Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Trần Quốc Phương (ảnh Đức Trung)

Thưa Thứ trưởng, năm 2020, nước ta cũng chịu tác động từ đại dịch Covid-19, nhưng hoạt động đầu tư công nói riêng, tăng trưởng kinh tế nói chung đều đạt kết quả rất tích cực. Vậy so với năm 2020, đâu là điểm khác biệt của năm 2021, thưa Ông?

Khó khăn thực tiễn của năm 2021 là đại dịch Covid-19 lan rộng, rất nhiều tỉnh, thành, địa phương phải thực hiện giãn cách xã hội để phòng, chống đại dịch. Các hoạt động kinh tế nói chung trên cả nước đều bị ảnh hưởng. Đầu tư công cũng là một hoạt động kinh tế, nên không nằm ngoài sự ảnh hưởng này. So với năm 2020, khó khăn từ đại dịch Covid-19 của năm 2021 lớn hơn rất nhiều.

Để triển khai dự án trong thực tế cần hội tụ đủ yếu tố con người và nguồn lực vật chất. Về con người (chuyên gia, công nhân, nhà tư vấn…), nếu nhiều địa phương có thể khắc phục được bằng giải pháp “3 tại chỗ” thì việc huy động nguồn lực vật chất (máy móc, thiết bị, nguyên liệu sản xuất…) lại gặp khó khăn rất lớn khi đại dịch bùng phát như hiện nay.

Chúng tôi cũng nhận thấy, một khó khăn khác trong triển khai giải ngân vốn đầu tư công, đó là việc giá cả một số nguyên liệu đầu vào như thép, xi măng, cát, đá… gần đây có diễn biến tăng mạnh. Thực tế này khiến nhà thầu khó tìm được nguồn cung cấp nguyên vật liệu phù hợp, hoặc là phải cân nhắc nếu triển khai sẽ ảnh hưởng đến phương án tài chính trong dự án đã được các cấp có thẩm quyền phê duyệt.

Cùng với đó, trong bối cảnh “chống dịch như chống giặc”, tại nhiều bộ, ngành, địa phương có sự phân tán và ưu tiên nguồn lực con người, vật chất cho công tác này, nên ít nhiều cũng ảnh hưởng đến tiến độ triển khai các dự án đầu tư công của năm. Theo đó, đến 31 tháng 7 năm 2021, giải ngân vốn đầu tư công mới đạt 36,71% so với kế hoạch vốn năm 2021 được Thủ tướng Chính phủ giao, thấp hơn so với cùng kỳ năm 2020 (40,67%), đặc biệt tỷ lệ giải ngân vốn ODA và vay ưu đãi của các nhà tài trợ nước ngoài rất thấp (7,52%).

Cùng với Nghị quyết số 63/NQ-CP, ngày 16/8/2021, Thủ tướng ban hành Công điện số 1082/CĐ-TTg về việc đẩy nhanh tiến độ thực hiện và giải ngân kế hoạch vốn đầu tư công năm 2021. Thủ tướng đặt mục tiêu phấn đấu tỷ lệ giải ngân năm 2021 đạt trên 95% kế hoạch và giao nhiệm vụ cho các bộ, ngành, địa phương thực hiện. Về phía Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Thứ trưởng có chia sẻ gì về tiến độ giải ngân vốn đầu tư công, khi chỉ còn hơn 4 tháng nữa là kết thúc năm 2021?

Với vai trò là cơ quan tham mưu tổng hợp về chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội, kế hoạch đầu tư công của quốc gia, Bộ Kế hoạch và Đầu tư thường xuyên tổng hợp, báo cáo Chính phủ về tiến độ thực hiện và giải ngân kế hoạch vốn đầu tư công của các bộ, ngành, địa phương để Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ có chỉ đạo kịp thời về công tác này.

Tại hai văn bản mới nhất (Nghị quyết số 63/NQ-CP và Công điện số 1082/CĐ-TTg), Thủ tướng đặt ra mục tiêu phấn đấu của năm 2021 và chỉ đạo rất cụ thể đến các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ; Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố. Chúng tôi mong rằng, các bộ, ngành, địa phương ý thức rõ tầm quan trọng của việc đẩy nhanh tiến độ đầu tư công năm 2021, cùng quyết tâm cao nhất, nỗ lực cao nhất để về đích kế hoạch được giao.

Thực tế đại dịch Covid-19 gây ra nhiều khó khăn, thách thức mới cho nền kinh tế, nhưng chúng tôi tin rằng, nếu các bộ, ngành, địa phương quyết tâm cao nhất, từ đó tìm ra những thời điểm có thể, những giải pháp khả thi để thúc đẩy các dự án đã được phê duyệt thì chắc chắn diễn tiến đầu tư công sẽ được cải thiện. Trong bối cảnh hiện nay, chúng tôi mong rằng, những địa phương chưa có ca mắc Covid-19 hoặc ít chịu ảnh hưởng từ đại dịch, sẽ thúc đẩy mạnh mẽ hoạt động đầu tư công. Những tỉnh, thành đang là tâm điểm của đại dịch như TP. HCM, Bình Dương, Đồng Nai… cũng cần lựa thời điểm, lựa công trình có thể làm được, để tổ chức thực hiện, cố gắng tối đa để không bị chậm tiến độ.

Một trong những nhiệm vụ Thủ tướng giao cho Bộ Kế hoạch và Đầu tư là tổng hợp, báo cáo việc cắt giảm kế hoạch vốn đầu tư nguồn ngân sách trung ương năm 2021 của các đơn vị có tỷ lệ giải ngân dưới 60% tính đến ngày 30 tháng 9 năm 2021 để điều chuyển cho đơn vị khác. Bộ Kế hoạch và Đầu tư đang triển khai công tác này như thế nào, thưa Thứ trưởng?

