Giáo dục phải có "quá độ"

Đại biểu Hồ Thị Vân (Quảng Ngãi) chất vấn, cá nhân tôi rất trân trọng đánh giá cao nỗ lực đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục của Bộ trưởng trong thời gian qua. Bộ trưởng từng nói, Giáo dục của chúng ta đang trong giai đoạn quá độ. Xin hỏi chúng ta mất bao lâu để đi hết con đường này? Hiện nay chúng ta đã đi đến giai đoạn nào trên con đường quá độ đổi mới. Trong nhiệm kỳ của mình, Bộ trưởng sẽ đạt bao nhiêu kết quả?.

Trả lời chất vấn của Đại biểu Hồ Thị Vân, Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ cho rằng, đổi mới giáo dục, đào tạo thì chúng ta không nóng vội được vì liên quan đến con người, liên quan đến rất nhiều các nhóm đối tượng khác nhau, chúng ta phải có sự quá độ. Trước khi đổi mới phải tuyên truyền, tranh thủ ý kiến mà chúng tôi đang làm, mặc dù chưa tốt, nhưng quá độ là cần thiết, không thể cứ thấy bí, vướng là làm ngay thì động chạm đến rất nhiều vấn đề. Chúng tôi rất ý thức điều này, đây là vấn đề rất nhạy cảm nên phải có bước đi, lộ trình. Bộ trưởng dẫn chứng, ngay như đổi mới thi, chúng ta từ 2 kỳ thi rất tốn kém, giờ chuyển thành kỳ thi 2 trong 1; đến năm 2017 cơ bản ổn đinh, được nhân dân, cử tri cơ bản đồng tình.

Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ đăng đàn trả lời chất vấn đại biểu Quốc hội tại Kỳ họp thứ 5, Quốc hội Khóa XIV

Theo Bộ trưởng, thực hiện đổi mới, chúng ta đang ở giai đoạn thực hiện nhiệm vụ và có kết quả. Thí dụ, đối với giáo dục mầm non, đã hoàn thành được phổ cập mầm non 5 tuổi. Đây là một cố gắng rất lớn của Đảng, Nhà nước và Chính phủ, toàn dân. So với các nước trong khu vực, chúng ta được UNICEF đánh giá rất cao là phổ cập mầm non 5 tuổi. Đây là một thành công mà nhiều tổ chức quốc tế cũng ghi nhận. Huy động trẻ 5, 6 tuổi vào học lớp 1 cũng thuộc dạng cao sau Singapo, ASEAN. Đây là cố gắng rất lớn về kết quả. Đối với các bậc tiểu học thì được khối tiếng Pháp đánh giá về đọc hiểu và toán cũng tốt và PISA mặc dù còn ý kiến khác nhau, nhưng cũng ghi nhận được kết quả đổi mới phổ thông của chúng ta. Gần đây là World Bank cũng ghi nhận.

Tuy nhiên, còn rất nhiều vấn đề. Quốc hội đang chỉ đạo thực hiện Nghị quyết 88 gần đây là Nghị quyết 51, xây dựng chương trình tổng thể đã cụ thể các chương trình môn học và đang thẩm định một cách rất kỹ lưỡng và nay mai sẽ ban hành và triển khai viết sách giáo khoa. Trong lúc chờ đợi chương trình mới, Bộ đã chỉ đạo, các địa phương rất quyết liệt, đổi mới dần để chương trình hiện hành giảm tải hơn, phù hợp hơn với chủ trương chuyển từ phương thức đào tạo nội dung sang phát triển phẩm chất, năng lực.

Đây là quá trình chuyển, tuy không phải sốc nhưng vô cùng gian lao. Nhân đây rất mong cử tri, nhân dân và các thầy cô, các vị đại biểu chia sẻ với ngành. Trong quá trình chuyển đổi có những vấn đề thuộc về quan điểm nhưng có vấn đề thuộc về điều kiện thực hiện. Trong nhiệm kỳ của mình, Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ nhấn mạnh sẽ thực hiện về đổi mới chương trình sách giáo khoa (sách giáo khoa phải rõ ràng, ban hành xong, chất lượng phải chuyển biến rõ nét), đẩy mạnh tự chủ đại học (đổi mới có tính chất đột phá, trong đó có hướng chuyển dần các trường đại học công lập).

Bệnh thành tích đang trở lại

Chất vấn về bệnh thành tích của ngành giáo dục, đại biểu Bùi Thị Thuỷ (Thanh Hóa) cho biết, khảo sát tại một số trường cho thấy, tỷ lệ học sinh khá giỏi ở một số trường trung học phổ thông miền núi trong năm học 2017-2018 là khoảng 55-60%, tỷ lệ này ở lớp 12 là khoảng 65-70%. Giấy khen hiện nay ở các nhà trường đang dần mất giá trị, bởi vì điểm số hiện nay cho quá dễ, kéo theo đó là số lượng học sinh khá giỏi quá nhiều. Đó là một biểu hiện rõ nhất của bệnh thành tích trong giáo dục. Xin Bộ trưởng cho biết nguyên nhân gốc rễ của căn bệnh này và giải pháp cụ thể nào để chúng ta chữa dứt điểm trong thời gian tới.

Trả lời chất vấn của đại biểu, Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ cho rằng, bệnh thành tích không phải bây giờ mới có, mà đã xuất hiện từ lâu rồi. Bộ Giáo dục và Đào tạo đã cố gắng “nói không” với bệnh thành tích. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện, đây là vấn đề không chỉ dừng lại ở quy định mà còn có những yếu tố về văn hóa, thói quen. Chúng tôi đã rất tích cực để làm sao hạn chế cái này, Bộ có nhiều văn bản bỏ/ hạn chế các cuộc thi và cũng có văn bản hướng dẫn không tích thành tích đó vào thi đua của trường lớp.

