Theo ThS. Lê Thị Thúy Sen, hoạt động truyền thông của Ngân hàng Trung ương các nước có nhiệm vụ truyền dẫn chính sách, nâng cao niềm tin công chúng, hỗ trợ điều hành chính sách tiền tệ và hoạt động ngân hàng. Truyền thông là kênh để lắng nghe, tiếp nhận phản hồi, giải quyết các vấn đề dư luận quan tâm, góp phần thực hiện và tham mưu chính sách. Các chương trình truyền thông giáo dục tài chính nhằm nâng cao nhận thức, thay đổi thói quen, góp phần thúc đẩy thanh toán không dùng tiền mặt, tăng cường khả năng tiếp cận và bảo vệ người tiêu dùng sử dụng dịch vụ tài chính.

ThS. Lê Thị Thúy Sen tại cuộc họp phát động chương trình "Hiểu đúng về tiền" năm 2021

Truyền thông nhằm nâng cao hiểu biết tài chính cho người dân và doanh nghiệp

Tại Việt Nam, Chính phủ giao Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) thực hiện nhiệm vụ điều phối chung Chiến lược tài chính toàn diện quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030. Chiến lược nêu rõ "Nâng cao hiểu biết tài chính cho người dân và doanh nghiệp, đảm bảo mọi người dân và doanh nghiệp có kiến thức, kỹ năng, thái độ, hành vi ứng xử phù hợp trong lựa chọn và sử dụng các sản phẩm, dịch vụ tài chính".

Bên cạnh đó, nhiệm vụ truyền thông giáo dục tài chính còn được đề cập tới tại các Đề án của Chính phủ như: Đề án nâng cao khả năng tiếp cận dịch vụ ngân hàng cho nền kinh tế, Đề án phát triển thanh toán không dùng tiền mặt tại Việt Nam giai đoạn 2021 - 2025, Đề án đẩy mạnh thanh toán qua ngân hàng đối với các dịch vụ công: thuế, điện, nước, học phí, viện phí và chi trả các chương trình an sinh xã hội…

Nhóm giải pháp nâng cao khả năng tiếp cận dịch vụ ngân hàng cho nền kinh tế được đề cập tại Đề án nâng cao khả năng tiếp cận dịch vụ ngân hàng cho nền kinh tế là: "Đẩy mạnh các hoạt động truyền thông về ngành ngân hàng, quảng bá sản phẩm, dịch vụ ngân hàng đến đông đảo người dân ở vùng nông thôn, vùng sâu, vùng xa, tăng cường kết nối ngân hàng và doanh nghiệp". Trong đó, Đề án nhấn mạnh công tác truyền thông của NHNN và hoạt động truyền thông của các tổ chức tín dụng cần được đẩy mạnh.

Đề án phát triển thanh toán không dùng tiền mặt tại Việt Nam giai đoạn 2021 - 2025 mới được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt cũng không bỏ qua giải pháp đẩy mạnh công tác thông tin, tuyên truyền, đào tạo, hướng dẫn và bảo vệ người tiêu dùng trong thanh toán không dùng tiền mặt.

Trước đó, tại Đề án đẩy mạnh thanh toán qua ngân hàng đối với các dịch vụ công: thuế, điện, nước, học phí, viện phí và chi trả các chương trình an sinh xã hội, việc tăng cường công tác thông tin tuyên truyền là một giải pháp quan trọng: "các đơn vị cung ứng dịch vụ công phối hợp với các ngân hàng, đơn vị truyền thông để xây dựng và lồng ghép các nội dung về thanh toán không dùng tiền mặt trong các chương trình phổ biến kiến thức, giáo dục tài chính cho người dân (đặc biệt là ở vùng sâu, vùng xa, khu vực nông thôn)".

Ngoài ra, NHNN phải thực hiện nhiệm vụ phổ biến kiến thức pháp luật theo quy định tại Luật Phổ biến, giáo dục pháp luật (số 14/2012/QH13) và Chương trình phổ biến giáo dục pháp luật giai đoạn 2017 – 2021 (Quyết định số 705/QĐ-TTg ngày 25/5/2017 của Thủ tướng Chính phủ).

