Điểm sáng xuất khẩu tạo động lực tăng trưởng kinh tế

Báo cáo của Bộ Công Thương tại Hội nghị cho thấy, năm 2024, xuất nhập khẩu là điểm sáng nổi bật và là một trong những động lực chính của tăng trưởng kinh tế với tổng kim ngạch cả năm đạt kỷ lục mới (gần 800 tỷ USD), tăng 15% so với năm trước và vượt gần 3 lần kế hoạch được giao; cán cân thương mại ghi nhận năm thứ 9 liên tiếp xuất siêu ở mức cao (gần 25 tỷ USD), giúp nâng cao dự trữ ngoại hối, ổn định tỷ giá và các chỉ số kinh tế vĩ mô.

Hội nghị Tổng kết công tác năm 2024, triển khai nhiệm vụ năm 2025 ngành Công Thương

Các cân đối lớn được bảo đảm, nhất là an ninh năng lượng và cân đối cung cầu các mặt hàng thiết yếu, nguyên vật liệu cho sản xuất, không để xảy ra thiếu hụt, đứt gãy nguồn cung xăng dầu; bảo đảm cung ứng đủ điện cho sản xuất và đời sống xã hội, nhất là trong bối cảnh nền kinh tế phục hồi mạnh mẽ và phụ tải điện tăng đột biến. Sản xuất công nghiệp phục hồi mạnh, đạt mức tăng ngoạn mục (trên 8,0%) so với năm trước, vượt kế hoạch được giao và cao hơn nhiều mức tăng của các năm trước, trong đó ngành chế biến, chế tạo tăng gần 10%, cao gấp hơn 3 lần mức tăng của năm 2023, khẳng định vai trò trụ cột quan trọng, dẫn dắt tăng trưởng của nền kinh tế.

Thị trường trong nước duy trì tăng trưởng ở mức cao, giá cả cơ bản ổn định; thương mại điện tử duy trì đà phát triển 2 con số (trên 20%), quy mô thị trường thương mại điện tử (TMĐT) Việt Nam vượt mốc 25 tỷ USD, chiếm 2/3 giá trị kinh tế số của cả nước và thuộc Top 10 quốc gia có tốc độ tăng trưởng TMĐT hàng đầu thế giới, tạo động lực phát triển kinh tế và dẫn dắt chuyển đổi số trong doanh nghiệp. TMĐT vượt mốc doanh thu 25 tỷ USD, tăng trưởng đạt 20% so với năm 2023. Công tác xúc tiến thương mại được đổi mới mạnh mẽ với chuỗi sự kiện lớn nhất từ trước đến nay. Công tác hội nhập kinh tế quốc tế được triển khai đồng bộ, hiệu quả; khai mở thành công thị trường tiềm năng lớn ở Trung Đông, châu Phi…

5 hạn chế tồn tại cần khắc phục của ngành

Bên cạnh những kết quả đạt được, vẫn còn những tồn tại, hạn chế yếu kém và vấn đề đặt ra cho ngành cần phải tập trung giải quyết.

Thứ nhất, về sản xuất công nghiệp, các doanh nghiệp sản xuất công nghiệp tiếp tục gặp nhiều khó khăn do khó tiếp cận vốn, chi phí nguyên vật liệu nhập khẩu tăng cùng với tỷ giá đồng USD tăng cao làm giảm tính cạnh tranh về giá của sản phẩm xuất khẩu; khu vực sản xuất trong nước phụ thuộc nhiều vào nguồn nguyên vật liệu nhập khẩu từ bên ngoài.

Toàn cảnh Hội nghị

Thứ hai, đối với lĩnh vực năng lượng, việc chuyển dịch năng lượng từ các nguồn năng lượng hóa thạch sang các nguồn năng lượng tái tạo còn chậm; thị trường bán buôn điện cạnh tranh đang vận hành ở mức đơn giản; cơ chế giá bán lẻ điện hiện nay chưa đồng bộ với thực tế phát triển thị trường điện. Tốc độ tăng trưởng phụ tải điện luôn ở mức cao.

