Ngày 26/5, Bộ Công Thương phối hợp với Ban Thư ký Diễn đàn Hợp tác Kinh tế châu Á - Thái Bình Dương (APEC) tổ chức hội thảo "Tăng cường sự tham gia của các doanh nghiệp nhỏ và vừa vào chuỗi cung ứng lương thực”. Đây là các nỗ lực của Việt Nam nhằm đóng góp cho các hoạt động hợp tác chung của APEC về an ninh lương thực và hỗ trợ các doanh nghiệp nhỏ và vừa tham gia vào các chuỗi giá trị và chuỗi cung ứng toàn cầu.

Phát biểu tại hội thảo, Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Cẩm Tú cho biết, tiến trình hội nhập khu vực và quốc tế ngày càng sâu sắc hơn, đồng nghĩa với sự phụ thuộc lẫn nhau giữa các doanh nghiệp trong các công đoạn sản xuất và cung cấp dịch vụ ngày càng lớn trong cùng một chuỗi cung ứng.

Vì vậy, việc phát triển các chuỗi cung ứng có vai trò đặc biệt quan trọng trong thương mại quốc tế, giúp giảm sự mất cân đối về thông tin giữa các khâu, giảm chi phí giao dịch, cũng như gia tăng sự liên kết thông tin giữa các bên và cải thiện tỷ lệ đáp ứng với sở thích, thị hiếu của người tiêu dùng nhằm tối đa hóa lợi nhuận.

Trong lĩnh vực lương thực, người ta thường đề cập tới khái niệm “chuỗi cung ứng từ hạt giống đến kệ bán hàng”, nghĩa là toàn bộ khâu sản xuất, vận chuyển và tiêu thụ được thực hiện một cách toàn diện, quy củ theo một chu trình khép kín.

Tuy nhiên, hiện nay, rất ít các doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam tham gia được chuỗi cung ứng lượng thực toàn cầu. Theo bà Nguyễn Hương Trà, ở Việt Nam, các hộ nông nhỏ, lẻ chiếm đa số trong sản xuất nông nghiệp và có rất ít doanh nghiệp chính thức hoạt động trong lĩnh vực này (chỉ chiếm khoảng 1% tổng số doanh nghiệp ở Việt Nam). Trong số các doanh nghiệp hoạt động, thì lại chủ yếu là các doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ. Các doanh nghiệp này không xuất khẩu trực tiếp mà thu mua nông sản của các nông hộ sau đó bán lại cho các doanh nghiệp lớn (chủ yếu là doanh nghiệp nước ngoài và doanh nghiệp nhà nước) để xuất khẩu.

Bên cạnh đó, Việt Nam thường xuất khẩu các sản phẩm thô, giá trị gia tăng thấp để phục vụ cho chế biến.

“Hàng tinh chế chiếm tỷ trọng nhỏ trong kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam. Chính vì vậy mà, xảy ra hiện tượng, cà phê Việt Nam xuất khẩu đứng thứ hai thế giới, nhưng lại không có thương hiệu”, bà Trà nhấn mạnh.

Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Cẩm Tú phát biểu tại Hội thảo

Nói về nguyên nhân của thực trạng trên, bà Maria Theresa, Giám đốc Viện Phát triển nông nghiệp và thương mại Mekong cho biết, doanh nghiệp nhỏ và vừa thế giới nói chung, Việt Nam nói riêng đều gặp phải một số rào cản khi tham gia vào thị trường toàn cầu gồm: thiếu hụt vốn lưu động để hoạt động hỗ trợ xuất khẩu, thông tin hạn chế để định vị và phân thích thị trường; không có khả năng tiếp cận khách hàng ở thị trường nước ngoài, tìm kiếm đối tác nước ngoài phù hợp, thiếu các kỹ năng về quản lý, nhân lực kém, thiếu công nghệ, các tiêu chuẩn về chất lượng sản phẩm ngày càng cao, nhận thức về cơ hội và thách thức của các hiệp định thương mại tự do còn kém.

Riêng đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam, bà Maria Theresa nhấn mạnh đến rào cản về vốn, bởi theo thống kê có 45%-55% doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam không tiếp cận được vốn, còn nếu tính doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ thì con số này lên tới 72%.

Đồng ý với ý kiến trên, Giáo sư Martin Hingley, Trường Lincoln Business còn đề cập đến những rào cản, như: chi phí về thủ tục hành chính, chi phí vận tải, biến động thời tiết, phụ thuộc nền kinh tế và môi trường... và đặc biệt là hệ thống mạng lưới truyền thông sản phẩm, doanh nghiệp còn yếu kém.

Chính vì vậy, theo Giáo sư Martin Hingley, Chính phủ cần phải tạo điều kiện để cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa phát triển bằng việc tăng cường các biện pháp hỗ trợ: giảm lãi suất cho vay, trợ cấp đất đai, tổ chức các hội chợ, xúc tiến thương mại, hỗ trợ về pháp lý và tư vấn về thị trường quốc tế... Đặc biệt, để doanh nghiệp tham gia chuỗi lương thực toàn cầu hiệu quả hơn, Chính phủ cũng cần thu hẹp hơn nữa sự chồng chéo trong bộ máy nhà nước. Ngoài ra, cũng cần thắt chặt việc kiểm soát chất lượng ngay từ trong nước.

Về phía doanh nghiệp, bà Nguyễn Hương Trà cho rằng, để tham gia chuỗi cung ứng lương thực toàn cầu, doanh nghiệp Việt Nam cũng không thể trông chờ vào sự hỗ trợ của Nhà nước mà cần phải tự vận động đi lên bằng cách nâng cao năng lực cạnh tranh, bởi những yếu kém nội tại của doanh nghiệp mới là nguyên nhân chính dẫn đến việc khó tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu./.