Để thực hiện hiệu quả, hoạt động truyền thông giáo dục tài chính cần đánh giá thực trạng trên cơ sở khách quan, khoa học và đưa ra các giải pháp với mục tiêu rõ ràng, tính khả thi và lượng hóa được kết quả.

Nhận diện khó khăn, sáng tạo giải pháp giáo dục tài chính

Họp báo giới thiệu chương trình Tiền khéo tiền khôn năm 2022

Cũng theo ThS. Lê Thị Thúy Sen, một trong những vấn đề khó khăn trong hoạt động truyền thông của ngành Ngân hàng là các kiến thức, thông tin liên quan đến hoạt động ngân hàng mang tính chuyên ngành cao, nhiều nội dung thông tin có thể khó hiểu đối với công chúng. Bên cạnh đó, thông tin liên quan đến hoạt động ngân hàng mang tính chất nhạy cảm, có tính lan truyền, tác động lớn trong xã hội, nếu không xử lý tốt các sự cố có thể ảnh hưởng đến sự an toàn hệ thống và niềm tin của Nhân dân. Do vậy, trong quá trình triển khai truyền thông cần đảm bảo dễ hiểu - dễ nhớ - dễ lan tỏa - dễ thực hiện. Để làm được điều này, nội dung và hình thức truyền thông cần có sự đổi mới, sáng tạo, nắm bắt xu hướng truyền thông hiện đại và tính ứng dụng cao. Bên cạnh đó, hoạt động truyền thông cần xác định rõ đối tượng, mục tiêu, phương thức tổ chức thực hiện và giám sát, đánh giá kết quả.

Hoạt động truyền thông giáo dục tài chính của NHNN cần bám sát các chủ trương của Đảng, Quốc hội, Chính phủ, các định hướng lớn của Ngành liên quan đến điều hành chính sách tiền tệ và hoạt động ngân hàng, các vấn đề người dân, doanh nghiệp quan tâm, các chính sách mới của NHNN, đặc biệt những chính sách tác động lớn đến người dân và xã hội.

Theo đó, về nhóm công chúng mục tiêu, bà Sen cho biết, trong giai đoạn hiện nay, việc truyền thông giáo dục tài chính cần hướng đến đồng bào vùng sâu, vùng xa, những nhóm công chúng ít thông tin về tài chính để thúc đẩy thanh toán không dùng tiền mặt và tăng cường khả năng tiếp cận dịch vụ tài chính của người dân. Đa số người dân tiếp cận được những thông tin liên quan đến hoạt động ngân hàng đặc biệt những thông tin liên quan trực tiếp đến người dân và doanh nghiệp.

Nhóm công chúng mục tiêu của NHNN thay đổi trong từng giai đoạn, từng chính sách. Việc xác định nhóm công chúng rất quan trọng, giúp NHNN có thể lựa chọn được kênh và phương thức truyền thông phù hợp, hướng tới mục tiêu thông điệp cần truyền tải sẽ đến được đối tượng cần tiếp nhận thông tin một cách hiệu quả. Ví dụ: với việc ban hành Thông tư 01/2020/TT-NHNN quy định về việc tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài cơ cấu lại thời hạn trả nợ, miễn, giảm lãi, phí, giữ nguyên nhóm nợ nhằm hỗ trợ khách hàng bị ảnh hưởng bởi dịch Covid-19, NHNN xác định đối tượng thụ hưởng chính sách là người dân và doanh nghiệp bị ảnh hưởng bởi đại dịch Covid 19. Nhóm đối tượng công chúng mục tiêu sẽ là người dân và doanh nghiệp bị ảnh hưởng bởi dịch Covid 19. Còn khi truyền thông về thanh toán không dùng tiền mặt, nhóm công chúng mục tiêu được xác định là giới trẻ và người dân ở vùng sâu, vùng xa. Hay khi truyền thông về chính sách tín dụng đối với người nghèo thì nhóm công chúng mục tiêu sẽ tập trung vào hộ nghèo, phụ nữ nghèo, đồng bào vùng sâu, vùng xa…

