Cụ thể, tại Dự thảo đề nghị xây dựng dự án Luật Hỗ trợ tái cơ cấu các tổ chức tín dụng và xử lý nợ xấu, Ngân hàng Nhà nước đang đề xuất một loạt đặc quyền cho Công ty Quản lý tài sản của các tổ chức tín dụng Việt Nam (VAMC) và các tổ chức tín dụng trong xử lý nợ xấu, đặc biệt là về quyền xử lý tài sản bảo đảm.

Theo Dự thảo, Ngân hàng Nhà nước đề xuất một số “đặc quyền” cho VAMC

Thiếu cơ chế đặc thù cho VAMC hoạt động

Theo Ngân hàng Nhà nước, quá trình xử lý nợ xấu hiện nay còn gặp nhiều khó khăn, chủ yếu liên quan đến khâu xử lý tài sản bảo đảm. Nguyên nhân của vướng mắc này bao gồm nhiều yếu tố, trong đó liên quan đến vướng mắc về mặt pháp lý là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến hiệu quả của công tác xử lý nợ xấu chưa cao.

Đó là quy định của pháp luật đối với việc xử lý tài sản bảo đảm để thu hồi nợ còn nhiều bất cập làm hạn chế tiến độ xử lý nợ xấu của ngành Ngân hàng, tổ chức tín dụng và VAMC không được chủ động toàn quyền xử lý bất động sản khi khách hàng vay không trả được nợ.

Nợ xấu đang tập trung chủ yếu tại các tổ chức tín dụng yếu kém, trong khi hầu hết các khoản nợ xấu có liên quan đến các vụ án trọng điểm đang trong quá trình điều tra, tố tụng, nên quá trình xử lý nợ xấu bị kéo dài, do vậy, cần có thời gian xử lý cùng với việc đẩy mạnh tái cơ cấu các ngân hàng này.

Chính vì vậy, Ngân hàng Nhà nước cho rằng, cơ chế, chính sách hỗ trợ của Nhà nước và Chính phủ cho xử lý nợ xấu còn thiếu, chưa đồng bộ, thiếu nguồn lực và cơ chế đặc thù cho VAMC hoạt động.

Thời gian qua, Ngân hàng Nhà nước đã báo cáo Thủ tướng Chính phủ về các khó khăn vướng mắc và tình hình triển khai tháo gỡ của các Bộ liên quan; Thủ tướng Chính phủ cũng đã có chỉ đạo đẩy nhanh tiến độ thực hiện. Tuy nhiên, đây đều là những kiến nghị liên quan đến các văn bản pháp lý cần phải có thời gian để nghiên cứu, xử lý. Một số kiến nghị liên quan đến quy định tại các Luật nên việc giải quyết thuộc thẩm quyền của Quốc hội.

Sau hơn 2 năm đi vào hoạt động, một số cơ chế, chính sách tối thiểu bảo đảm cho VAMC được hoạt động an toàn, hiệu quả vẫn chưa hoàn chỉnh. VAMC chưa có các cơ chế, chính sách, quy định pháp lý mang tính đặc thù, đặc biệt để xử lý nhanh nợ và tài sản bảo đảm của khoản nợ đã mua. Năng lực tài chính, nguồn thu, nhân lực, cơ sở hạ tầng hoạt động của VAMC còn hạn chế, cơ chế tài chính chưa phù hợp, pháp luật về dân sự và xử lý tài sản đảm bảo còn bất cập,... đang ảnh hưởng không nhỏ đến hoạt động của VAMC, đặc biệt là việc mua bán nợ theo cơ chế thị trường và xử lý các khoản nợ xấu đã mua.

Trước thực trạng này, để xử lý kịp thời, hiệu quả các tổ chức tín dụng yếu kém; nâng cao năng lực quản trị, điều hành, bảo đảm an toàn của hệ thống tổ chức tín dụng theo chuẩn mực quốc tế; xử lý cơ bản nợ xấu, duy trì tỷ lệ nợ xấu ở mức an toàn, dưới 3% tổng dư nợ của hệ thống tổ chức tín dụng, Ngân hàng Nhà nước đã đề xuất một số giải pháp có tính chất đặc quyền cho VAMC và tổ chức tín dụng.

Cho phép VAMC thu giữ tài sản bảo đảm để xử lý

Trong đó, về quyền thu giữ tài sản, theo quy định của Bộ Luật Dân sự 2015, trường hợp người đang giữ tài sản không giao tài sản thì bên nhận bảo đảm chỉ có quyền yêu cầu Tòa án giải quyết trừ trường hợp luật liên quan có quy định khác.

