluttonous nature-loving humans” (“Bỏ đói thiên nhiên cho con người háu ăn yêu thiên nhiên”), tác giả liệt kê 3 trường hợp thương vong của cua tuyết, cá kình và cỏ biển. Những cái chết này đều đại diện cho tổn thất môi trường sống cũng như sự mất mát về đa dạng sinh học.

Thông tin khoa học 10:49 | 26/10/2023

Trắng = Chết đói

Tẩy trắng: Các rạn san hô toàn cầu bên bờ vực chết hàng loạt

Thông tin khoa học 09:45 | 25/10/2023

Kiel – Thành phố đầu tiên của Đức nhận chứng nhận Không Rác thải

Văn hóa thặng dư sinh thái là tập hợp các thái độ, giá trị, niềm tin và hành vi bảo vệ và tôn tạo môi trường được chia sẻ bởi một cộng đồng nhằm giảm tác động tiêu cực của con người tới môi trường, giúp bảo tồn và phục hồi thiên nhiên [1]. Đây được xem là giải pháp để con người có thể sống hòa hợp với thiên nhiên và hướng tới bảo vệ môi trường một cách dài hạn và bền vững [2].

Thông tin khoa học 14:13 | 22/10/2023

Mùa hè 2023 ghi nhận nắng nóng lịch sử và thiên tai trên khắp thế giới

Có thể tất cả chúng ta đều đã nghe đâu đó về cụm từ biến đổi khí hậu và sự nóng lên của trái đất, và kèm theo đó là những hậu quả nghiêm trọng của nó. Tuy nhiên, các thông tin và khái niệm đấy không còn xa xôi trên sách báo hay các nghiên cứu khoa học nữa, mà đang dần trở nên rõ ràng hơn. Điều này đồng nghĩa với việc tình hình biến đổi khí hậu đã trở nên rất nguy cấp.

Thông tin khoa học 12:54 | 19/10/2023

Tác động của đồng tiền “bác ái” đối với nghị sự nghiên cứu bảo vệ môi sinh

Các quỹ bác ái đang đóng vai trò ngày càng quan trọng trong việc tài trợ cho các hoạt động môi trường. Trước sự xuất hiện của các nhà tài trợ mới và cam kết tài trợ ngày càng tăng của họ cho việc bảo tồn, chống biến đổi khí hậu và các vấn đề môi trường khác, việc tìm hiểu các quỹ bác ái có thể định hình và có tác động như thế nào đối với các chương trình nghị sự bảo vệ môi trường là điều cấp thiết.

Thông tin khoa học 11:52 | 17/10/2023

Thợ săn cá voi tại Iceland: “Tôi cần được ghi công vì giảm phát thải CO2”

Cá voi là loài động vật được Tổ chức Quốc tế về Bảo tồn Thiên nhiên (WWF) liệt vào danh sách có nguy cơ tuyệt chủng, và được những nhà hoạt động môi trường đấu tranh qua hàng thập kỷ qua để bảo vệ khỏi bị săn bắt do mức độ tàn bạo và lợi ích kinh tế không đáng kể [1].

Thông tin khoa học 10:49 | 15/10/2023

Vi nhựa được phát hiện trong các đám mây trên đỉnh núi Phú Sĩ và Oyama Nhật Bản

Theo một nghiên cứu mới được công bố trên tập san Environmental Chemistry Letters của các nhà khoa học Nhật Bản, vi nhựa đã được phát hiện trong các đám mây xung quanh Núi Phú Sĩ và Núi Oyama ở độ cao khoảng 1300-3776 m [1].

Thông tin khoa học 10:20 | 13/10/2023

Xem thêm

Mới nhất / Đọc nhiều

5 nhóm giải pháp trọng tâm điều hành chính sách tiền tệ thời gian tới

Phó Thống đốc Thường trực Ngân hàng Nhà nước Đào Minh Tú đề cập đến 5 nhóm giải pháp trọng tâm đáng chú ý trong điều hành chính sách tiền tệ thời gian tới.

Ngân hàng 19/04/2024

ĐHĐCĐ MB thông qua mục tiêu kinh doanh năm 2024 với nhiều chỉ tiêu tích cực

Tại ĐHĐCĐ thường niên 2024, lãnh đạo MB chia sẻ những mục tiêu kinh doanh trước thềm kỷ niệm 30 năm ngày thành lập Ngân hàng cùng nhiều nội dung nổi bật khác

Ngân hàng 19/04/2024

Việt Nam mong muốn Viện Tony Blair chia sẻ việc thu hút các dự án FDI kiểu mới

Theo Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng, Việt Nam mong muốn Viện Tony Blair chia sẻ việc thu hút được các dự án FDI kiểu mới, chất lượng cao…

Sự kiện 19/04/2024

Các nhân tố ảnh hưởng đến ý định sử dụng ô tô điện của người tiêu dùng tại TP. Hồ Chí Minh

Kết quả nghiên cứu cho thấy, có 5 nhân tố tác động tích cực đến Ý định sử dụng ô tô điện tại TP. Hồ Chí Minh

Công bố nghiên cứu 19/04/2024

Phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến sự hài lòng của khách hàng khi sử dụng dịch vụ ngân hàng điện tử tại ACB Đồng Nai

Kết quả nghiên cứu cho thấy, có 6 nhân tố tác động đến sự hài lòng của khách hàng về dịch vụ tại ACB Đồng Nai, gồm: Sự đồng cảm; Sự đáp ứng; Sự bảo đảm; Ưu đãi; Sự hiệu quả; Bảo mật.