Về nội dung truyền thông, theo Vụ trưởng Vụ truyền thông NHNN, đã và sẽ gắn với nhiệm vụ trọng tâm, chính sách mới, các chính sách, sản phẩm dịch vụ người dân và doanh nghiệp quan tâm. Liên quan đến điều hành chính sách tiền tệ, cần truyền thông về các vấn đề mặt bằng lãi suất, quan điểm điều hành tỷ giá, tín dụng, lãi suất, diễn biến của tín dụng, lãi suất… Về thanh toán, cần truyền thông về các chủ trương định hướng chính sách của Chính phủ, ngành Ngân hàng về thanh toán, thúc đẩy chuyển đổi số, nền kinh tế số, các sản phẩm dịch vụ ngân hàng, lợi ích sử dụng thanh toán không dùng tiền mặt, quy định về phí, những điều cần lưu ý khi sử dụng để đảm bảo an ninh, an toàn, bảo mật... Đối với tái cơ cấu và xử lý nợ xấu, truyền thông về các chủ trương, định hướng liên quan đến tái cơ cấu và xử lý nợ xấu, những kết quả, khó khăn vướng mắc trong quá trình thực hiện… Liên quan đến cải cách hành chính, cần truyền thông về các chủ trương, định hướng của ngành Ngân hàng về cải cách hành chính, sự minh bạch hóa thông tin, người dân và doanh nghiệp là trung tâm cải cách hành chính của ngành Ngân hàng…

Song song với đó, NHNN chỉ đạo các tổ chức tín dụng truyền thông về các sản phẩm, dịch vụ ngân hàng, thủ tục… để tạo thuận lợi cho người dân và doanh nghiệp trong việc tiếp cận dịch vụ ngân hàng.

Về hình thức, NHNN đã thực hiện đa dạng hóa các hình thức truyền thông như tổ chức các cuộc họp báo định kỳ để cung cấp thông tin theo quy định của pháp luật, tổ chức các hội nghị, hội thảo về các vấn đề cần truyền thông, phối hợp với các cơ quan báo chí để truyền thông trên các phương tiện truyền thông đại chúng, phối hợp với các tổ chức chính trị, xã hội, nghề nghiệp để đẩy mạnh truyền thông chính sách. Kênh truyền thông cần phải đa dạng hóa với các kênh như báo nói, báo viết, báo hình, báo mạng, mạng xã hội…

Đặc biệt, truyền thông qua các chương trình giáo dục tài chính là một hình thức sáng tạo, hiệu quả. Chương trình gameshow "Tiền khéo Tiền khôn" và chương trình hoạt hình "Tay hòm chìa khóa" trên Đài Truyền hình Việt Nam là những ví dụ điển hình cho việc lựa chọn hình thức truyền thông của NHNN. Để đưa những kiến thức tài chính – ngân hàng đến với công chúng, các câu hỏi được đưa ra trong gameshow "Tiền khéo Tiền khôn" rất gần gũi, thiết thực với đời sống hàng ngày, xoay quanh tất cả những nội dung mà người dân, doanh nghiệp quan tâm đến lĩnh vực ngân hàng. Đó là các thông tin về tính năng, lợi ích của các loại thẻ ngân hàng, phải làm gì để đảm bảo an ninh, an toàn, bảo mật trong hoạt động thanh toán, các cách thức tiếp cận vốn ngân hàng, lưu ý gì khi gửi tiết kiệm…

"Tay hòm chìa khóa" là chương trình sử dụng hình thức hoạt hình, đồ họa trực quan thông tin và hình ảnh hóa các quy trình thực hiện các sản phẩm, dịch vụ ngân hàng, thanh toán không dùng tiền mặt… Đặc biệt, mỗi số của chương trình sẽ truyền cảm hứng bài học cuộc sống về tình yêu thương, lòng biết ơn cha mẹ, yêu thương gia đình, đề cao những giá trị nhân văn... được đúc kết thông qua các thành ngữ nên rất gần gũi với công chúng.

