Sự liên kết giữa các doanh nghiệp còn rời rạc

Sáng nay (24/7), Bộ Kế hoạch và Đầu tư phối hợp cùng Cơ quan Phát triển quốc tế Hoa Kỳ (USAID) trong khuôn khổ Dự án Thúc đẩy cải cách và nâng cao năng lực kết nối của doanh nghiệp nhỏ và vừa (LinkSME) tổ chức Hội nghị Hỗ trợ doanh nghiệp phát triển chuỗi giá trị bền vững.

Phát biểu khai mạc Hội nghị, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng khẳng định, thời gian qua, Việt Nam đã đạt được những thành quả đáng ghi nhận về thu hút FDI và phát triển doanh nghiệp khu vực tư nhân trong nước. Tuy vậy, sự liên kết của các doanh nghiệp Việt Nam còn rời rạc, không gắn kết, đặc biệt là có rất ít mối liên kết giữa các doanh nghiệp nhỏ và doanh nghiệp có quy mô lớn hơn, giữa doanh nghiệp Việt Nam và các doanh nghiệp FDI; mức độ tham gia của doanh nghiệp Việt Nam vào chuỗi giá trị toàn cầu còn rất khiêm tốn cả về số lượng và chất lượng.

Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng phát biểu tại Hội nghị

Thực tế, sự liên kết, tương tác với các khu vực khác của nền kinh tế thiếu chặt chẽ, hiệu ứng lan toả về năng suất và công nghệ chưa cao; tỉ lệ nội địa hoá còn thấp. Mức độ tham gia vào mạng lưới sản xuất, chuỗi giá trị toàn cầu của các doanh nghiệp Việt Nam còn rất hạn chế.

Làm rõ hơn, bà Bùi Thu Thủy, Phó Cục trưởng Cục Phát triển doanh nghiệp (Bộ Kế hoạch và Đầu tư) cho hay, doanh nghiệp Việt Nam chủ yếu tham gia vào các công đoạn giản đơn như gia công, lắp ráp với giá trị gia tăng thấp, tính bền vững không cao. Chỉ 15% doanh nghiệp trong nước bán hàng hóa và dịch vụ cho doanh nghiệp FDI, 8,4% xuất khẩu trực tiếp và 7,4% xuất khẩu gián tiếp thông qua công ty trung gian.

Theo nghiên cứu của JETRO, các công ty Nhật Bản tại Việt Nam chỉ mua 32,4% hàng hóa, dịch vụ đầu vào từ các nhà cung cấp Việt Nam, tỷ lệ này thấp hơn con số 67,8% tại Trung Quốc, 57,1% tại Thái Lan và 40,5% tại Indonesia.

Lấy ví dụ trong lĩnh vực ô tô, bà Bùi Thu Thủy thông tin, Việt Nam có khoảng 20 công ty lắp ráp ô tô, nhưng chỉ có khoảng 81 nhà cung cấp cấp 1; 145 nhà cung cấp cấp 2 và cấp 3. Trong khi đó, Thái Lan có khoảng 16 công ty lắp ráp ô tô, song có tới 690 nhà cung cấp cấp 1 cùng 1.700 nhà cung cấp cấp 2 và cấp 3.

Chưa dám chấp nhận rủi ro

Theo Bộ trưởng Dũng, thực trạng trên xuất phát từ hai nguyên nhân chủ yếu:

Thứ nhất, các doanh nghiệp FDI, doanh nghiệp lớn thường đã có sẵn hệ sinh thái riêng đi theo và có chuỗi cung ứng sẵn sàng, hoặc tự phát triển chuỗi khép kín. Do đó, cơ hội để các doanh nghiệp Việt Nam khác tham gia được vào chuỗi giá trị do các doanh nghiệp này dẫn dắt là rất khó.

Thứ hai, do quy mô nhỏ bé, nên đa số các doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam có trình độ quản lý thấp, nguồn nhân lực hạn chế cả về lượng và chất; hầu như không có khả năng tích tụ và tập trung vốn để đầu tư, đổi mới công nghệ, mở rộng quy mô sản xuất; nâng cao năng suất và chất lượng lượng sản phẩm để có thể đáp ứng được các yêu cầu ngày càng khắt khe của khách hàng lớn trong nước và quốc tế. Đôi lúc doanh nghiệp còn tâm lý e dè, chưa dám chấp nhận rủi ro để đầu tư nâng cấp tiêu chuẩn nên chưa thể có những bước đi đột phá.

