Ngày 15/3, hội thảo "Khu kinh tế thương mại xuyên biên giới chung Lao Bảo - Densavan: Từ ý tưởng đến hiện thực", được tỉnh Quảng Trị phối hợp với tỉnh Savannakhet (Lào) tổ chức. Hội thảo thu hút hơn 300 đại biểu là các doanh nghiệp của Lào và Việt Nam tham gia.

Cần tháo gỡ cơ chế chính sách, tạo động lực mới cho khu vực Lao Bảo - Densavan

Khu Kinh tế thương mại (KTTM) đặc biệt Lao Bảo được thành lập theo Quyết định số 219/1998/QĐ-TTg ngày 12/11/1998 của Thủ tướng Chính phủ Việt Nam với tên gọi ban đầu là khu vực khuyến khích phát triển kinh tế và thương mại Lao Bảo, được áp dụng các cơ chế chính sách ưu đãi đặc thù nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế, xã hội khu vực biên giới Lao Bảo - Densavan.

Đến nay, do nhiều nguyên nhân, Khu KTTM đặc biệt Lao Bảo chưa phát triển được như kỳ vọng; có những hạn chế bất cập về cơ chế chính sách cần được tháo gỡ, tạo động lực mới cho khu vực Lao Bảo - Densavan phát triển phù hợp với bối cảnh, tình hình mới.

Phát biểu khai mạc hội thảo, Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Trị Võ Văn Hưng nhấn mạnh: Khu KTTM đặc biệt Lao Bảo cũng như Khu Thương mại biên giới Densavan được hình thành xuất phát từ lợi thế của khu vực, chủ trương của hai Bộ Chính trị Đảng Cộng sản Việt Nam và Đảng Nhân dân Cách mạng Lào từ năm 1997, đó là xây dựng “Khu vực Thương mại tự do Lao Bảo - Densavan”.

Tại Nghị quyết số 26-NQ/TW ngày 3/11/2022 của Bộ Chính trị Đảng Cộng sản Việt Nam về phát triển kinh tế, xã hội và đảm bảo quốc phòng, an ninh vùng Bắc Trung Bộ và Duyên hải Trung Bộ đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 đề ra chủ trương: “Đẩy mạnh hợp tác kinh tế qua các cửa khẩu trong vùng gắn với Hành lang kinh tế Đông - Tây. Nghiên cứu thí điểm mô hình khu kinh tế cửa khẩu qua biên giới trên Hành lang kinh tế Đông - Tây”.

Tiếp đó, tại Thoả thuận về “Kế hoạch hợp tác giữa Chính phủ nước CHXHCN Việt Nam và Chính phủ nước CHDCND Lào năm 2023”, ký ngày 12/1/2023 tại Viêng Chăn đã đưa nội dung thí điểm mô hình Khu kinh tế cửa khẩu qua biên giới trên Hành lang kinh tế Đông - Tây vào văn kiện ký kết giữa hai Thủ tướng.

Thực hiện chủ trương của lãnh đạo cấp cao hai nước, tỉnh Quảng Trị đã phối hợp với tỉnh Savannakhet xây dựng Đề án thí điểm “Xây dựng Khu KTTM xuyên biên giới chung Lao Bảo - Densavan” để tham mưu cho các bộ, ngành trung ương và Chính phủ hai nước triển khai thực hiện chủ trương quan trọng này.

“Để Khu KTTM xuyên biên giới chung Lao Bảo - Densavan sớm đi vào vận hành và hoạt động có hiệu quả, tỉnh Quảng Trị đã xác định bên cạnh việc phối hợp với tỉnh Savannakhet nghiên cứu xây dựng các cơ chế chính sách, hành lang pháp lý, thì phải đồng thời tiến hành điều chỉnh quy hoạch Khu KTTM đặc biệt Lao Bảo. Phối hợp với tỉnh Savannakhet điều chỉnh quy hoạch Khu Thương mại biên giới Densavan phù hợp với định hướng phát triển mới và tích cực quảng bá thu hút các doanh nghiệp đến đầu tư, nhất là đầu tư hạ tầng giao thông, hạ tầng kỹ thuật tại Khu KTTM đặc biệt Lao Bảo và Khu Thương mại biên giới Densavan”, Chủ tịch UBND tỉnh Võ Văn Hưng nhấn mạnh.

