Bộ Tài chính Hoa Kỳ xác định trong năm 2020, không có đủ bằng chứng, dấu hiệu cho rằng Việt Nam thao túng tiền tệ.

"Quốc gia thao túng tiền tệ" theo quan điểm của Mỹ

Thao túng tiền tệ (currency manipulation) là vấn đề chính thức được luật pháp Hoa Kỳ đưa thành Đạo luật Cạnh tranh và thương mại quốc tế (Omnibus) năm 1988; theo đó, Hoa Kỳ yêu cầu Bộ Tài chính của nước này theo dõi và báo cáo hàng năm về tình hình tỷ giá hối đoái giữa Hoa Kỳ và những đối tác thương mại lớn của Hoa Kỳ; phát hiện và thương lượng loại bỏ việc thao túng tiền tệ của các quốc gia khác dẫn đến trao đổi thương mại không công bằng đối với Hoa Kỳ.

Đạo luật Xúc tiến và tăng cường thương mại năm 2015 (The Trade Facilitation and Trade Enforcement Act of 2015) tiến thêm một bước là yêu cầu Bộ Tài chính Hoa Kỳ phát hiện và công bố danh sách giám sát những quốc gia tiềm tàng khả năng thao túng tiền tệ; thực hiện phân tích nâng cao về chính sách tỷ giá và kinh tế đối ngoại của các đối tác thương mại lớn và cáo buộc thao túng tiền tệ đối với các quốc gia nào thỏa mãn các tiêu chí về thặng dự thương mại song phương với Hoa Kỳ, thặng dư cán cân vãng lai và can thiệp ngoại tệ.

Các tiêu chí này được lượng hóa cụ thể, gồm: (i) Thặng dư thương mại hàng hóa song phương với Hoa Kỳ ít nhất 20 tỷ USD; (ii) Thặng dư cán cân vãng lai tương đương ít nhất 2% GDP; (iii) Can thiệp một chiều và kéo dài trên thị trường ngoại tệ, thể hiện qua việc mua ròng ngoại tệ trong ít nhất 6 tháng trên giai đoạn 12 tháng với tổng lượng ngoại tệ mua ròng tương đương ít nhất 2% GDP trong giai đoạn 12 tháng.

Nếu một quốc gia chạm tất cả các "ngưỡng", Hoa Kỳ sẽ gắn mác thao túng tiền tệ và có những biện pháp can thiệp, có thể là đàm phán các quốc gia điều chỉnh chính sách, mạnh hơn là có các biện pháp trừng phạt (như áp thuế suất cao hơn) đối với quốc gia đó.

Trong lịch sử, Mỹ từng gắn mác thao túng tiền tệ đối với 3 quốc gia: Nhật Bản (năm 1988), Đài Loan (năm 1988 và 1992), Trung Quốc (năm 1992 đến năm 1994). Hiện nay, mặc dù chưa quốc gia nào bị gắn mác "thao túng tiền tệ", nhưng số lượng các quốc gia nằm trong danh sách theo dõi khả năng thao túng tiền tệ cũng tăng từ con số 6 lên thành 10, trong đó có Việt Nam.

Dưới thời của Tổng thống Trump, Hoa Kỳ ban hành một quy định mới, theo đó các quốc gia có đồng tiền bị định giá thấp sẽ được coi là một khoản trợ cấp có lợi cho các doanh nghiệp nước đó. Chính thức kể từ ngày 6/4/2020, luật mới của Hoa Kỳ cho phép các công ty Hoa Kỳ được phép nộp đơn khiếu nại lên Chính phủ Hoa Kỳ nhằm đạt được một biện pháp khắc chế thương mại không công bằng như là một kiểu thuế đối kháng với sự trợ cấp.

Năm 2020, Việt Nam bị dãn nhãn "thao túng tiền tệ"

Ngày 16/12/2020, Bộ Tài chính Hoa Kỳ đã ban hành Báo cáo về “Chính sách kinh tế vĩ mô và ngoại hối của các đối tác thương mại lớn của Hoa Kỳ"; trong đó, Bộ Tài chính Hoa Kỳ đã đưa vào Danh sách giám sát gồm 10 nền kinh tế: Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Đức, Ý, Singapore, Malaysia, Đài Loan (Trung Quốc), Thái Lan và Ấn Độ. Đồng thời, Việt Nam và Thuỵ Sỹ bị BTC Hoa Kỳ xác định là thao túng tiền tệ.

Hệ lụy từ việc Việt Nam bị dán nhãn thao túng tiền tệ thường là tiêu cực. Bởi lẽ, với tuyên bố Việt Nam là quốc gia thao túng tiền tệ, chính phủ Hoa Kỳ đã có bước đệm để áp các lệnh trừng phạt thương mại đối với Việt Nam như đánh thuế lên các mặt hàng xuất khẩu. Từ đó, lợi nhuận xuất khẩu, quy mô xuất khẩu, cũng như sự định vị rời đi hay tiếp tục ở lại Việt Nam của doanh nghiệp nước ngoài có thể bị tác động, tùy thuộc mức thuế trừng phạt, cũng như thời gian áp dụng mà Hoa Kỳ đặt ra và gỡ bỏ cáo buộc.

