Theo Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể, căn cứ nhu cầu vận tải và quy hoạch được cấp có thẩm quyền phê duyệt, để đảm bảo hiệu quả đầu tư, khả năng cân đối nguồn lực, Chính phủ dự kiến lộ trình đầu tư dự án theo 3 giai đoạn.

Bộ trưởng Bộ Giao thông Vận tải Nguyễn Văn Thể trình bày tờ trình

Giai đoạn 1 từ năm 2017 đến năm 2020, đầu tư và đưa vào khai thác các đoạn Cao Bồ (Nam Định) - Bãi Vọt (Hà Tĩnh), Cam Lộ (Quảng Trị) - La Sơn (Thừa Thiên Huế), Nha Trang (Khánh Hòa) - Dầu Giây (Đồng Nai) và cầu Mỹ Thuận 2.

Giai đoạn 2 từ năm 2021 đến năm 2025, đầu tư và đưa vào khai thác các đoạn Bãi Vọt - Cam Lộ, Quảng Ngãi - Nha Trang và mở rộng đoạn La Sơn - Túy Loan lên thành quy mô 4 làn xe.

Giai đoạn sau 2025, đầu tư và đưa vào khai thác đoạn Cần Thơ – TP. Cà Mau.

Theo đó, sơ bộ tổng mức đầu tư giai đoạn 2017-2020 của dự án khoảng 118.716 tỷ đồng. Trong đó, nguồn vốn nhà nước hỗ trợ khoảng 55.000 tỷ đồng từ nguồn vốn trái phiếu chính phủ (gồm 14.155 tỷ đồng thực hiện giải phóng mặt bằng 654km, 27.694 tỷ đồng hỗ trợ xây dựng các dự án đầu tư theo hình thức PPP và 13.151 tỷ đồng cho các đoạn đầu tư công Cao Bồ (Nam Định) - Mai Sơn (Ninh Bình), đoạn Cam Lộ (Quảng Trị) - La Sơn (Thừa Thiên - Huế) và cầu Mỹ Thuận 2). Nguồn vốn nhà đầu tư khoảng 63.716 tỷ đồng (vốn chủ sở hữu khoảng 12.743 tỷ đồng, vốn vay khoảng 50.973 tỷ đồng).

Về quy mô và tiêu chuẩn kỹ thuật của dự án, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể cho biết, căn cứ nhu cầu vận tải (có tính đến đầu tư đường sắt tốc độ cao đoạn Hà Nội - Vinh, TP. Hồ Chí Minh - Nha Trang dự kiến đầu tư giai đoạn 2020-2030), trong điều kiện nguồn lực nhà nước còn khó khăn, để đảm bảo hiệu quả đầu tư, Chính phủ lựa chọn phương án phân kỳ đầu tư với quy mô 4 làn xe, bề rộng nền đường 17m-25m. Riêng đoạn Cam Lộ (Quảng Trị) - La Sơn (Thừa Thiên - Huế) quy mô 2 làn xe, bề rộng nền đường 12m.

“Theo tính toán, quy mô giai đoạn phân kỳ đầu tư đáp ứng đầy đủ các tiêu chí hiện đại, đồng bộ và đáp ứng nhu cầu vận tải đến khoảng năm 2040. Đoạn Cam Lộ - La Sơn có thể đáp ứng nhu cầu vận tải khoảng năm 2030. Đối với cầu Mỹ Thuận 2 là công trình có kết cấu đặc biệt, việc phân kỳ đầu tư sẽ không hiệu quả nên đầu tư hoàn chỉnh theo quy mô quy hoạch 6 làn xe”, Bộ trưởng Thể nói.

Cũng theo Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể, công tác chuẩn bị đầu tư đối với các đoạn tuyến giai đoạn 2017-2020 sẽ được thực hiện trong hai năm 2017-2018, thời gian dự kiến khởi công năm 2019 và cơ bản hoàn thành vào năm 2021.

Trình bày báo cáo thẩm tra chủ trương đầu tư dự án, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh nêu rõ, Ủy ban Kinh tế cơ bản tán thành với sự cần thiết đầu tư Dự án như lý do đã nêu trong Tờ trình của Chính phủ. Đồng thời cho rằng, đường bộ cao tốc trên tuyến Bắc - Nam phía Đông có vai trò quan trọng đối với phát triển kinh tế của đất nước, kết nối trung tâm chính trị Thủ đô Hà Nội và trung tâm kinh tế TP. Hồ Chí Minh, đi qua 32 tỉnh, thành phố và các vùng kinh tế - xã hội của cả nước và đặc biệt là kết nối 04 vùng kinh tế trọng điểm Bắc bộ, Trung bộ, Nam bộ và vùng Đồng bằng Sông Cửu Long.

Ông Vũ Hồng Khanh Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội trình bày báo cáo thẩm tra

Về quy mô đầu tư, Ủy ban thẩm tra đồng ý với đề xuất của Chính phủ theo phương án đầu tư giai đoạn phân kỳ có quy mô 4 làn xe với bề rộng nền đường là 17m-25 m, riêng đoạn Cam Lộ- La Sơn quy mô 2 làn xe với bề rộng nền đường là 12 m, nhưng yêu cầu phải bảo đảm đáp ứng các tiêu chí an toàn, hiện đại, đồng bộ vào quá trình vận hành và quản lý Dự án, đồng thời đáp ứng nhu cầu vận tải trong ít nhất 20 năm tới, đặc biệt trong điều kiện nguồn vốn đầu tư công còn hạn chế thì phương án này có tính khả thi hơn.