Ông Sen -xắc- su- ly- xắc, Phó tỉnh Trưởng tỉnh Savannakhet (Lào) cho biết, đối với việc thành lập Khu kinh tế thương mại xuyên biên giới chung Densavan - Lao Bảo, Ủy ban chính quyền tỉnh Savannakhet nhận thấy tầm quan trọng của sự thống nhất cao trong quá trình thành lập và sẵn sàng hỗ trợ, hợp tác để khu kinh tế nói trên chính thức được thành lập, trở thành biểu tượng của sự hợp tác giữa hai nước Lào - Việt Nam, tăng cường và thắt chặt tình đoàn kết hữu nghị tỉnh Savannakhet và tỉnh Quảng Trị, khuyến khích và thúc đẩy hợp tác kinh tế, thương mại, đầu tư và phát triển kinh tế - xã hội ngày càng được tốt hơn.

“Sau khi chỉnh quyền tỉnh hoàn thành việc nghiên cứu cùng với sự hỗ trợ của Tập đoàn tư vấn Sakae và kết quả của Hội thảo lần này, Ủy ban chính quyền tỉnh Savannakhet sẽ trao đổi và thống nhất với các ngành liên quan của tỉnh và báo cáo lên Chính phủ (Lào) để xin hướng dẫn việc tổ chức thực hiện theo quy định”, ông Sen- xắc- su- ly- xắc nhấn mạnh.

"Ủy ban chính quyền tỉnh Savannakhet sẽ trao đổi và thống nhất với các ngành liên quan của tỉnh và báo cáo lên Chính phủ (Lào) để xin hướng dẫn việc tổ chức thực hiện theo quy định”, ông Sen- xắc- su- ly- xắc,Phó tỉnh Trưởng tỉnh Savannakhet (Lào) cho biết.

TS. Nguyễn Quốc Trường, Phó Viện trưởng Viện Chiến lược phát triển, Bộ Kế hoạch và Đầu tư thì cho rằng, bên cạnh những kết quả đạt được, các hoạt động đầu tư, thương mại, dịch vụ tại hai khu kinh tế nói trên chưa được như kỳ vọng, chưa tương xứng với tiềm năng của hai bên. Trong bối cảnh kết nối, hợp tác phát triển đang trở thành xu hướng chung của khu vực, Việt Nam và Lào đang nỗ lực đề xuất các sáng kiến kết nối, tạo động lực mới cho hợp tác kinh tế song phương, việc xây dựng và phát triển KKTTM xuyên biên giới chung Lao Bảo – Densavan có ý nghĩa chiến lược, tạo động lực mới cho hợp tác Việt Nam – Lào.

Tuy nhiên, ông Trường cũng chỉ rõ, việc hiện thực hóa Khu kinh tế thương mại xuyên biên giới chung Lao Bảo – Densavan cũng đang gặp nhiều khó khăn, như: Mô hình Khu hợp tác kinh tế xuyên biên giới được Trung Quốc triển khai với các nước láng giềng từ năm 2006 đến nay, nhưng hiện chưa có mô hình nào thành công để có thể tham khảo; Khu kinh tế thương mại đặc biệt Lao Bảo và Khu thương mại biên giới Đensavan nằm ở địa bàn miền núi biên giới; xa trung tâm tỉnh lỵ, sân bay, cảng biển nên trở ngại khó khăn về đi lại, vận chuyển hàng hóa; Việc triển khai mô hình thí điểm hợp tác kinh tế như KKTTM xuyên biên giới chung Lao Bảo - Densavan đòi hỏi phải xây dựng khung pháp lý đặc thù (như Hiệp định giữa hai Chính phủ Việt Nam và Lào).