Thứ ba, hoạt động xuất khẩu mặc dù phục hồi tăng trưởng nhanh, nhưng thiếu bền vững, phần lớn kim ngạch xuất khẩu của nước ta do các doanh nghiệp FDI mang lại (khoảng trên 70%) nhưng xuất khẩu của các doanh nghiệp này phụ thuộc nhiều vào chuỗi cung ứng toàn cầu và chưa tạo được hiệu ứng lan tỏa, thúc đẩy doanh nghiệp trong nước tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Thứ tư, hoạt động thương mại trong nước còn thiếu sự liên kết chặt chẽ giữa các bên trong chuỗi cung ứng hàng hóa; hạ tầng thương mại phát triển không đồng đều.

Thứ năm, hoạt động TMĐT, vấn đề kiểm soát hàng giả, hàng nhái, hàng cấm, hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, hàng kém chất lượng vẫn còn diễn biến phức tạp… Theo nhận định của Bộ trưởng Bộ Công thương Nguyễn Hồng Diên, đây chính là những điểm nghẽn đối với sự phát triển của ngành trong nhiều năm qua, cần thẳng thắn nhìn nhận, nghiêm túc khắc phục, tạo sự chuyển biến thực chất và mạnh mẽ hơn trong thời gian tới.

Tập trung sắp xếp bộ máy, triển khai quyết liệt các giải pháp trọng tâm

Thực hiện chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ về việc xác định kịch bản tăng trưởng GDP năm 2025 ở mức cao 8%, ngành Công Thương đề xuất nâng các chỉ tiêu tăng trưởng trong lĩnh vực công nghiệp, thương mại năm 2025, như: Chỉ số sản xuất công nghiệp (IIP) tăng khoảng 9-10% so với năm 2024, xuất khẩu hàng hóa tăng khoảng 12%, tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng tăng khoảng 10%, tổng điện năng sản xuất và nhập khẩu toàn hệ thống ước đạt 347,5 tỷ kWh, tăng khoảng 12,2% so với năm 2024. Trong đó, tổng công suất nguồn điện (không bao gồm điện mặt trời mái nhà) 82.097 MW, tăng khoảng 6,2% so với năm 2024...

Phó Thủ tướng Chính phủ Bùi Thanh Sơn phát biểu chỉ đạo tại Hôi nghị

Tại hội nghị, Bộ Công Thương đã nêu bật 8 nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm nhằm thực hiện thắng lợi, toàn diện các mục tiêu, nhiệm vụ, kế hoạch năm 2025. Trong đó, tiếp tục xác định công tác xây dựng thể chế, chính sách là một trong ba đột phá chiến lược, trong đó khẩn trương triển khai cụ thể Luật Điện lực (sửa đổi) và các chủ trương lớn được Quốc hội thông qua tại kỳ họp 8 (như khởi động lại các dự án điện hạt nhân Ninh Thuận). Đồng thời, tổ chức triển khai và tiếp tục nghiên cứu, tham mưu xây dựng các văn bản quy phạm pháp luật hướng dẫn thực hiện Luật Điện lực sửa đổi; hoàn thiện dự thảo Luật Hóa chất trình Quốc hội thông qua tại kỳ họp 9; trình Quốc hội dự thảo Luật Phát triển công nghiệp trọng điểm, Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả, trong năm 2025. Chú trọng hoàn thiện cơ chế quản lý của nhà nước với phát triển công nghiệp, hạn chế sự chồng chéo, bảo đảm tính ổn định, nhất quán, khuyến khích phát triển sản xuất.

