Trên thực tế, chuyện cần thiết phải rà soát tổng thể và sửa đổi chính sách khuyến khích đầu tư được đề cập nhiều thời gian gần đây, do chính sách thuế tối thiểu toàn cầu được áp dụng tại một số quốc gia bắt đầu từ năm 2024. Hơn nữa, còn là hàng loạt vấn đề liên quan, bối cảnh thế giới thay đổi nhanh và phức tạp, cạnh tranh thu hút đầu tư nước ngoài ngày càng gay gắt. Các nước phát triển cũng đã ban hành nhiều chính sách ưu đãi, trợ cấp về đất đai, điện nước, vốn đầu tư và thuế…, nhằm đưa dòng vốn đầu tư nước ngoài quay về nước…

Quốc hội thông qua việc áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu từ 2024, sáng 29/11.

Chính sách ưu đãi hiện tại không còn phù hợp

“Các quốc gia cũng đang có những toan tính và dự định riêng trong việc ban hành các chính sách ứng phó với thuế tối thiểu toàn cầu, qua đó tạo nên một cuộc đua mới về các chính sách ưu đãi hậu thuế tối thiểu toàn cầu”, Bộ Kế hoạch và Đầu tư nêu rõ. Ưu đãi đầu tư bằng cách miễn, giảm thuế thu nhập doanh nghiệp từng và vẫn là “vũ khí lợi hại” giúp không chỉ Việt Nam, mà cả các quốc gia đang phát triển khác thu hút được một lượng không nhỏ vốn đầu tư nước ngoài.

Thậm chí, nhằm thu hút “đại bàng”, tháng 8/2021, lần đầu tiên, cơ chế ưu đãi, hỗ trợ đầu tư đặc biệt đã được Chính phủ ban hành. Theo đó, ở mức cao nhất, một dự án có thể chỉ phải nộp thuế thu nhập doanh nghiệp 5% trong 37 năm, trong khi mức thuế suất phổ thông là 20%.

Tuy vậy, khi thuế tối thiểu toàn cầu được áp dụng, tất cả các chính sách ưu đãi về thuế này bị vô hiệu hóa. Đấy chính là lúc cần các đề xuất về việc phải rà soát lại và nghiên cứu đưa ra các chính sách ưu đãi đầu tư mới, phù hợp hơn.

Sáng 29/11, với trên 93,5% đại biểu tán thành, Quốc hội biểu quyết thông qua Nghị quyết áp dụng thuế thu nhập doanh nghiệp bổ sung theo quy định chống xói mòn cơ sở thuế toàn cầu (thuế tối thiểu toàn cầu).

Theo nghị quyết này, Việt Nam sẽ áp thuế tối thiểu toàn cầu từ 1/1/2024. Thuế suất sẽ áp dụng là 15% với các doanh nghiệp đa quốc gia có tổng doanh thu hợp nhất từ 750 triệu euro (khoảng 800 triệu USD) trở lên trong hai năm của 4 năm liền kề nhất. Các nhà đầu tư thuộc diện chịu thuế sẽ buộc phải nộp thuế tối thiểu toàn cầu tại Việt Nam.

Ngân sách ước tính sẽ thu được hơn 14.600 tỷ đồng khi 122 tập đoàn đầu tư nước ngoài vào Việt Nam nộp thuế này, theo rà soát của cơ quan thuế.

Tuy nhiên, việc áp thuế tối thiểu toàn cầu sẽ ảnh hưởng trực tiếp tới lợi ích các doanh nghiệp đầu tư nước ngoài trong thời gian hưởng ưu đãi miễn giảm thuế, có thuế suất thực tế thấp hơn 15%. Tức là ưu đãi về thuế của Việt Nam dành cho các doanh nghiệp ngoại sẽ không còn tác dụng, nên có thể ảnh hưởng tới môi trường đầu tư. Một số ý kiến đại biểu Quốc hội đề nghị Chính phủ có giải pháp ưu đãi đầu tư phù hợp, làm rõ chế độ ưu đãi thuế với các nhà đầu tư mới sẽ vào Việt Nam.