Đề xuất 6 ưu đãi dành cho doanh nghiệp tham gia đầu tư

Ông Hồ Đại Nam, Uỷ viên Ban thường vụ tỉnh ủy, Trưởng Ban Tuyên giáo tỉnh ủy Quảng Trị cho biết, tại dự thảo Đề án Khu kinh tế nói trên, Quảng Trị đề xuất nhiều ưu đãi dành cho doanh nghiệp tham gia đầu tư, trong đó có 6 ưu đãi đặc biệt như sau:

Thứ nhất, về phía Việt Nam, doanh nghiệp Việt Nam được đơn giản hoá thủ tục đầu tư tại khu kinh tế Desavan như đầu tư trong nước. Về phía Lào, trước đây khu kinh tế Desavan thuộc sự quản lý của chính quyền tỉnh Savannakhet nhưng sau này đã được Sở Kế hoạch và Đầu tư Lào trực tiếp quản lý.

Ông Nam nói rằng, thủ tục cấp phép đầu tư cho doanh nghiệp giờ chỉ cần "một cửa", đảm bảo không quá 5 ngày làm việc doanh nghiệp sẽ được cấp giấy phép đầu tư nếu đầy đủ hồ sơ.

Thứ hai, doanh nghiệp cũng sẽ được đơn giản hoá và tạo điều kiện thuận lợi khi vay vốn để đầu tư sang Lào. Đơn cử, hiện nay, tại Lào đã có chi nhánh một số ngân hàng Việt Nam nhưng doanh nghiệp Việt chưa vay được tiền đồng. Với Đề án này, tỉnh Quảng Trị đã đề xuất và Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam (Vietinbank) đã đồng thuận để sắp tới Vietinbank Lào triển khai cho doanh nghiệp Việt Nam vay và trả bằng đồng Việt Nam và được thế chấp tài sản để vay vốn khi đầu tư tại khu kinh tế thương mại Desavan.

Thứ ba, các thủ tục hải quan khi đầu tư tại hai khu kinh tế này cũng sẽ được đơn giản hoá nhằm tạo điều kiện cho doanh nghiệp, ví dụ như giảm thủ tục kiểm tra, kiểm soát...

Thứ tư, từ đề xuất của các doanh nghiệp Việt Nam đầu tư tại Lào rất khó khăn về lao động do thiếu lao động có trình độ tay nghề cao, trong khi đó quy định của Việt Nam về sử dụng lao động nước ngoài làm việc tại dự án bị khống chế không quá 30%, Quảng Trị đề xuất để chính phủ hai nước có cơ chế cho phép nâng mức tỷ lệ này lên cao hơn, có thể 50-60%.

"Đề án cũng đề xuất tạo cơ chế thuận lợi cho lao động của hai nước tại hai khu kinh tế thương mại này có thể đi lại thuận lợi giữa hai cửa khẩu mà không cần hộ chiếu hay giấy thông hành", ông Nam nói thêm.

Thứ năm, dự thảo Đề án đề xuất tạo điều kiện cho người và phương tiện đi lại giữa hai khu kinh tế này. Quy định này nếu được áp dụng sẽ giúp doanh nghiệp và hoạt động logistic giữa hai nước phát triển hơn, tạo điều kiện tốt hơn cho hoạt động giao thương kinh tế thương mại.

Thứ sáu, ngoài các ưu đãi cụ thể, dự thảo Đề án nêu đề xuất cho phép doanh nghiệp Việt Nam khi đầu tư tại khu kinh tế Densavan được áp dụng các cơ chế chính sách hiện hành của hai nước Việt Nam và Lào một cách linh hoạt, điều kiện của nước nào tốt hơn thì được áp dụng quy định đó.

Dự kiến, tổng nguồn vốn đầu tư (phía Việt Nam) cho Khu kinh tế thương mại đặc biệt Lao Bảo giai đoạn 2024-2030 là 2.124 tỷ đồng.

Trong đó, nguồn vốn ngân sách trung ương (bao gồm nguồn vốn để lại 50% thu qua cửa khẩu) và nguồn vốn ODA là 1.310 tỷ đồng; nguồn xã hội hóa là 800 tỷ đồng; nguồn vốn đấu giá đất trong khu vực Lao Bảo là 2 tỷ đồng; nguồn vốn ngân sách tỉnh và các nguồn hợp pháp khác là 12 tỷ đồng.