Đánh giá về việc triển khai thực hiện các nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm trong năm tới, các đại biểu thống nhất nhận định, năm 2025 có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với sự phát triển của đất nước và của ngành; là năm toàn ngành Công Thương quyết tâm tăng tốc, bứt phá để hoàn thành và hoàn thành vượt mức các chỉ tiêu, nhiệm vụ tại Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, Nghị quyết của Quốc hội về kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2021-2025, tạo nền tảng vững chắc cho đất nước bước vào Kỷ nguyên mới - Kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

Để kịp thời khắc phục những tồn tại, hạn chế của ngành Công Thương, tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng công tác, hoàn thành tốt các mục tiêu, nhiệm vụ được giao; Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên nêu 6 giải pháp chủ yếu sau:

Một là, tiếp tục quán triệt sâu sắc, kịp thời thể chế hóa các quan điểm, chủ trương mới của Đảng, Nhà nước về phát triển công nghiệp, thương mại thành các cơ chế, chính sách đủ mạnh, đồng bộ, khả thi và chỉ đạo, tổ chức thực hiện quyết liệt, hiệu quả, tạo dư địa, động lực mới cho phát triển kinh tế đất nước. Trước mắt, khẩn trương xây dựng Chương trình, Kế hoạch hành động thực hiện Nghị quyết Trung ương 10 (khóa XIII) và Nghị quyết của Chính phủ về phát triển kinh tế - xã hội, cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia để quyết liệt triển khai thực hiện đồng bộ, hiệu quả các nhiệm vụ được giao ngay từ ngày đầu, tháng đầu của năm mới.

Bộ trưởng Bộ Công thương Nguyễn Hồng Diên nêu 6 giải pháp trọng tâm của ngành Công Thương thực hiện kế hoạch mục tiêu nhiệm vụ năm 2025

Hai là, tập trung đổi mới, nâng cao chất lượng công tác tham mưu xây dựng thể chế; xác định đây là nhiệm vụ “đột phá của đột phá”, tạo hành lang pháp lý đồng bộ, khả thi, thúc đẩy thu hút đầu tư phát triển công nghiệp, năng lượng và thương mại.

Trước mắt, tập trung hoàn thiện các văn bản hướng dẫn thực hiện Luật Điện lực (sửa đổi) và các Nghị định của Chính phủ về cơ chế, chính sách về phát triển công nghiệp (nhất là các ngành Công nghiệp nền tảng) và các loại hình năng lượng mới; xây dựng quy định về khung giá các loại hình điện năng, giá điện 2 thành phần, giá điện theo giờ và các dự thảo Nghị định về cơ chế phát triển các dự án điện khí thiên nhiên và điện gió ngoài khơi, góp phần thúc đẩy thu hút đầu tư và phát triển thị trường điện cạnh tranh; khẩn trương triển khai rà soát, điều chỉnh Quy hoạch điện VIII và các nhiệm vụ liên quan đến Chương trình phát triển điện hạt nhân và các dự án điện hạt nhân Ninh Thuận theo chỉ đạo của Chính phủ; đồng thời, hoàn thiện dự thảo Luật Hóa chất, Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả; Luật Sản xuất sản phẩm công nghiệp trọng điểm và Luật Quản lý thương mại điện tử để trình Quốc hội thông qua tại các kỳ họp tới. Chủ động đề xuất với cấp có thẩm quyền cho áp dụng đại trà sau thí điểm ở một số địa phương về một số cơ chế, chính sách có tính đột phá phù hợp để khơi thông và giải phóng các nguồn lực cho phát triển của Ngành.

Ba là, tiếp tục đẩy mạnh tái cơ cấu ngành công nghiệp theo hướng nâng cao chất lượng, hiệu quả và năng lực cạnh tranh dựa trên nền tảng của khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, góp phần làm mới và thúc đẩy các động lực tăng trưởng truyền thống (gồm đầu tư, tiêu dùng và xuất khẩu), đồng thời khai thác có hiệu quả các động lực tăng trưởng mới (như chuyển đổi số, chuyển đổi xanh, kinh tế tuần hoàn, kinh tế chia sẻ và các ngành công nghệ cao như chíp, bán dẫn, công nghệ AI…).