Trong bối cảnh đó, ngay ngày 17/12/2020, một ngày sau khi Bộ Tài chính Mỹ công bố báo cáo “Chính sách kinh tế vĩ mô và ngoại hối của các đối tác thương mại lớn của Hoa Kỳ”, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã khẳng định rằng các chính sách tiền tệ của Việt Nam, được ban hành vì nhiều mục đích kinh tế vĩ mô khác nhau, nhưng chắc chắn "không nhằm tạo lợi thế cạnh tranh thương mại quốc tế không công bằng”.

Bộ Tài chính Hoa Kỳ: Không đủ bằng chứng cho rằng Việt Nam thao túng tiền tệ

Ngày 16/4/2021, Bộ Tài chính Hoa Kỳ đã ban hành Báo cáo về “Chính sách kinh tế vĩ mô và ngoại hối của các đối tác thương mại lớn của Hoa Kỳ”.

Tại báo cáo này, Bộ Tài chính Hoa Kỳ đã đưa vào Danh sách giám sát gồm 11 nền kinh tế (đáp ứng từ 1 đến 2 tiêu chí theo quy định của Bộ Tài chính Hoa Kỳ): Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Đức, Ireland, Italy, Ấn Độ, Malaysia, Singapore, Thái Lan và Mexico. Thụy Sỹ, Đài Loan (Trung Quốc) và Việt Nam đáp ứng 3 tiêu chí.

Danh sách các nước trên được xác định trên cơ sở quy định của Đạo luật Thuận lợi hóa và thực thi thương mại năm 2015. Bộ Tài chính Hoa Kỳ xem xét các đối tác thương mại đáp ứng các tiêu chí sau: Thặng dư thương mại hàng hóa song phương với Hoa Kỳ ít nhất 20 tỷ USD; Thặng dư cán cân vãng lai tương đương ít nhất 2% GDP; Can thiệp một chiều và kéo dài trên thị trường ngoại tệ, thể hiện qua việc mua ròng ngoại tệ trong ít nhất 6 tháng trên giai đoạn 12 tháng với tổng lượng ngoại tệ mua ròng tương đương ít nhất 2% GDP trong giai đoạn 12 tháng.

Báo cáo này nêu rõ trên cơ sở tiếp xúc bước đầu với Việt Nam cũng như dựa trên các số liệu, phân tích sâu hơn, Bộ Tài chính Hoa Kỳ xác định trong giai đoạn năm 2020, không có đủ bằng chứng, dấu hiệu cho rằng Việt Nam thao túng tiền tệ theo quy định của Đạo luật Cạnh tranh và thương mại quốc tế Omnibus năm 1988.

Trong quá trình làm việc với Bộ Tài chính Hoa Kỳ, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã trao đổi thẳng thắn trên tinh thần hợp tác, thiện chí từ cấp kỹ thuật tới cấp cao, khẳng định việc điều hành tỷ giá những năm qua – trong khuôn khổ chính sách tiền tệ chung - nhằm thực hiện mục tiêu nhất quán là kiểm soát lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô, không nhằm tạo lợi thế cạnh tranh thương mại quốc tế không công bằng. Thời gian qua, Ngân hàng Nhà nước áp dụng các giải pháp để từng bước nâng cao tính linh hoạt của tỷ giá trong khi vẫn duy trì hoạt động ổn định, thông suốt của thị trường ngoại tệ. Những diễn biến tích cực trên thị trường ngoại tệ cũng như trong hoạt động điều hành của Ngân hàng Nhà nước đã được BTC Hoa Kỳ ghi nhận.

Ngân hàng Nhà nước cho biết, sẽ tiếp tục tích cực phối hợp với các Bộ, ngành hữu quan để trao đổi, làm việc về các vấn đề mà Hoa Kỳ quan tâm trên tinh thần hợp tác, hai bên cùng có lợi, tiến tới quan hệ thương mại hài hoà, bền vững.

Đồng thời, Ngân hàng Nhà nước tiếp tục điều hành chính sách tiền tệ nhằm kiểm soát lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô, hỗ trợ tăng trưởng kinh tế một cách hợp lý, điều hành tỷ giá linh hoạt, phù hợp với các cân đối vĩ mô, diễn biến thị trường và mục tiêu chính sách tiền tệ, không nhằm tạo lợi thế cạnh tranh thương mại quốc tế không công bằng.

Ngày 16/4, Bộ Tài chính Hoa Kỳ cũng đã gửi báo cáo giữa năm về các chính sách tỷ giá hối đoái và kinh tế vĩ mô của các đối tác thương mại lớn của Hoa Kỳ lên Quốc hội nước này.

Đây là bản báo cáo đầu tiên được thực hiện dưới thời Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden. Báo cáo kết luận rằng, hiện không có nước nào nằm trong các tiêu chí của Mỹ để bị coi là quốc gia thao túng tiền tệ.

Tuy nhiên, báo cáo cũng nêu rõ, Việt Nam, Thụy Sĩ và Đài Loan (Trung Quốc) sẽ tiếp tục được giám sát trong các vấn đề tiền tệ và điều này có nghĩa các quốc gia và vùng lãnh thổ này chưa phải đối mặt ngay với các rủi ro bị Hoa Kỳ trừng phạt./.