Dấu hiệu tăng trở lại

Số liệu của Ngân hàng Nhà nước công bố về nợ xấu cho biết, đến cuối tháng 6/2016, tỷ lệ nợ xấu toàn hệ thống là 2,58%, tức vẫn ở mức dưới 3% như mục tiêu đề ra.

Song, báo cáo tài chính cuối quý II/2016 vừa được các ngân hàng công bố cho thấy con số tuyệt đối về nợ xấu đang gia tăng. Thống kê tại 9 ngân hàng thương mại đang niêm yết trên thị trường đến cuối tháng 6/2016 cho thấy, các ngân hàng này đang mang hơn 43.000 tỷ đồng nợ xấu, tăng 28% so với mức 33.868 tỷ đồng cuối năm 2015.

Trong đó, xét về tỷ lệ thì Ngân hàng Xuất nhập khẩu Việt Nam (Eximbank) có nợ xấu tăng cao nhất. Nợ xấu của ngân hàng này từ 1,86% cuối 2015 lên tới 5,3% cuối quý II/2016 (tương đương hơn 4.200 tỷ đồng).

Kế tiếp là Sacombank - ngân hàng có quy mô tổng tài sản lớn nhất trong khối ngân hàng thương mại cổ phần không có tỷ lệ sở hữu nhà nước chi phối, với nợ xấu tăng mạnh từ 1,85% cuối năm 2015 lên 2,83%.

Tính theo giá trị nợ tuyệt đối thì hiện nay các "ông lớn" khối quốc doanh đang dẫn đầu. Nhiều nhất là Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV) khi nợ xấu cuối tháng 6/2016 chạm 13.184 tỷ đồng (tương đương 2%), so với con số hơn 10.000 tỷ đồng cuối năm 2015, tức tăng thêm 3.000 tỷ đồng.

Với Vietcombank, dù nợ xấu xét về tỷ lệ đã giảm từ mức 1,8% cuối năm ngoái xuống 1,7% nhưng số tuyệt đối lại tăng từ mức 7.136 tỷ đồng lên 7.470 tỷ đồng. Trong đó, nợ có khả năng mất vốn là 4.676 tỷ đồng.

Tương tự, nợ xấu tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam (VietinBank) đã tăng từ 4.911 tỷ đồng lên 5.366 tỷ đồng, mặc dù tỷ lệ nợ xấu ở nhà băng này vẫn duy trì ở mức 0,9%.

Điểm sáng duy nhất đến thời điểm hiện tại thuộc về Ngân hàng TMCP Quân đội (MB), khi tỷ lệ nợ xấu giảm từ mốc 1,6% (1.949 tỷ đồng) còn 1,3% (1.883 tỷ đồng) vào cuối tháng 6. Tiếp đến là Ngân hàng TMCP Á Châu (ACB) tỷ lệ nợ xấu giảm từ 1,31% tại thời điểm đầu năm xuống còn 1,24% tính đến cuối tháng 6/2016.

Dù nợ xấu hiện tại đang có khuynh hướng tăng trong năm nay, nhưng vì tổng dư nợ tăng nên tỷ lệ nợ xấu của toàn hệ thống ngân hàng vẫn còn ở dưới giới hạn 3%. Tuy nhiên, để con số nợ xấu trong ngưỡng 3% như vậy cần báo động.

Nguyên nhân nào?

Lý ngân hàng có tỷ lệ nợ xấu cao nhất, tăng vọt 5,3%, lãnh đạo Eximbank cho rằng, do ngân hàng đang trong quá trình xử lý các tồn đọng trong quá khứ và đẩy mạnh quá trình tái cấu trúc bộ máy cũng như hoạt động kinh doanh nên khó tránh được nợ xấu tăng.

Thực tế, một trong những nguyên nhân khiến không ít ngân hàng lớn có con số nợ xấu cao là do xuất phát từ Quyết định 780 năm 2012 của Ngân hàng Nhà nước cho phép các tổ chức tín dụng được cơ cấu lại nợ mà không phải chuyển nhóm. Từ đó, một lượng lớn dư nợ lẽ ra đã là nợ xấu, nhưng được cơ cấu lại thời hạn trả nợ và nay thì nó trở thành nợ xấu.