Tập trung thực hiện hiệu quả các nhiệm vụ, giải pháp tháo gỡ khó khăn, hỗ trợ doanh nghiệp phục hồi, phát triển sản xuất, kinh doanh; đẩy nhanh triển khai các dự án phát triển công nghiệp, năng lượng, thương mại, nhất là các dự án trọng điểm để sớm đưa vào hoạt động, tạo động lực mới cho tăng trưởng kinh tế.

Bốn là, tăng cường hội nhập kinh tế quốc tế; chủ động tham mưu khai thác có hiệu quả các cơ hội từ quan hệ đối ngoại với các nước lớn để đón đầu làn sóng dịch chuyển đầu tư các ngành trọng điểm sang nước thứ 3 của các tập đoàn đa quốc gia, nhất là trong lĩnh vực mà nước ta đang có nhu cầu; đồng thời, chú trọng thực thi hiệu quả các giải pháp kết nối chặt chẽ giữa các doanh nghiệp FDI với doanh nghiệp trong nước nhằm thúc đẩy phát triển kỹ năng quản trị, chuyển giao công nghệ, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp Việt, đáp ứng yêu cầu tham gia chuỗi sản xuất và cung ứng toàn cầu.

Tiếp tục phát huy tốt vai trò của hệ thống cơ quan Thương vụ Việt Nam ở ngoài nước trong công tác hỗ trợ các địa phương, doanh nghiệp khai thác hiệu quả các Hiệp định thương mại tự do (FTA) mà Việt Nam là thành viên để đa dạng hóa thị trường, chuỗi cung ứng và đẩy mạnh xuất khẩu. Tích cực tham mưu đàm phán, ký kết mới và nâng cấp các FTA với các đối tác tiềm năng, tạo động lực tăng cường hợp tác thương mại và đầu tư; đồng thời, tăng cường hỗ trợ doanh nghiệp chuyển mạnh sang xuất khẩu chính ngạch gắn với xây dựng thương hiệu, thúc đẩy xuất khẩu bền vững.

Năm là, chú trọng đổi mới, nâng cao hiệu quả công tác xúc tiến thương mại, kết hợp chặt chẽ giữa thương mại truyền thống với thương mại hiện đại nhằm khai thác hiệu quả thị trường nội địa 100 triệu dân, còn nhiều tiềm năng. Tiếp tục đẩy mạnh phát triển TMĐT, kinh tế số để khai thác hiệu quả hơn sự phát triển mạnh mẽ của xu hướng số hóa nền kinh tế; đồng thời, theo dõi sát diễn biến cung cầu, giá cả, thị trường các mặt hàng thiết yếu để điều hành phù hợp, hiệu quả; tăng cường công tác quản lý, giám sát thị trường nội địa và nâng cao năng lực phòng vệ thương mại, bảo vệ lợi ích của người sản xuất và người tiêu dùng, phù hợp với các cam kết quốc tế.

Sáu là, thực hiện sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy của Bộ và các đơn vị thuộc Bộ, bảo đảm tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả. Thực hiện chủ trương của Bộ Chính trị và yêu cầu, định hướng của Ban Chỉ đạo Trung ương, Ban Chỉ đạo Chính phủ, Bộ Công Thương đã xây dựng Đề án về sắp xếp, tinh gọn bộ máy của Bộ, báo cáo Bộ Nội vụ thẩm định, trình Chính phủ. Theo đó, tổ chức bộ máy của Bộ giảm từ 28 đơn vị xuống còn 23 đơn vị, tương giảm ứng 17,8%; đề xuất kết thúc mô hình tổ chức của Tổng cục Quản lý thị trường và chuyển các Cục Quản lý thị trường ở địa phương về UBND các tỉnh, thành phố quản lý theo chỉ đạo của Ban chỉ đạo Trung ương và Ban chỉ đạo Chính phủ.