Toàn cảnh Hội thảo

Cần hướng tới hệ tiêu chuẩn thể chế dành cho khu thương mại tự do đẳng cấp cao của thế giới

Theo PGS.TS Trần Đình Thiên, Nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam, để xây dựng KKTTM xuyên biên giới chung Lao Bảo – Đensavan như một hình mẫu phát triển mới căn bản và thực chất, cần hướng tới hệ tiêu chuẩn thể chế dành cho khu thương mại tự do đẳng cấp cao của thế giới.

Hiện nay, một số địa phương khác của Việt Nam đang nỗ lực xây dựng “thí điểm” thể chế phát triển này. Hải Phòng, Đà Nẵng đang tích cực tìm kiếm hình mẫu thể chế cho khu thương mại tự do của mình trong tương lai. Các kinh nghiệm xây dựng thể chế kinh tế vượt trội – như xây dựng đặc khu kinh tế, “xin” áp dụng và thử nghiệm “cơ chế, chính sách đặc thù” của hàng loạt địa phương (Hà Nội, TP. Hồ chí Minh, Thanh Hóa, Nghệ An, Khánh Hòa, Thừa Thiên Huế) cần được tham khảo để áp dụng vào xây dựng và phát triển KKTTM xuyên biên giới Lao Bảo – Densavan.

“Trong trường hợp này, lợi thế đi sau của Quảng Trị là nổi bật, cần được tận dụng và phát huy tối đa, giảm thiểu nguy cơ rủi ro khi hành động đơn độc”, PGS.TS Trần Đình Thiên nhận định.

Trên cơ sở đánh giá sự cần thiết, bối cảnh mới và những thuận lợi khó khăn của tình hình mới, đại diện Bộ Kế hoạch và Đầu tư đề xuất cơ chế chính sách phát triển (chính sách thí điểm chung cho cả Việt Nam và Lào). Theo tinh thần “thực hiện thí điểm một số cơ chế, chính sách vượt trội tại KKTTM đặc biệt Lao Bảo và Khu thương mại biên giới Densavan” mà các văn bản chỉ đạo của Đảng, Chính phủ hai nước nhấn mạnh, KKTTM xuyên biên giới chung cần được áp dụng cơ chế, chính sách thí điểm với mức ưu đãi cao nhất theo quy định hiện hành của luật pháp Việt Nam.

Cụ thể, về chính sách đất đai, thời hạn giao đất cho thuế đất đối với tổ chức để thực hiện dự án không quá 50 năm hoặc 70 năm. Về huy động nguồn vốn đầu tư. ngân sách Trung ương bổ sung có mục tiêu từ nguồn thu ngân sách Trung ương hưởng (hoặc để lại cho ngân sách địa phương một phần số thu từ hoạt động xuất nhập khẩu) phát sinh tại KKTTM xuyên biên giới chung trong thời gian từ 10 – 15 năm để đầu tư kết cấu hạ tầng tại KKTTM. Ngân sách địa phương hai tỉnh ưu tiên đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng tại trong KKTTM xuyên biên giới chung. Hai bên cùng tạo thuận lợi trong thủ tục đầu tư, vay vốn của doanh nghiệp Việt Nam, Lào và doanh nghiệp nước khác đầu tư vào KKTTM; doanh nghiệp Việt Nam được áp dụng thủ tục đầu tư, vay vốn đầu tư tại KKTTM đơn giản như đầu tư trong nước.

Về thuế, doanh nghiệp tại KKTTM xuyên biên giới chung được áp dụng các chính sách ưu đãi cao nhất về thuế theo quy định hiện hành của Việt Nam hoặc Lào.