Sự liên kết giữa các khu vực doanh nghiệp còn yếu và rời rạc không chỉ ảnh hưởng tới sự phát triển bền vững của các doanh nghiệp mà còn giảm hiệu quả FDI. Đây là bài toán Chính phủ luôn trăn trở: Làm thế nào để có thể thu hút và sử dụng hiệu quả nguồn vốn FDI? Làm sao để tăng cường liên kết giữa khu vực doanh nghiệp FDI với doanh nghiệp khu vực tư nhân trong nước, không để tình trạng một nền kinh tế có 2 khu vực doanh nghiệp tách rời; đồng thời thúc đẩy hỗ trợ các doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam lớn mạnh để có thể chủ động tham gia, chuyển dịch lên nấc thang cao hơn trong các chuỗi giá trị toàn cầu?

Cần hỗ trợ doanh nghiệp tham gia chuỗi giá trị

Trước tình hình trên, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cho biết, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 50-NQ/TW với mục tiêu nâng cao chất lượng, hiệu quả hợp tác đầu tư nước ngoài, tạo tác động lan toả, gắn kết với các doanh nghiệp Việt Nam, kết nối chuỗi sản xuất và cung ứng toàn cầu. Đồng thời, Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa cũng được ban hành với 1 trong 3 nội dung trọng tâm là hỗ trợ các doanh nghiệp nhỏ và vừa tham gia sâu vào mạng lưới liên kết, chuỗi giá trị trong nước và quốc tế.

Trong thời gian tới, Bộ Kế hoạch và Đầu tư với vai trò là cơ quan đầu mối, phối hợp với các bộ, ngành, địa phương và hiệp hội doanh nghiệp tiếp tục đẩy mạnh triển khai hiệu quả Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa, với trọng tâm là Chương trình hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa tham gia chuỗi giá trị. Đồng thời, cùng với Dự án USAID-LinkSME triển khai kế hoạch hỗ trợ doanh nghiệp tham gia sâu rộng hơn vào mạng lưới sản xuất, chuỗi giá trị toàn cầu.

Quá trình này cần có sự phối hợp chặt chẽ, chung tay của các bên liên quan: vai trò của Nhà nước, Chính phủ, các bộ, ngành và địa phương trong việc xác định các ưu tiên chiến lược, tạo ra các khung chính sách, cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh; vai trò của nhà đầu tư, doanh nghiệp trong việc đổi mới, nâng cao năng lực, tìm kiếm cơ hội từ xu thế mới; vai trò của các hiệp hội doanh nghiệp, tổ chức trung gian, các chuyên gia, viện, trường trong việc hỗ trợ nâng cao năng lực cạnh tranh, xúc tiến liên kết giữa các doanh nghiệp.

Bộ trưởng Dũng đề nghị, các bộ ngành, địa phương và hiệp hội doanh nghiệp tiếp tục phối hợp chặt chẽ với Bộ Kế hoạch và Đầu tư triển khai hiệu quả các chính sách, giải pháp hỗ trợ phát triển doanh nghiệp, kiến tạo môi trường đầu tư kinh doanh bình đẳng, thuận lợi cho các nhà đầu tư, doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế.

Đối với doanh nghiệp khu vực tư nhân, đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ và vừa, cần tiếp tục phát huy sức sáng tạo và linh hoạt thích ứng với hoàn cảnh mới, nhanh nhạy tận dụng các cơ hội thị trường; dám chấp nhận rủi ro, đầu tư nâng cấp để có thể đáp ứng yêu cầu của các doanh nghiệp đối tác và tham gia sâu hơn vào các chuỗi giá trị trong nước và quốc tế.

Đối với các tập đoàn, doanh nghiệp lớn cần tăng cường nội lực, liên tục đổi mới sáng tạo, phát huy vai trò đầu tầu, ưu tiên tạo cơ hội cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa trong nước tham gia vào mạng lưới sản xuất, chuỗi giá trị của mình; cần xây dựng chiến lược, tầm nhìn lớn với mục tiêu thiết lập vị thế mới của thương hiệu Việt trên thị trường trong và ngoài nước.

Đối với doanh nghiệp FDI, cần xác định là một thành phần không thể tách rời của nền kinh tế Việt Nam. Chính phủ có chính sách khuyến khích thu hút nhưng cũng yêu cầu các doanh nghiệp FDI cần xây dựng mối quan hệ tương hỗ với các thành phần doanh nghiệp khác trong nước với phương châm cùng lớn mạnh, cùng phát triển; tăng cường sự liên kết với các doanh nghiệp trong nước, thực hiện chuyển giao kiến thức, công nghệ cho các doanh nghiệp Việt Nam để tạo dựng hệ sinh thái doanh nghiệp hiệu quả, bền vững.

Ngoài ra, ông Michael Greene, Giám đốc USAID tại Việt Nam cũng cam kết, USAID thông qua Dự án USAID-LinkSME sẽ tạo điều kiện hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa của Việt Nam tham gia chuỗi giá trị toàn cầu một cách bền vững. Đồng thời, triển khai kế hoạch hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi số, nâng cao năng lực cạnh tranh…/.