Trong quá trình tổ chức thực hiện việc sắp xếp, tổ chức bộ máy bên trong, các đơn vị phải bám sát yêu cầu, định hướng sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy của Ban Chỉ đạo Chính phủ và Ban Chỉ đạo của Bộ để bảo đảm chất lượng, tiến độ triển khai và chỉ tiêu sắp xếp tối thiểu được giao; đồng thời, cần lưu ý các vấn đề liên quan đến xử lý tài chính, ngân sách, tài sản công và chuyển tiếp quản lý các dự án đầu tư trong quá trình sắp xếp, kiện toàn tổ chức bộ máy. Bên cạnh đó, cần chủ động rà soát, tham mưu, đề xuất cấp có thẩm quyền ban hành mới hoặc sửa đổi bổ sung các quy định, cơ chế chính sách phù hợp với mô hình tổ chức bộ máy mới để bảo đảm mô hình bộ máy mới phải tốt hơn mô hình cũ và phải đi vào hoạt động ngay, không để ngắt quãng công việc, không để khoảng trống về thời gian, bỏ trống địa bàn phụ trách.

Tư lệnh ngành Công Thương yêu cầu các đơn vị, địa phương tập trung triển khai các nhiệm vụ được giao ngay từ những ngày đầu, tháng đầu năm 2025; chủ động, kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc theo thẩm quyền hoặc trình cấp có thẩm quyền quyết định để thực hiện hiệu quả mục tiêu đề ra.

Phát biểu chỉ đạo tại Hội nghị, Phó Thủ tướng Chính phủ Bùi Thanh Sơn nhấn mạnh, năm 2025, Việt Nam đặt mục tiêu tăng trưởng kinh tế khoảng 8% để tạo đà, tạo lực, tạo thế cho giai đoạn 2026 - 2030 tăng trưởng ở mức 2 con số là yêu cầu rất cao, đòi hỏi nỗ lực rất lớn của cả hệ thống chính trị, của người dân và các doanh nghiệp. Trong đó, đòi hỏi ngành Công Thương cần khẳng định vai trò tiên phong trong tiến trình này.

Để thực hiện được mục tiêu này, ngành Công Thương cần phải tạo lập môi trường pháp lý thuận lợi, rõ ràng, minh bạch, khơi thông rào cản về thủ tục hành chính cho phát triển sản xuất công nghiệp và thúc đẩy thương mại. Cần sớm rà soát, hoàn thiện, trình Thủ tướng Chính phủ ban hành Chiến lược phát triển các ngành công nghiệp, nhằm nâng cao năng lực độc lập, tự chủ, của nền sản xuất Việt Nam. Triển khai các giải pháp đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia, không để thiếu điện là yêu cầu bắt buộc. Tăng cường công tác xúc tiến thương mại, đa dạng hóa thị trường, chuỗi cung ứng; củng cố và mở rộng thị phần tại các thị trường truyền thống; tạo bước đột phá mở rộng các thị trường xuất khẩu mới có tiềm năng; chỉ đạo các cơ quan Thương vụ phối hợp chặt chẽ với các cơ quan ngoại giao thực hiện tốt vai trò cầu nối cho doanh nghiệp 'bám rễ' thị trường.

Tiếp tục phối hợp với các bộ, ngành, trong thu hút đầu tư. Đảm bảo nguồn cung hàng hóa phục vụ tiêu dùng trong nước, phát triển thương mại nội địa để khai thác có hiệu quả thị trường trong nước, chú trọng đẩy mạnh phát triển TMĐT. Bên cạnh đó, tiếp tục thực hiện cơ chế, chính sách về hội nhập kinh tế quốc tế, nhất là việc thực hiện chính sách thu hút đầu tư FDI trong lĩnh vực công nghiệp và thương mại; tập trung khai thác hiệu quả các FTA đã có hiệu lực và ký kết, mở rộng, đa dạng hóa thị trường, mặt hàng xuất nhập khẩu, chuỗi cung ứng.../.