Về lao động và nhân lực, cho phép KKTTM áp dụng linh hoạt cơ chế tuyển dụng lao động theo hợp đồng lao động. Tỷ lệ lao động là người Việt Nam, người Lào làm việc tại các dự án trong KKTTM được phép cao hơn quy định hiện hành của pháp luật Việt Nam và Lào…

Về lộ trình xây dựng, phát triển KKTTM, ông Trường cho rằng, việc trao đổi, đàm phán, triển khai xây dựng và vận hành, phát triển KKTTM cần thực hiện theo lộ trình với 3 giai đoạn sau:

- Giai đoạn 2024 - 2025: Xin chủ trương đàm phán từ Chính phủ; hai bên đàm phán và thông qua Hiệp định về Xây dựng KKTTMXBG chung Lao Bảo – Đensavan và ban hành các văn bản hướng dẫn triển khai thực hiện Hiệp định.

- Giai đoạn 2026-2030: Tập trung vào thu hút đầu tư, phát triển hạ tầng, hoàn thiện các cơ chế, chính sách ưu đãi chung, đầu tư hoàn thiện khu vực cửa khẩu, hình thành một số khu phi thuế quan, khu công nghiệp, logicstic.

- Giai đoạn sau năm 2030: Thúc đẩy toàn diện các nội dung hợp tác.

"Việc nghiên cứu xây dựng KKTTM xuyên biên giới chung Lao Bảo – Densavan là nhiệm vụ rất mới, rất khó, đòi hỏi sự vào cuộc quyết liệt của chính quyền tỉnh Quảng Trị, tỉnh Savannakhet, các bộ ngành và Chính phủ hai bên. Tuy nhiên, đây là nhiệm vụ cần thiết, cấp bách trong bối cảnh mới hiện nay và nếu thực hiện thành công, KKTTM xuyên biên giới này sẽ tạo đông lực quan trọng thúc đẩy kết nối và nâng cao hiệu quả hợp tác giữa hai nước Việt Nam – Lào; đồng thời, KKTTM này cũng là một tiền lệ đóng góp thiết thực cho việc hình thành mô hình khu hợp tác kinh tế xuyên biên giới của khu vực và thế giới", ông Trường nhấn mạnh.

Còn TS. Thái Thị Hồng Minh - Phó Hiệu trưởng Trường Chính trị Lê Duẩn - Quảng Trị khẳng định, việc xây dựng chính sách ưu đãi đối với KKTTM Lao Bảo - Densavan đảm bảo cân bằng giữa tạo thuận lợi thương mại và tuân thủ pháp luật, hài hoà chính sách, đặc biệt là chính sách thương mại trên cơ sở đảm bảo tôn trọng độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của mỗi nước, có sự tương thích và kết nối giữa hai bên biên giới. Đảm bảo cam kết tính ổn định về chính sách và nếu thay đổi theo hướng ưu đãi, thuận lợi hơn để thu hút nhà đầu tư. Chú trọng chính sách tạo thuận lợi trong xây dựng cơ sở hạ tầng cửa khẩu (hạ tầng cứng); và công nghệ biên giới, hài hòa hóa, hiện đại hoá quy trình và thủ tục tại các cửa khẩu (hạ tầng mềm).

Thực hiện cơ chế “phi thuế quan” để tạo thuận lợi cho doanh nghiệp trong đầu tư sản xuất, kinh doanh trong phạm vi KKTTM. Áp dụng các chính sách ưu đãi, nhất là chính sách thuế, thủ tục đầu tư, thủ tục vay vốn, sử dụng lao động người nước ngoài, tiêu thụ hàng hoá do cư dân hai bên biên giới sản xuất… phù hợp với pháp luật hai nước Việt Nam - Lào nhằm hỗ trợ sản xuất, phát triển thương mại quốc tế, tạo sức hút đầu tư tại khu vực biên giới, nhất là trong lĩnh vực sản xuất, chế biến, gia công và dịch vụ logistics; cơ chế ưu tiên, tạo thuận lợi về thủ tục xuất nhập khẩu, xuất - nhập cảnh tại cặp Cửa khẩu quốc tế Lao Bảo - Densavan đối với hàng hóa, phương tiện vận tải phục vụ các dự án sản xuất kinh doanh trong CBEZ Lao Bảo - Densavan khi đưa vào hoạt động.

Bà cũng đề nghị áp dụng các chính sách ưu đãi cao nhất về thuế theo quy định hiện hành của Việt Nam và Lào cho doanh nghiệp đầu tư tại khu vực này./.