Theo chuyên gia Nguyễn Trí Hiếu, thực tế nhiều ngân hàng thực hiện điều này do họ cho rằng những món nợ đó vẫn có khả năng thu hồi. Tuy nhiên, đến thời điểm hiện tại những món nợ này không thể thu hồi được buộc các ngân hàng phải đưa vào nhóm nợ cao hơn. Điều này làm tăng nợ xấu của ngân hàng.

Để giảm nợ xấu, trước giờ ngân hàng thường áp dụng hai cách. Một là, bán nợ xấu cho Công ty Quản lý Tài sản các Tổ chức tín dụng (VAMC), cách này được các ngân hàng áp dụng nhiều. Hai là tăng mạnh dư nợ tín dụng để tỷ lệ nợ xấu giảm. Tuy nhiên, thời gian qua, hai cách này có vẻ dần mất tác dụng.

Theo ông Hiếu, trong năm nay các ngân hàng không bị áp lực bán nợ cho VAMC (thời điểm này năm ngoái các ngân hàng bắt buộc phải bán nợ xấu cho VAMC để nợ xấu về dưới tỷ lệ 3%). Bởi lẽ VAMC cũng không mặn mà trong vấn đề mua nợ vì đến nay vẫn không xử lý được nhiều. Trong nửa năm nay, VAMC có dấu hiệu giảm tốc việc mua nợ mới để lo tập trung xử lý số nợ cũ. Trong khi đó, ngân hàng cũng khó tăng mạnh dư nợ trong bối cảnh hiện nay.

Việc bán nợ cho VAMC cũng chỉ giúp làm đẹp bảng cân đối kế toán của các ngân hàng. Mặc dù nợ xấu được đưa ra ngoại bảng, thay thế bằng trái phiếu đặc biệt thì các ngân hàng vẫn phải trích lập chi phí dự phòng rủi ro hàng năm. Ngân hàng nào bán nợ càng nhiều thì chi phí trích lập sẽ càng lớn và phần chi phí trích lập này tiếp tục ăn mòn lợi nhuận của các ngân hàng.

Ngoài ra, nguyên nhân khác có thể là do sự ghi nhận nợ xấu hiện nay thực chất hơn, hạch toán nợ gần với chuẩn quốc tế hơn. Mặc dù vậy, việc nợ xấu tăng lên hàng nghìn tỷ sau 6 tháng đầu năm là đáng lo ngại. Trước hết là nó khiến các ngân hàng "đau đầu" vì lo ảnh hưởng đến lợi nhuận. Nợ xấu tăng sẽ đòi hỏi trích dự phòng của các ngân hàng cao, dẫn đến kết quả kinh doanh còn lại sau dự phòng sẽ sụt giảm.

Con số nợ xấu công bố tăng cao như vậy nhưng chuyên gia Nguyễn Trí Hiếu vẫn nghi ngờ cho rằng có lẽ vẫn chưa chính xác, có thể hơn. Bởi không rõ trong tài sản cho vay của ngân hàng thực sự có bao nhiêu nợ tốt, bao nhiêu nợ xấu, do ngân hàng vẫn chưa minh bạch. Hệ thống ngân hàng vẫn có thể giữ tỷ lệ nợ xấu ở mức dưới 3%, nên con số công bố không phải là con số thực, vì tổng nợ xấu có đến hơn 240.000 tỷ đồng đang nằm ở VAMC chỉ đem qua để làm sạch sổ sách, vẫn là tài sản của ngân hàng. Nếu VAMC không giải quyết được, sau 5 năm hoặc muộn nhất 10 năm tất cả nợ xấu đó lại trở về với ngân hàng. Như vậy con số nợ xấu trên sổ sách của ngân hàng không thực tế.

Điều quan ngại hơn, một khi "cục máu đông nợ xấu" quá lớn sẽ khiến nền kinh tế gặp nhiều khó khăn vì nó sẽ làm cho mạch máu liên quan đến dòng vốn bị tắc nghẽn.