Ngoài ra, hình thức truyền thông phổ biến, giáo dục pháp luật, giáo dục tài chính qua các cuộc thi tìm hiểu về kiến thức tài chính ngân hàng cũng đã đạt những hiệu ứng tích cực. Cuộc thi "Hiểu đúng về tiền" do NHNN phối hợp với các trường Đại học, Trung học phổ thông thực hiện đã giúp truyền tải và lan tỏa rộng rãi trong giới trẻ các thông tin về sử dụng thanh toán không dùng tiền mặt, cách sử dụng các sản phẩm, dịch vụ ngân hàng…

Mục tiêu truyền thông của NHNN năm 2022

Tháng 5/2021, chương trình “Tay hòm chìa khóa” chính thức phát sóng, do Vụ Truyền thông Ngân hàng Nhà nước Việt Nam và VTV7 - Đài Truyền hình Việt Nam phối hợp thực hiện

Vụ trưởng Vụ truyền thông NHNN cho biết, năm 2022, NHNN tiếp tục thực hiện truyền thông theo cách mới, sáng tạo, đột phá, tạo sự thay đổi về cách thức truyền thông chính sách của Ngân hàng Trung ương, góp phần thay đổi nhận thức, hành vi, giảm thiểu rủi ro cho người sử dụng dịch vụ tài chính. NHNN sẽ tiếp tục triển khai các chương trình phổ biến, giáo dục pháp luật, giáo dục tài chính cộng đồng theo hướng chuyên nghiệp, hiệu quả.

Nhóm công chúng mục tiêu được NHNN xác định là cần đẩy mạnh cho người dân ở vùng sâu, vùng xa, nông thôn, giới trẻ, các đối tượng yếu thế trong xã hội để truyền thông về các sản phẩm dịch vụ, ngân hàng, hướng dẫn và bảo vệ người tiêu dùng sử dụng các sản phẩm, dịch vụ ngân hàng…

Về nội dung, bám sát các nhiệm vụ trọng tâm của Đảng, Nhà nước, Quốc hội, Chính phủ liên quan đến điều hành chính sách tiền tệ và hoạt động ngân hàng, bám sát các nhiệm vụ trọng tâm của Ngành. Chỉ thị 01 của Thống đốc NHNN về các nhóm nhiệm vụ trọng tâm năm 2022 là cơ sơ quan trọng để thực hiện công tác truyền thông năm 2022. Trong đó, truyền thông cần truyền tải thông điệp về điều hành chính sách tiền tệ chủ động, linh hoạt, phối hợp chặt chẽ với chính sách tài khóa và các chính sách kinh tế vĩ mô khác để góp phần đảm bảo ổn định vĩ mô và các cân đối lớn của nền kinh tế. Tiếp tục thực hiện các giải pháp cơ cấu lại hệ thống các tổ chức tín dụng. Khi thực hiện tái cơ cấu, các tổ chức tín dụng, đặc biệt các ngân hàng yếu kém sẽ tác động lớn đến nhiều chủ thể vì vậy NHNN sẽ rất chú trọng truyền thông để đảm bảo an toàn hệ thống. Với lĩnh vực thanh toán, truyền thông để thực hiện chủ trương thúc đẩy thanh toán không dùng tiền mặt, chuyển đổi số trong hoạt động ngân hàng. Đồng thời, truyền thông để người dân hiểu chủ trương triển khai hiệu quả, thực chất cải cách hành chính nhằm kiến tạo môi trường kinh doanh nói chung và trong lĩnh vực tiền tệ, ngân hàng nói riêng thông thoáng, thuận lợi hơn, hỗ trợ thúc đẩy sản xuất kinh doanh phát triển…

Về hình thức, hoạt động truyền thông ngành Ngân hàng thời gian tới sẽ đa dạng hóa hơn nữa các hình thức truyền thông, kênh truyền thông, đặc biệt là ứng dụng chuyển đổi số trong hoạt động truyền thông, xu hướng truyền thông hiện đại và đẩy mạnh truyền thông nội bộ. NHNN tiếp tục đẩy mạnh truyền thông các chương trình đã tạo ấn tượng tốt với công chúng để truyền tải chính sách như sẽ tiếp tục thực hiện chương trình "Tiền khéo Tiền khôn" trên giờ vàng VTV3 hoặc tiếp tục thực hiện chương trình "Tay hòm chìa khóa" trên VTV1, tiếp tục phối hợp các cơ quan báo chí tổ chức các Hội thảo, tọa đàm về những nội dung dư luận quan tâm, triển khai tổ chức các cuộc thi liên quan đến kiến thức tài chính - ngân hàng cho sinh viên toàn quốc…

Những nỗ lực này nhằm góp phần thực hiện Chiến lược tài chính toàn diện quốc gia và các Đề án của Chính phủ, nâng cao niềm tin công chúng với hệ thống ngân hàng và nền kinh tế./.