Thứ trưởng Trần Quốc Phương trả lời phỏng vấn báo chí sáng 20/8/2021 (ảnh Đức Trung)

Trong tháng 8/2021, chúng tôi đã nhận được văn bản đề xuất của một số địa phương về việc xin giảm kế hoạch đầu tư công, do khó có khả năng hoàn thành kế hoạch năm. Chúng tôi sẽ tiếp tục ghi nhận các đề xuất, ý kiến từ các bộ, ngành, địa phương và tổng hợp, báo cáo Chính phủ, báo cáo Thủ tướng Chính phủ theo đúng thời hạn quy định.

Theo chỉ đạo của Thủ tướng, đến ngày 30 tháng 9 năm 2021 các đơn vị có tỷ lệ giải ngân dưới 60% kế hoạch vốn ngân sách trung ương được giao từ đầu năm sẽ phải điều chuyển vốn cho các bộ, ngành, địa phương khác có nhu cầu bổ sung vốn thực hiện các dự án quan trọng, cấp bách. Chúng tôi sẽ ghi nhận đề xuất từ các bộ, ngành, địa phương và đề nghị, các bộ, ngành, địa phương có nhu cầu bổ sung vốn đầu tư từ ngân sách trung ương cần chuẩn bị báo cáo, đề xuất Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ về nhu cầu vốn bổ sung trong thời gian tới.

Đại dịch Covid-19 lan rộng gây ra thách thức lớn cho nền kinh tế nói chung và triển khai các dự án đầu tư công nói riêng. Vậy theo Thứ trưởng, Chính phủ có nên xem xét lý do này để gia hạn cho một số bộ, ngành, địa phương không, thưa ông?

Theo tôi, đây là một ý kiến hay, nhưng bàn đến lúc này thì hơi sớm. Thực hiện chức năng, nhiệm vụ được giao, Bộ Kế hoạch và Đầu tư sẽ tiếp tục đốc thúc các bộ, ngành, địa phương nỗ lực đẩy nhanh giải ngân vốn đầu tư công và tổng hợp, báo cáo Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ theo tiến độ quy định.

Việc gia hạn tiến độ, hay điều chuyển vốn sang năm sau, chắc chắn sẽ được các cấp có thẩm quyền cân nhắc dựa trên nhiều yếu tố và phải đặt trong dự toán tổng thể về nguồn vốn cho đầu tư công năm 2022 cũng như Kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021-2025. Bản dự thảo Quyết định về việc giao kế hoạch đầu tư trung hạn vốn ngân sách Nhà nước giai đoạn 2021-2025 đã được Bộ Kế hoạch và Đầu tư xây dựng và trình Thủ tướng Chính phủ ngày 17/8/2021 vừa qua.

Tính đến hết tháng 7, cả nước có 34 bộ, cơ quan và 7 địa phương có tỷ lệ giải ngân dưới 25% (không bao gồm các địa phương thực hiện giãn cách xã hội theo Chỉ thị 16/CT-TTg). Thực tế này nói lên điều gì, thưa Ông?

Đi qua hơn 7 tháng của năm 2021, chúng ta đều nhận thấy, năm 2021 là năm rất đặc biệt bởi chưa bao giờ nền kinh tế nước ta phải dồn tâm sức và nguồn lực cho công tác phòng, chống đại dịch như vậy và cũng chưa bao giờ nhiều tỉnh, thành, địa phương phải thực hiện các biện pháp giãn cách, hạn chế tiếp xúc như giai đoạn này.

Bên cạnh khó khăn từ đại dịch, mỗi đơn vị bộ, ngành, địa phương chắc chắn đều có lý do riêng để lý giải cho tình trạng chậm giải ngân vốn đầu tư công trong 7 tháng đầu năm nay. Về phía Bộ Kế hoạch và Đầu tư, chúng tôi có thể hỗ trợ và hướng dẫn về quy trình, thủ tục pháp lý cho các dự án, chứ không thể hỗ trợ được về kỹ năng quản lý, kỹ thuật để triển khai các dự án. Để thay đổi hiện trạng giải ngân chậm, cần có sự thay đổi về ý thức trách nhiệm, cũng như cần nhìn thẳng vào khó khăn hiện hữu, cụ thể của từng dự án, để tìm ra phương án khả thi nhất trong bối cảnh hiện nay.

Nghị quyết số 63/NQ-CP và Công điện số 1082/CĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ đã thể hiện rất rõ mục tiêu cùng những chỉ đạo cụ thể của người đứng đầu Chính phủ. Chúng tôi rất mong các bộ, ngành, địa phương, nhất là những nơi đang chậm giải ngân vốn đầu tư công, nâng cao ý thức trách nhiệm, từ đó có sự phân bổ nguồn lực vật chất, con người phù hợp để khắc phục sự trì trệ trong triển khai các dự án đầu tư công.

Năm 2020, đầu tư công chiếm tới 25% tổng vốn đầu tư của xã hội và là động lực tích cực cho tăng trưởng GDP của cả nước. Nếu đầu tư công đẩy nhanh được tiến độ trong những tháng cuối năm 2021, chắc chắn sẽ tiếp tục có những đóng góp quan trọng, giúp nền kinh tế vượt qua khó khăn của đại dịch và phục hồi./.

Xin trân trọng cảm ơn Thứ trưởng!