Việc xử lý còn nhiều thách thức

Trong báo cáo tại Quốc hội mới đây, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc cũng đánh giá nợ xấu vẫn tiếp tục là vấn đề đáng lo ngại khi việc xử lý nợ xấu chưa đi vào thực chất và gặp nhiều khó khăn. Cụ thể, VAMC mới xử lý được 32.400 tỷ đồng trong tổng số 241.000 tỷ đồng nợ xấu đã mua (đạt 13,4%).

Theo Tổng giám đốc VAMC Nguyễn Hữu Thủy, vướng mắc lớn nhất của VAMC thời điểm hiện tại đó là thị trường mua bán nợ xấu, theo điều 26 Luật 69 về quản lý vốn của nhà nước việc bán nợ xấu của các doanh nghiệp nhà nước thì các doanh nghiệp nhà nước chỉ thực hiện bán nợ cho các đơn vị có chức năng kinh doanh mua nợ xấu. Theo ông Thủy đây là hạn chế cho VAMC vì thị trường mua nợ xấu hiện tại chỉ có VAMC, DATC (công ty mua bán nợ Việt Nam) của Bộ Tài chính và 28 công ty Quản lý nợ và khai thác tài sản (AMC) của các tổ chức tín dụng, trong khi AMC của các tổ chức tín dụng nguồn rất hạn chế.

Gần đây, Chính phủ đã ban hành Nghị định 69 quy định điều kiện kinh doanh mua nợ xấu theo đó với các doanh nghiệp có vốn tối thiểu 100 tỷ và các điều kiện khác, ông Thủy kỳ vọng thời gian tới các doanh nghiệp có chức năng kinh doanh mua nợ xấu sẽ phát triển, thúc đẩy thị trường mua bán nợ.

Về phía Ngân hàng Nhà nước, Phó Thống đốc Nguyễn Thị Hồng cho rằng, vấn đề xử lý nợ xấu vẫn là trọng tâm trong chỉ đạo điều hành của cơ quan này trong 6 tháng cuối năm, nhằm kiểm soát nợ xấu dưới 3%.

Phó Thống đốc Nguyễn Thị Hồng khẳng định, những tháng cuối năm, Ngân hàng Nhà nước sẽ theo dõi sát tăng trưởng tín dụng của toàn hệ thống cũng như từng tổ chức tín dụng cảnh báo kịp thời với những lĩnh vực tín dụng rủi ro như tín dụng bất động sản hoặc cơ cấu tín dụng vào tín dụng trung và dài hạn; mở rộng tín dụng nhưng vẫn hiệu quả và bảo đảm an toàn của hệ thống.

Còn các ngân hàng nhìn nhận, việc xử lý, thu hồi nợ xấu vẫn là thách thức lớn trong thời gian tới. Nợ xấu vẫn là nỗi ám ảnh với hàng loạt ngân hàng. Ngân hàng Nhà nước đã phải ban hành Thông tư 08/2016 cho phép các ngân hàng được gia hạn kỳ hạn trái phiếu đặc biệt từ 5 năm lên 10 năm, nhằm giãn thời gian trích lập dự phòng, tránh trường hợp một tổ chức tín dụng có thể bị lỗ vì phải trích lập dự phòng cho trái phiếu đặc biệt quá lớn.

Để việc xử lý nợ xấu đi vào đúng thực chất, những tháng cuối năm, Chính phủ đặt mục tiêu sẽ tiếp tục tái cơ cấu các tổ chức tín dụng gắn với xử lý nợ xấu, nhất là các ngân hàng TMCP yếu kém. Thực hiện mua, bán nợ xấu theo cơ chế thị trường, kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong xử lý nợ xấu; xây dựng đề án cơ cấu lại các tổ chức tín dụng và xử lý nợ xấu giai đoạn 2016-2020./.

Nguồn tham khảo:

http://kinhdoanh.vnexpress.net/tin-tuc/ebank/ngan-hang/ngan-hang-van-chat-vat-voi-no-xau-3451755.html
http://www.saigondautu.com.vn/pages/20160813/nguong-3-da-tro-nen-bao-dong.aspx
http://ndh.vn/moi-thu-hoi-duoc-15-no-vamc-van-loay-hoay-khong-biet-ban-no-di-dau-20160812054029738p149c165.news
http://tamnhin.net/noi-am-anh-no-xau-134028.html