Giải pháp ưu đãi đầu tư phù hợp, làm rõ chế độ ưu đãi thuế với các nhà đầu tư mới

Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quy hoạch, Luật Đầu tư, Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư và Luật Đấu thầu (Luật sửa 4 luật) vừa được Quốc hội thông qua, có hiệu lực thi hành từ 1/1/2025 được kỳ vọng sẽ kịp thời tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc cấp thiết về thể chế, đơn giản hóa thủ tục hành chính và đẩy mạnh phân cấp, phân quyền trong lĩnh vực đầu tư, cụ thể là thu hút FDI. Trong Luật cũng đã có những quy định về những ưu đãi mới đối với nhà đầu tư nước ngoài, điển hình là việc áp dụng thủ tục đặc biệt (luồng xanh) và thành lập Quỹ hỗ trợ đầu tư.

Áp dụng thủ tục đặc biệt

Đối với vấn đề thủ tục đầu tư đặc biệt, theo quy định của Luật, trừ các dự án đầu tư quy định tại Điều 30 của Luật này, nhà đầu tư được quyền lựa chọn đăng ký đầu tư theo quy định tại Điều này đối với các dự án tại khu công nghiệp, khu chế xuất, khu công nghệ cao, khu công nghệ thông tin tập trung, khu thương mại tự do và khu chức năng trong khu kinh tế trong các lĩnh vực sau đây: Đầu tư xây dựng trung tâm đổi mới sáng tạo, trung tâm nghiên cứu và phát triển (R&D); đầu tư trong lĩnh vực công nghiệp mạch tích hợp bán dẫn, công nghệ thiết kế, chế tạo linh kiện, vi mạch điện tử tích hợp (IC), điện tử linh hoạt (PE), chip, vật liệu bán dẫn; Đầu tư trong lĩnh vực công nghệ cao được ưu tiên đầu tư phát triển, sản xuất sản phẩm thuộc danh mục sản phẩm công nghệ cao được khuyến khích phát triển theo quyết định của Thủ tướng Chính phủ.

Hồ sơ đăng ký đầu tư gồm tài liệu quy định tại các điểm a, b, c, d, đ, g và h khoản 1 Điều 33 của Luật này, trong đó văn bản đề nghị thực hiện dự án đầu tư bao gồm cam kết việc đáp ứng điều kiện, tiêu chuẩn, quy chuẩn theo quy định của pháp luật về xây dựng, bảo vệ môi trường, phòng cháy, chữa cháy; đề xuất dự án đầu tư bao gồm nhận dạng, dự báo tác động đến môi trường và biện pháp giảm thiểu tác động xấu đến môi trường thay thế cho đánh giá sơ bộ tác động môi trường. Hồ sơ đăng ký được gửi cho Ban quản lý khu công nghiệp, khu chế xuất, khu công nghệ cao, khu kinh tế. Trong thời hạn 15 ngày kể từ ngày nhận được hồ sơ, Ban quản lý khu công nghiệp, khu chế xuất, khu công nghệ cao, khu kinh tế đánh giá hồ sơ và cấp Giấy chứng nhận đăng ký đầu tư.

Tại Tờ trình số 675/TTr-CP ngày 18/10/2024, Chính phủ đã nêu rõ thời gian thực hiện các thủ tục về đất đai, xây dựng, môi trường, chuyển giao công nghệ, phòng cháy chữa cháy thường mất nhiều thời gian. Mỗi thủ tục lại có yêu cầu riêng về hồ sơ, trình tự và thời gian, một số thủ tục lại quy định nhiều bước thực hiện (thủ tục xây dựng), một số thủ tục phải thực hiện tuần tự, kết quả của thủ tục này là đầu vào của thủ tục khác. Vì thế, việc xây dựng, bổ sung quy định về quy trình, thủ tục đầu tư đặc biệt sẽ rút ngắn được đáng kể thời gian thực hiện thủ tục đối với các dự án này nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh trong việc thu hút đầu tư vào các lĩnh vực công nghệ cao, nhất là các nhà đầu tư chiến lược.

Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng nhiều lần nhấn mạnh, việc đưa ra quy định này là rất cần thiết trong bối cảnh cạnh tranh thu hút FDI ngày càng gay gắt, dòng vốn đầu tư nước ngoài trên toàn thế giới giảm mạnh, xu hướng bảo hộ gia tăng. Các nước không ngừng đổi mới để cạnh tranh thu hút đầu tư, nếu Việt Nam đứng yên sẽ mất cơ hội.

Thành lập Quỹ Hỗ trợ đầu tư thuộc Chính phủ

Luật sửa 4 luật quy định, Chính phủ thành lập Quỹ Hỗ trợ đầu tư từ nguồn thu thuế thu nhập doanh nghiệp bổ sung theo quy định chống xói mòn cơ sở thuế toàn cầu và nguồn hợp pháp khác để ổn định môi trường đầu tư, khuyến khích, thu hút nhà đầu tư chiến lược, tập đoàn đa quốc gia và hỗ trợ doanh nghiệp trong nước đối với một số lĩnh vực cần khuyến khích đầu tư. Chính phủ quy định chi tiết mô hình hoạt động, địa vị pháp lý, nguồn ngân sách cấp hằng năm và bổ sung cho Quỹ, hình thức hỗ trợ, cơ chế bồi hoàn hỗ trợ và các chính sách đặc thù khác của Quỹ, báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến trước khi ban hành.

Để đưa Luật mới vào cuộc sống, hàng loạt biện pháp hỗ trợ đầu tư hấp dẫn đã được Bộ Kế hoạch và Đầu tư đề xuất trong Dự thảo Nghị định về thành lập, quản lý và sử dụng Quỹ Hỗ trợ đầu tư, đang được đưa ra lấy ý kiến công luận. Nếu Dự thảo Nghị định được thông qua, có thể nói, nhiều chính sách hỗ trợ đầu tư “chưa từng có” sẽ được Việt Nam áp dụng, bao gồm cả việc hỗ trợ bằng tiền cho một số hoạt động, như hỗ trợ chi phí đào tạo, phát triển nguồn nhân lực; hỗ trợ chi phí đầu tư tạo tài sản cố định và chi phí đầu tư hệ thống công trình hạ tầng xã hội; hỗ trợ chi phí sản xuất sản phẩm công nghệ cao; hỗ trợ chi phí R&D… Cụ thể, nhà đầu tư có thể được hỗ trợ tối đa 50% chi phí thực tế đã chi trong năm cho hoạt động đào tạo phát triển nguồn nhân lực; hay được hỗ trợ tối đa lên tới 1,5% giá trị gia tăng của sản phẩm công nghệ cao có giá thành từ 4 triệu đồng trở lên… Chi phí mà nhà đầu tư bỏ ra để thực hiện các hoạt động R&D, tùy quy mô, cũng sẽ nhận được hỗ trợ từ Quỹ Hỗ trợ đầu tư.

Tất nhiên, để được hưởng các biện pháp hỗ trợ đầu tư trên, các nhà đầu tư phải đáp ứng được các điều kiện nhất định. Đó phải là các dự án quy mô lớn, công nghệ cao, có trung tâm R&D… Một ví dụ cụ thể, muốn nhận được hỗ trợ chi phí sản xuất sản phẩm công nghệ cao ở mức cao nhất, nhà đầu tư phải có doanh thu trên 200.000 tỷ đồng, nhân lực trên 10.000 người, tỷ lệ giá trị gia tăng trên 30%...

Trên thực tế, GS-TSKH. Nguyễn Mại, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp đầu tư nước ngoài cho biết, trong hành trình 35 năm thu hút đầu tư nước ngoài của Việt Nam, mới chỉ có Intel nhận được sự hỗ trợ về tài chính của Chính phủ Việt Nam. Tuy nhiên, khoản hỗ trợ này không hoàn toàn bằng tiền, mà thông qua sự hỗ trợ cho kinh phí đầu tư đào tạo nhân lực công nghệ cao. Ở góc độ này, có thể thấy, việc Bộ Kế hoạch và Đầu tư đề xuất nhiều biện pháp hỗ trợ đầu tư mới là mang tính “đột phá” để thu hút được các nhà đầu tư chiến lược./.