Điều này, theo Ngân hàng Nhà nước là gây khó khăn rất lớn đến quyền xử lý tài sản đảm bảo của VAMC hoặc của tổ chức tín dụng, vì VAMC cũng như các tổ chức tín dụng không thể chủ động thu giữ nếu các chủ tài sản không đồng thuận, cố tình chống đối, thậm chí tạo ra các tranh chấp khác liên quan đến tài sản đảm bảo để khởi kiện ra tòa nhằm kéo dài thời gian xử lý tài sản đảm bảo. VAMC hoặc các tổ chức tín dụng sẽ phải chờ bản án của Tòa án, tạo tâm lý chây ỳ trả nợ của bên có nghĩa vụ, tạo áp lực lên cho các cơ quan xét xử.

Như vậy, việc xử lý tài sản đảm bảo của VAMC hoặc các tổ chức tín dụng sẽ bị kéo dài thời gian xử lý, gây ảnh hưởng lớn đến việc xử lý nợ xấu của VAMC hoặc của tổ chức tín dụng.

Vì thế, Ngân hàng Nhà nước đề xuất có quy định hướng dẫn riêng về trường hợp người đang giữ tài sản không giao tài sản cho bên xử lý tài sản theo hướng cho phép VAMC hoặc tổ chức tín dụng được thực hiện quyền thu giữ tài sản bảo đảm để xử lý trong trường hợp VAMC hoặc tổ chức tín dụng và chủ tài sản đã có thỏa thuận về việc thu giữ tài sản trong hợp đồng bảo đảm tài sản. Trong đó bao gồm quy định về trách nhiệm hỗ trợ của các cơ quan nhà nước có thẩm quyền (cơ quan công an, UBND các cấp...)

Nếu Dự thảo được thông qua, VAMC sẽ có một số "đặc quyền" nhất định trong trong xử lý nợ xấu, đặc biệt là về quyền xử lý tài sản bảo đảm

Về quyền nhận tài sản bảo đảm là quyền sử dụng đất, tài sản gắn liền với đất, Ngân hàng Nhà nước cho rằng, đa số các tài sản đảm bảo là quyền quyền sử dụng đất và tài sản gắn liền với đất. Vì thế, Ngân hàng Nhà nước đề xuất bổ sung quy định cho phép VAMC hoặc bên mua nợ của tổ chức tín dụng và VAMC (đối với khoản nợ được bảo đảm bằng quyền sử dụng đất, tài sản gắn liền với đất) được nhận thế chấp bằng quyền sử dụng đất, tài sản gắn liền với đất., qua đó đảm bảo tính khả thi và hiệu quả của công tác xử lý nợ xấu.

Về phí thi hành án, Điều 60 Luật Thi hành án dân sự hiện quy định người được thi hành án phải nộp phí thi hành án. Quy định này đang vô tình khuyến khích người phải thi hành án chây ỳ, không tự nguyện thi hành án, kéo dài thời gian thi hành án, xâm phạm quyền lợi hợp pháp của tổ chức tín dụng hoặc VAMC...

Vì thế, Ngân hàng Nhà nước đề xuất “bỏ quy định người được thi hành án không phải nộp phí thi hành án. Quy định này là cần thiết và phù hợp với thực tiễn xử lý nợ xấu tại nước ta”.

Không được kê biên tài sản đang cầm cố tại VAMC

Đồng thời, Ngân hàng Nhà nước đề xuất không được kê biên tài sản đang cầm cố, thế chấp tại tổ chức tín dụng hoặc VAMC khi chưa đến hạn trả nợ được bảo đảm. Thực tế, Luật Thi hành án dân sự 2008 hiện nay cho phép chấp hành viên kê biên cả tài sản bảo đảm của bên phải thi hành án đang thế chấp/cầm cố tại tổ chức tín dụng đảm bảo cho khoản vay. Quy định này được nhận định đã ảnh hưởng lớn đến quyền chủ nợ của bên nhận bảo đảm, gia tăng nợ xấu của hệ thống tổ chức tín dung, đặc biệt trong trường hợp tài sản bảo đảm là tài sản hình thành từ vốn vay hoặc là nguồn thu nhập chính để trả nợ cho tổ chức tín dụng.

Với lý do trên, Ngân hàng Nhà nước đề xuất bổ sung quy định theo hướng: chấp hành viên không được kê biên đối với tài sản đang cầm cố, thế chấp tại tổ chức tín dụng hoặc VAMC khi chưa đến hạn trả nợ được bảo đảm. Thứ tư, sửa thứ tự ưu tiên thanh toán cho VAMC hoặc tổ chức tín dụng trước khi thu các loại thuế khác.

Hiện nay, các cơ quan thuế thường yêu cầu trích từ số tiền bán tài sản đảm bảo để thanh toán tiền thuế trước khi thanh toán cho bên bảo đảm thì mới xác nhận hoàn thành nghĩa vụ thuế để tổ chức tín dụng thực hiện thủ tục sang tên./.