Công bố nghiên cứu 19/04/2024

Nghiên cứu - Trao đổi

Tác động của tín dụng chính sách xã hội đến thu nhập của hộ nghèo: Nghiên cứu trên địa bàn TP. Hồ Chí Minh

Bài viết nhằm ước lượng tác động của các yếu tố thuộc tín dụng chính sách xã hội đến thu nhập hộ nghèo trên địa bàn TP. Hồ Chí Minh, từ đó đưa ra một số hàm ý.

Nghiên cứu - Trao đổi 19/04/2024

Giải pháp xanh hóa chuỗi cung ứng ngành công nghiệp chế biến, chế tạo cho Việt Nam trong bối cảnh hội nhập

Việt Nam đang thúc đẩy xanh hóa chuỗi cung ứng ngành công nghiệp chế biến, chế tạo để tăng sức cạnh tranh cho doanh nghiệp nhằm hướng đến phát triển bền vững nền kinh tế.

Nghiên cứu - Trao đổi 16/04/2024

Phân tích hiệu quả kinh doanh tại các doanh nghiệp nhựa niêm yết ở Việt Nam trong bối cảnh thực thi quy định trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR)

Bài viết phân tích đặc điểm của các doanh nghiệp nhựa niêm yết tại Việt Nam và quy định EPR trong bối cảnh quy định về EPR chính thức có hiệu lực từ đầu năm 2024.

Nghiên cứu - Trao đổi 16/04/2024

Xây dựng mô hình các nhân tố ảnh hưởng đến hành vi xanh của sinh viên

Bài viết nhằm xây dựng mô hình nghiên cứu các nhân tố tác động đến việc thực hiện hành vi xanh của sinh viên trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng cực đoan

Nghiên cứu - Trao đổi 16/04/2024

Các nhân tố ảnh hưởng đến quyết định học Chương trình Đào tạo Kỹ sư chất lượng cao của sinh viên tại Việt Nam

Nghiên cứu này giúp các tổ chức đào tạo Chương trình Đào tạo Kỹ sư chất lượng cao tại Việt Nam hiểu rõ hơn về các nhân tố thúc đẩy sinh viên đưa ra quyết định học; từ đó, xây dựng chiến lược tuyển sinh phù hợp, hiệu quả.

Nghiên cứu - Trao đổi 15/04/2024

Multimedia / Ảnh | Videos

Ngành Kế hoạch và Đầu tư; ngành Tài chính TP. Hải Phòng tổng kết công tác năm 2022

Ngày 05/01/2023, liên Sở: Kế hoạch và Đầu tư - Tài chính TP. Hải Phòng phối hợp tổ chức Hội nghị tổng kết công tác năm 2022; triển khai phương hướng, nhiệm vụ năm 2023 của ngành Kế hoạch và Đầu tư - ngành Tài chính TP. Hải Phòng

Video 19/01/2023

Hội thảo khoa học quốc gia thúc đẩy tăng trưởng xanh hướng tới phát triển bền vững

Ngày 24/9/2022, Tạp chí Kinh tế và Dự báo, Cơ quan của Bộ Kế hoạch và Đầu tư tổ chức Hội thảo khoa học quốc gia với chủ đề: “Thúc đẩy tăng trưởng xanh hướng tới phát triển bền vững: Kết nối tầm nhìn quốc gia với hành động của địa phương và doanh nghiệp” tại trụ sở Bộ Kế hoạch và Đầu tư.

Tin ảnh 30/09/2022

Diễn đàn “Dự báo kinh tế Việt Nam 2022-2023: Kịch bản tăng trưởng và triển vọng một số ngành kinh tế chính

Sáng ngày 12/5, tại Hà Nội, Tạp chí Kinh tế và Dự báo phối hợp cùng một số đơn vị tổ chức “Diễn đàn “Dự báo kinh tế Việt Nam 2022-2023: Kịch bản tăng trưởng và triển vọng một số ngành kinh tế chính”.

Video 23/05/2022

Diễn đàn dự báo kinh tế Việt Nam 2022-2023 và triển vọng tăng trưởng các ngành kinh tế chính

Diễn đàn được tổ chức ngày 12/5/2022, vào thời điểm nền kinh tế vừa đi qua 4 tháng đầu năm 2022 và đang đối diện với nhiều diễn biến mới từ bối cảnh trong nước, quốc tế

Tin ảnh 13/05/2022

Đổi mới sáng tạo: Kết nối chính sách với doanh nghiệp Việt Nam

Hội thảo “Đổi mới sáng tạo: Kết nối chính sách với doanh nghiệp Việt Nam”, do Tạp chí Kinh tế và Dự báo, Bộ Kế hoạch và Đầu tư tổ chức vừa khai mạc sáng nay, ngày 15/12, tại Hà Nội. Tham dự hội thảo có đại diện các cơ quan thuộc Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Khoa học và Công nghệ, UNDP, cùng nhiều doanh nghiệp, chuyên gia, nhà nghiên cứu về đổi mới sáng tạo…

Video 19/12/2021