UBCK cho biết, 8 công ty được trực tiếp kiểm tra chất lượng dịch vụ kiểm toán năm 2020 (từ ngày 10/9/2020 đến ngày 30/10/2020) gồm: Công ty TNHH KPMG; Công ty TNHH Kiểm toán CPA VIETNAM; Công ty TNHH Kiểm toán Nhân Tâm Việt; Công ty TNHH Kiểm toán TTP; Công ty TNHH Hãng kiểm toán AASC; Công ty TNHH Kiểm toán và Tư vấn A&C; Công ty TNHH Kiểm toán và Dịch vụ Tin học Thành phố Hồ Chí Minh; Công ty TNHH Dịch vụ Tư vấn Tài chính Kế toán và Kiểm toán Nam Việt. Hoạt động kiểm tra nhằm đánh giá việc xây dựng, phổ biến và tổ chức thực hiện các chính sách và thủ tục kiểm soát chất lượng nội bộ của doanh nghiệp kiểm toán. Đánh giá tình hình tuân thủ các chuẩn mực nghề nghiệp, các quy định pháp luật và các quy định có liên quan trong việc cung cấp dịch vụ kiểm toán của doanh nghiệp kiểm toán và kiểm toán viên hành nghề. Cùng với đó là phát hiện, chấn chỉnh và xử lý kịp thời những sai phạm được phát hiện qua công tác kiểm soát chất lượng dịch vụ kiểm toán.

Theo đó, các công ty kiểm toán được kiểm tra cơ bản tuân thủ quy định pháp luật về kiểm toán độc lập và pháp luật có liên quan. Thực hiện ký hợp đồng kiểm toán và soát xét báo cáo tài chính theo quy định; thực hiện lập và lưu trữ hồ sơ kiểm toán báo cáo tài chính theo quy định.

Niềm tin của nhà đầu tư chứng khoán được đặt vào chất lượng của các báo cáo kiểm toán, nếu "mắt xích" này không tốt sẽ dễ gây rủi ro cho nhiều người

Tuy nhiên, UBCK chỉ ra nhiều hạn chế, thiếu sót trong công tác kiểm toán. Thứ nhất, về hệ thống kiểm soát chất lượng, các công ty đã ban hành quy chế kiểm soát chất lượng theo quy định nhưng việc thực hiện tại một số công ty còn tồn tại nhiều hạn chế như một số hồ sơ kiểm toán chưa liên kết việc đánh giá rủi ro và thực hiện các thủ tục kiểm toán; chưa thu thập thư giải trình của ban giám đốc; một số giấy làm việc chưa đánh tham chiếu để thuận tiện trong việc soát xét; một số báo cáo tài chính đã được kiểm toán không có tên của người lập biểu, kế toán trưởng; một số báo cáo tài chính đã được kiểm toán không thuyết minh chi tiết đối tượng có công nợ từ 10% trở lên; không thuyết minh về số lượng nhân viên của đơn vị trong năm tài chính được kiểm toán theo quy định.

Về kiểm tra kỹ thuật hồ sơ kiểm toán, dựa trên cơ sở đánh giá rủi ro đối với các công ty kiểm toán, các đoàn kiểm tra đã thực hiện chọn mẫu từ 03 đến 04 hồ sơ kiểm toán báo cáo tài chính đã hoàn thành của các công ty kiểm toán phát hành trong năm 2019, 2020 để kiểm tra. Các hạn chế chính gồm thủ tục đánh giá rủi ro và chấp nhận khách hàng sơ sài; chưa xác định rủi ro có sai sót trọng yếu trong từng khoản mục và số dư tài khoản; không thực hiện đầy đủ thủ tục gửi thư xác nhận công nợ với khách hàng và thư xác nhận ngân hàng; thủ tục kiểm toán hàng tồn kho không đầy đủ; không đánh giá đầy đủ các khoản đầu tư liên doanh, liên kết, đầu tư dài hạn khác; không thực hiện đầy đủ các thủ tục thu thập bằng chứng của các bên liên quan, không đánh giá đầy đủ về giao dịch với các bên liên quan... Một số báo cáo kiểm toán ngoại trừ chưa lượng hóa và đánh giá ảnh hưởng của vấn đề ngoại trừ đến các chỉ tiêu trên báo cáo tài chính, vấn đề ngoại trừ không kiểm kê của năm trước nhưng không nêu ảnh hưởng đến các khoản mục trên báo cáo kết quả kinh doanh năm nay; một số báo cáo kiểm toán có ý kiến kiểm toán chưa phù hợp.

UBCK đã gửi công văn thông báo kết luận sau kiểm tra đến các công ty kiểm toán, đồng thời yêu cầu các công ty kiểm toán gửi báo cáo giải pháp khắc phục và thực hiện kiến nghị của Đoàn kiểm tra theo quy định. Cùng với đó, cơ quan này đã xử lý đối với các trường hợp kiểm toán viên có thiếu sót, sai phạm cụ thể. Chẳng hạn, đình chỉ tư cách kiểm toán viên chấp thuận cho đơn vị có lợi ích công chúng thuộc lĩnh vực chứng khoán đối với kiểm toán viên Nguyễn Thị Ngọc Trâm của Công ty TNHH Kiểm toán CPA VIETNAM do có sai phạm trong việc kiểm toán báo cáo tài chính năm 2019 của CTCP Đầu tư năng lượng Trường Thịnh (hồ sơ kiểm toán được đánh giá xếp loại không đạt yêu cầu). Đình chỉ tư cách kiểm toán viên chấp thuận cho đơn vị có lợi ích công chúng thuộc lĩnh vực chứng khoán đối với Hồ Xuân Hè và Vũ Thị Thiết của Công ty TNHH Kiểm toán Nhân Tâm Việt do có sai phạm trong việc kiểm toán BCTC năm 2019 của CTCP Giấy Hoàng Hà Hải Phòng (hồ sơ kiểm toán được đánh giá xếp loại không đạt yêu cầu)… UBCK cho biết, cơ quan này sẽ không chấp thuận đối với các kiểm toán viên liên quan đến hồ sơ kiểm toán được đánh giá xếp loại chưa đạt yêu cầu trong kỳ chấp thuận kiểm toán viên năm 2021.

Đánh giá, xếp loại 8 công ty kiểm toán năm 2020 của Ủy ban Chứng khoán Nhà nước