Tới đây, thông qua Luật Giáo dục chúng tôi đã đưa kế hoạch để làm sao kết quả phải phản ánh thật, có tính hậu kiểm. Những thầy cô nào thực hiện tốt đổi mới sáng tạo, có sản phẩm tích cực, thì cơ sở và Bộ sẽ biểu dương chứ hạn chế đăng ký thi đua. Chính đăng ký thi đua mới là gốc gác khiến thầy cô phải chạy theo thành tích, chúng tôi rất hiểu điều này. Hiện nay, bệnh thành tích vẫn đang có dấu hiệu mạnh trở lại nhưng tới đây chúng tôi sẽ làm kiên quyết. Thủ tướng Chính phủ cũng đã chỉ đạo rất quyết liệt về vấn đề này, Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ nhấn mạnh.

Chưa thỏa đáng với trả lời của Bộ trưởng Trần Xuân Nhạ, đại biểu Hoàng Đức Thắng (Quảng Trị) cho rằng, Bộ trưởng nói gắn thành tích với việc đăng ký thi đua của các thầy cô giáo như vậy là chưa thoả đáng. Thứ nhất, sẽ mâu thuẫn với Luật Thi đua khen thưởng; Thứ hai, đăng ký thi đua là đưa ra mục tiêu phấn đấu, cũng là cơ sở để đánh giá công tác của các thầy cô giáo. Tại sao lại nói là vì đăng ký danh hiệu thi đua mà sinh ra bệnh thành tích trong giáo dục? Tôi đề nghị Bộ trưởng xem lại và tìm ra căn nguyên cốt lõi của bệnh thành tích để khắc phục chứ không thể đổi lỗi cho vấn đề đăng ký thi đua được.

Theo Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ, học phí thấp thì chất lượng giáo dục đại học rất khó mong đợi là cao

Về chất vấn này, Bộ trưởng Trần Xuân Nhạ cho rằng, đăng ký thi đua là tốt và trong ngành giáo dục có thi đua dạy tốt, học tốt, nhưng thi đua mà không thực chất, thi đua mà để đăng ký các lớp, các môn dẫn đến các thầy cô bị áp lực trong vấn đề thi đua. Thi đua không đúng tinh thần với chỉ đạo của Bộ, căn cốt của vấn đề thi đua có nhiều, trong đó có một ý công tác về chạy theo bảng điểm, thành tích và muốn cho con cái được bảng điểm to để vào được các chương trình khuyến khích, ví dụ lớp chuyên, trường chọn hay vào các điểm các trường có yêu cầu chất lượng xét kỹ hồ sơ, chúng tôi đã thấy và có chỉ đạo rất nghiêm túc và đang dần khắc phục được vấn đề này.

Học phí thấp, khó có chất lượng giáo dục cao

Chất vấn Tư lệnh ngành giáo dục, đại biểu Mai Thị Phương Hoa (Nam Định) nêu băn khoăn khi Việt Nam có 300 trường đại học, nhưng chỉ 5 trường có tên trong bảng xếp hạng Châu Á. Đại biểu nêu câu hỏi "giáo dục đại học Việt Nam đang ở đâu trong bảng xếp hạng Châu Á?. Làm thế nào để nâng cao chất lượng giáo dục đại học?

Trả lời chất vấn của đại biểu Phương Hoa, Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ cho biết, hiện nay, so với mặt bằng thế giới, giáo dục đại học chúng ta còn thấp. Gần đây, có 5 trường được vào nhóm 400 của Châu Á. Theo thông tin tôi mới biết, đã có 2 đại học lọt vào 1.000 trường tốt nhất thế giới.

Theo Bộ trưởng, đây là tín hiệu đáng mừng. Sắp tới, Bộ Giáo dục và Đào tạo sẽ tăng cường kiểm định, xếp hạng các trường với nhau và xếp hạng giữa trường trong nước với trường quốc tế. Bộ sẽ tham mưu cho Chính phủ, Thủ tướng để đầu tư cho những trường xuất sắc.

Cũng tại phiên chất vấn, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng thừa nhận, chất lượng đào tạo đại học còn thấp và chưa đáp ứng được nhu cầu của thị trường, nhất là khi Việt Nam đang bước vào cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ 4.

Bộ trưởng lý giải, nguyên nhân có nhiều nhưng trước hết là do chương trình đào tạo chưa thực sự sát với thị trường, vẫn còn chủ yếu là do thầy cô xây dựng chương trình dựa trên hiểu biết và dựa trên tính toán chứ chưa phải nghiên cứu xây dựng chương trình theo đúng yêu cầu, căn cứ từ thực tiễn. Một nguyên nhân nữa được lãnh đạo Bộ Giáo dục dẫn ra để lý giải chất lượng giáo dục đại học còn hạn chế là do mức học phí. Ông Nhạ cho rằng mức học phí tại Việt Nam thấp. Mức học phí bình quân sinh viên Việt Nam khoảng 630 đôla, trong đó tương tự ngành như vậy ở các nước như Mỹ là 19.000, New Zeland và Úc là 17.000, ngay cả Trung Quốc cũng 3.500. Như vậy, với một chi phí có thể nói là thấp thì chất lượng giáo dục đại học rất khó mong đợi là cao.

Bộ trưởng nhấn mạnh, chúng tôi đang nghiên cứu, sắp tới đề nghị sẽ không thu học phí theo bình quân, không dàn trải mà phân loại những trường chất lượng cao, những trường chất lượng vừa phải, thậm chí có thể xem xét sáp nhập, giải thể./.