Nghị định số 155/2020/NĐ-CP hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Chứng khoán quy định, các công ty đại chúng phải thực hiện trách nhiệm xác định ngành, nghề kinh doanh và tỷ lệ sở hữu nước ngoài tối đa. Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp phản ánh, họ gặp khó ngay trong bước xác định ngành nghề hoạt động.

Trong khi nhiều doanh nghiệp lúng túng thực thi nới room thì các nhà đầu tư nước ngoài cho rằng, vấn đề về nới room ở Việt Nam chiếm 80% bức xúc của họ

Tổng công ty cổ phần Bảo Minh (BMI, niêm yết trên sàn HOSE) nhất trí thông qua quyết định nới room lên 100% tại Đại hội đồng cổ đông tháng 4/2019. Tại sự kiện, ông Lê Song Lai, Chủ tịch Hội đồng quản trị Bảo Minh khi đó cho biết, sau khi cổ đông đồng thuận, Tổng công ty sẽ làm việc với cơ quan chức năng để được hướng dẫn về thủ tục nới room. Bảo Minh mong muốn có thể hoàn tất các thủ tục vào quý III/2019 để kịp nắm bắt cơ hội có một số nhà đầu tư nước ngoài quan tâm đến việc mua cổ phiếu của doanh nghiệp.

Hơn 2 năm trôi qua, câu chuyện nới room của Bảo Minh vẫn trong trạng thái chờ đợi, khi cơ quan chức năng không có hướng dẫn cụ thể cho doanh nghiệp thực thi vấn đề này. Bảo Minh đăng ký ngành nghề kinh doanh gồm: kinh doanh bảo hiểm, bảo hiểm sức khỏe, bảo hiểm tai nạn con người, bảo hiểm tài sản, bảo hiểm hàng hóa… Điểm khó cho doanh nghiệp là ở chỗ: Những ngành nghề đó có thuộc danh mục ngành nghề kinh doanh có điều kiện hay không? Trong khi Luật Chứng khoán và Nghị định hướng dẫn Luật Chứng khoán yêu cầu doanh nghiệp tự xác định, thì Luật Đầu tư và Nghị định hướng dẫn Luật Đầu tư cũng không định danh rõ nội dung này.

Tháng 3/2021, Chính phủ ban hành Nghị định số 31/2021/NĐ-CP công bố 58 ngành nghề tiếp cận thị trường có điều kiện đối với nhà đầu tư nước ngoài (xem bảng). Văn bản này cùng với Nghị định số 155/2020/NĐ-CP, những tưởng đã rõ ràng mọi quy định về room ngoại, nhưng thực tế doanh nghiệp lại quá vướng.

Điểm vướng thứ nhất, doanh nghiệp không biết chắc ngành nghề kinh doanh của mình có nằm trong 58 ngành nghề kinh doanh có điều kiện hay không, do nhiều ngành nghề được quy định rất chung chung, khó cắt nghĩa. Vướng thứ hai, trường hợp biết chắc ngành nghề kinh doanh của mình không nằm trong 58 ngành nghề kinh doanh có điều kiện thì doanh nghiệp phải đến cơ quan nào xin xác nhận việc này để làm căn cứ cho việc nới room lên 100%?

Trong 58 ngành nghề tiếp cận thị trường có điều kiện đối với nhà đầu tư nước ngoài, có ngành “Dịch vụ liên quan đến gia đình” (số 54, Phụ lục I, Nghị định số 31/2021/NĐ-CP). Cùng với đó là các ngành “Dịch vụ pháp lý”, “Dịch vụ du lịch”, “Dịch vụ thu gom hàng lẻ nội địa”, “Dịch vụ quảng cáo”; “Dịch vụ giáo dục”… Doanh nghiệp Việt Nam, nhất là doanh nghiệp đại chúng, hoạt động đa ngành, liệu có cách nào chứng minh ngành nghề của mình không nằm trong “dịch vụ liên quan đến gia đình”; “dịch vụ liên quan đến giáo dục”…, để vượt qua cái vướng ngành nghề và tiến đến nới room?

Trở lại với câu chuyện của doanh nghiệp cụ thể, Tổng công ty cổ phần Bảo Minh nói trên. Sau hơn 2 năm, Đại hội đồng cổ đông đã quyết nghị nới room, doanh nghiệp vẫn lúng túng, không cách nào biết chắc, ngành nghề kinh doanh của mình có được nới room hay không. Được biết, Tổng công ty Bảo Minh đã có công văn hỏi cấp Bộ Tài chính về vấn đề này, nhưng chưa có hồi đáp.

Trường hợp Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đồng ý cho doanh nghiệp nới room lên 100% thì cả doanh nghiệp và cơ quan quản lý ngành chứng khoán sẽ gặp rủi ro rất lớn khi vấn đề được đem ra mổ xẻ: Ngành nghề kinh doanh bảo hiểm có thuộc ngành “dịch vụ liên quan đến gia đình” hay không? Nếu có, thì việc nới room (cho phép nới room) lên 100% rõ ràng là sai quy định tại Nghị định 31/2021, bởi Nghị định đã quy định “dịch vụ liên quan đến gia đình” là ngành “tiếp cận thị trường có điều kiện đối với nhà đầu tư nước ngoài”….

Không riêng Tổng công ty cổ phần Bảo Minh, Tổng công ty cổ phần Bảo hiểm Bưu điện (PTI) cũng gặp đúng vướng mắc về ngành nghề trong câu chuyện nới room. PTI thông qua quyết định nới room lên 100% tại cuộc họp Đại hội đồng cổ đông thường niên ngày 24/6/2020. PTI kỳ vọng nới room để tăng vốn, mở rộng kinh doanh, tăng trưởng lợi nhuận, tăng xếp hạng tín dụng quốc tế…, nhưng “ai cho tôi nới room” - là câu hỏi lớn và là nỗi niềm PTI cũng như nhiều doanh nghiệp khác khắc khoải mong câu trả lời.

Nghị định 155/2020/NĐ-CP có một ưu điểm lớn khi quy định: Công ty đại chúng hoạt động trong ngành, nghề đầu tư kinh doanh thuộc danh mục ngành, nghề hạn chế tiếp cận thị trường đối với nhà đầu tư nước ngoài thì thực hiện theo quy định về sở hữu nước ngoài tại danh mục. Trường hợp ngành, nghề tiếp cận thị trường có điều kiện tại danh mục không quy định cụ thể điều kiện tỷ lệ sở hữu vốn điều lệ của nhà đầu tư nước ngoài trong tổ chức kinh tế thì tỷ lệ sở hữu nước ngoài tối đa tại doanh nghiệp là 50% vốn điều lệ. Tuy nhiên, doanh nghiệp mắc ngay ở khâu đầu tiên: không tự xác định được ngành kinh doanh hiện tại thuộc loại hạn chế hay không hạn chế tiếp cận đối với nhà đầu tư nước ngoài.

Hai quy định hiện hành về room, gồm Nghị định số 155/2020/NĐ-CP và Nghị định số 31/2021, được ban hành ở cấp Chính phủ. Vậy các cơ quan cấp Bộ có thể trả lời (hướng dẫn, quyết định) một cách rõ nghĩa về ngành nghề kinh doanh của doanh nghiệp hay không và họ có được nới room hay không? Đây cũng là những câu hỏi “lơ lửng” nữa, doanh nghiệp chưa biết tìm đâu ra câu trả lời…/.