“Tuy nhiên, một số ý kiến đề nghị Dự án cần thực hiện theo quy hoạch đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt có quy mô 4 làn xe, với bề rộng nền đường là 24,75m và 6 làn xe với bề rộng nền đường là 32,25m theo mô hình đường cao tốc hoàn chỉnh có làn dừng xe khẩn cấp. Song vẫn còn một số ý kiến đề nghị cần quan tâm đến việc xây dựng các nút giao, đường gom bảo đảm thông tuyến, an toàn; các công trình phòng hộ và hạng mục an toàn đồng bộ, chất lượng. Ủy ban Kinh tế đề nghị Chính phủ làm rõ các vấn đề này”, Chủ nhiệm Vũ Hồng Khanh cho biết.

Về hình thức đầu tư, theo Tờ trình của Chính phủ, có 11 dự án thành phần được đầu tư trong giai đoạn 2017-2020, trong đó, có 08 dự án được đầu tư theo hình thức PPP, loại hợp đồng xây dựng - kinh doanh - chuyển giao (hợp đồng BOT). Tuy nhiên, Báo cáo kết quả giám sát việc thực hiện chính sách, pháp luật về đầu tư và khai thác các công trình giao thông theo hình thức hợp đồng BOT của Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho thấy, hình thức đầu tư này còn nhiều hạn chế, bất cập. Do vậy, Ủy ban Kinh tế đề nghị Chính phủ đề xuất các giải pháp tổng thể xử lý đối với những hạn chế, bất cập đã nêu trong Báo cáo giám sát của Ủy ban Thường vụ Quốc hội để có phương án hợp lý khi quyết định áp dụng đầu tư hình thức hợp đồng BOT.

Về nguồn vốn nhà nước và phương án huy động nguồn vốn ngoài ngân sách, nguồn vốn nhà nước bố trí cho Dự án, theo Nghị quyết số 26/2016/QH14 của Quốc hội đã bố trí 80.000 tỷ đồng cho dự án quan trọng quốc gia. Tuy nhiên, Chính phủ chỉ đề nghị bố trí 55.000 tỷ đồng cho Dự án này và 15.000 tỷ đồng còn lại sẽ trình Quốc hội phân bổ cho một số dự án quan trọng, cấp bách khác để duy trì năng lực tối thiểu của hệ thống kết cấu hạ tầng giao thông hiện có. Ủy ban Kinh tế đề nghị Chính phủ cần làm rõ tiêu chí lựa chọn các dự án sử dụng 15.000 tỷ đồng tại Phụ lục 5 của Tờ trình và báo cáo Quốc hội xem xét, quyết định theo quy định của Luật Đầu tư công và Luật Ngân sách nhà nước, đáp ứng tiêu chí vốn phân bổ cho dự án quan trọng quốc gia. Còn về nguồn vốn nhà nước hỗ trợ xây dựng cho Dự án, khoảng 40.845 tỷ đồng, trong đó dự kiến bố trí cho các dự án đầu tư theo hình thức hợp đồng BOT khoảng 27.694 tỷ đồng. Ủy ban Kinh tế đề nghị Chính phủ làm rõ nguyên tắc phân bổ vốn đối với các dự án thành phần để bảo đảm tính công khai, minh bạch. Ngoài ra, trong bước nghiên cứu khả thi đề nghị Chính phủ bổ sung cơ chế giám sát, quản lý chặt chẽ và sử dụng hiệu quả vốn đầu tư theo Kết luận số 19-KL/TW của Bộ Chính trị về chủ trương đầu tư một số đoạn đường bộ cao tốc trên tuyến Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2017-2020.

Ngoài ra, phương án huy động nguồn vốn ngoài ngân sách cho Dự án, dự kiến khoảng hơn 63.000 tỷ đồng. Tuy nhiên, theo Tờ trình của Chính phủ việc huy động vốn từ các tổ chức tín dụng nước ngoài trong điều kiện hiện nay sẽ gặp nhiều khó. Ủy ban Kinh tế đề nghị Chính phủ giải trình, làm rõ nội dung trên; đồng thời nghiên cứu các giải pháp, cơ chế chia sẻ rủi ro để thu hút vốn đầu tư nước ngoài, nhằm giảm áp lực đầu tư công, hoàn thành mục tiêu cơ cấu lại đầu tư, huy động nguồn lực đột phá để đầu tư vào kết cấu hạ tầng giao thông.

Về nhu cầu sử dụng đất và phương án giải phóng mặt bằng, Báo cáo nghiên cứu tiền khả thi đưa ra số liệu sơ bộ về chiếm dụng đất khoảng 3.689ha, số hộ bị ảnh hưởng khi triển khai công tác giải phóng mặt bằng khoảng 7.700 hộ; dự kiến số hộ phải tái định cư khoảng 1.900 hộ; phương án giải phóng mặt bằng theo quy mô quy hoạch được phê duyệt các đoạn đầu tư trong giai đoạn 2017-2020. Ủy ban Kinh tế đề nghị trong bước tiếp theo cần rà soát, xác định chi tiết khối lượng giải phóng mặt bằng, xây dựng khung chính sách về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư theo đúng quy định của Luật Đất đai, trong đó lưu ý đơn giá bồi thường khu vực giáp ranh giữa các địa phương để bảo đảm phương án tái định cư phù hợp với quy định và nguyện vọng của người dân, tránh lãng phí, khiếu kiện./.