Lo ngại phát sinh giấy phép con trong lĩnh vực phân phối

Dự thảo Nghị định về phát triển và quản lý ngành phân phối do Bộ Công Thương soạn thảo có mục tiêu bao trùm toàn bộ các vấn đề về “phát triển và quản lý ngành phân phối”, như: khắc phục bất cập của cá văn bản quy định về phát triển và quản lý chợ (Nghị định 02/2003/NĐ-CP, Nghị định 114/2009/NĐ-CP); tạo hành lang pháp lý cho hoạt động của chợ, siêu thị, trung tâm thương mại, trung tâm mua sắm, cửa hàng và trung tâm đấu giá hàng hóa cũng như các hoạt động kinh doanh bán buôn, bán lẻ, đại lý, nhượng quyền thương mại, mua bán sáp nhập có liên quan.

Dự thảo Nghị định có quy định, siêu thị tiêu chuẩn phải có diện tích kinh doanh từ 250 m2 đến dưới 10.000 m2; phải phân bố ít nhất 30% gian hàng cho các sản phẩm có nguồn gốc từ các doanh nghiệp vừa và nhỏ của Việt Nam. Siêu thị phải có các dịch vụ giao hàng tận nhà, bán hàng qua internet, qua bưu điện, điện thoại...

Cùng với đó, Dự thảo cũng quy định, yêu cầu siêu thị, trung tâm thương mại phải mở cửa tất cả các ngày trong tuần, kể cả ngày nghỉ lễ, tối thiểu từ 10h sáng đến 22h tối. Mỗi năm, các siêu thị, trung tâm thương mại chỉ được tổ chức 3 đợt bán hàng giảm giá được chấp thuận bởi cơ quan có thẩm quyền, mỗi đợt giảm giá phải diễn ra trong tối thiểu 30 ngày…

Góp ý về Dự thảo này, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho rằng, dự thảo Nghị định đã can thiệp sâu vào quyền tự chủ kinh doanh. Cụ thể, trong tờ trình dự thảo, Bộ Công Thương đã đề xuất quy định về siêu thị và trung tâm thương mại, đưa ra các giải pháp thực hiện gồm: tiêu chuẩn về diện tích kinh doanh; xây dựng, phòng cháy chữa cháy; an ninh, an toàn; vệ sinh môi trường…

VCCI cho rằng, nội dung của giải pháp này có nhiều bất cập đáng kể. Cụ thể, nội dung của giải pháp có tính chất như một dạng điều kiện kinh doanh, trong khi hoạt động siêu thị, trung tâm thương mại không được xem là một dạng ngành, nghề kinh doanh có điều kiện theo quy định tại Luật Đầu tư năm 2014.

Hơn nữa, việc đặt ra nhiều yêu cầu đối với hoạt động siêu thị, trung tâm thương mại trong khi chưa đánh giá một cách cụ thể tác động của các quy định này đối với hoạt động kinh doanh này có thể khiến chính sách chưa phù hợp, cản trở đến hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp.

Về các quy định dự kiến tại dự thảo Nghị định, VCCI nhận định một số quy định có tính chất can thiệp vào quyền tự chủ kinh doanh. Chẳng hạn như: về quan điểm kinh doanh tại chợ, dự thảo quy định đơn vị kinh doanh phải “lập phương án bố trí, sắp xếp ngành nghề kinh doanh, sử dụng điểm kinh doanh tại chợ, trình UBND cấp có thẩm quyền phê duyệt”.

“Việc phê duyệt phương án kinh doanh của UBND là sự can thiệp sâu vào quyền tự chủ kinh doanh của doanh nghiệp một cách bất hợp lý. Hơn nữa, xét về tính minh bạch, đây được xem là một dạng giấy phép tuy nhiên không rõ về tiêu chí và thủ tục để có được loại giấy phép này”, VCCI nhận định.

Về hoạt động kinh doanh tại chợ, Dự thảo quy định “những người thuộc diện sản xuất nhỏ, tự tiêu thụ sản phẩm của mình (nông dân, thợ thủ công …) và những người buôn bán nhỏ, hàng rong, quà vặt được bố trí bán hàng trong chợ ở khu vực riêng dành cho người kinh doanh không thường xuyên tại chợ và phải chấp hành nội quy chợ”.

Theo VCCI, quy định này đang can thiệp vào mối quan hệ dân sự giữa doanh nghiệp kinh doanh khai thác chợ với người thuê địa điểm kinh doanh và vô hình trung sẽ không khuyến khích nhà đầu tư vào chợ.

Ngoài các quy định trên, dự thảo Nghị định còn có một số quy định không rõ mục tiêu quản lý nhà nước và có nguy cơ biến tướng thành điều kiện kinh doanh bất hợp lý. Chẳng hạn như: Dự thảo đặt ra tiêu chuẩn diện tích, an ninh, an toàn của siêu thị , trung tâm thương mại; quy định về thời gian mở cửa; quy định về giới hạn về đợt bán hàng giảm giá…

VCCI cho rằng, đây là những quy định can thiệp sâu vào quyền tự chủ kinh doanh và có thể tạo thêm các gánh nặng không cần thiết đối với doanh nghiệp.

VCCI đề nghị Bộ Công Thương điều chỉnh lại phạm vi điều chỉnh của Dự thảo theo hướng thu gọn lại về phạm vi “quản lý và phát triển chợ”; đánh giá tác động một cách kỹ càng, thận trọng đối với các chính sách, nhất là các chính sách có tính chất là nghĩa vụ của doanh nghiệp phải thực hiện.

Quy định tiêu chuẩn diện tích siêu thị có thể làm giới hạn quy mô hoạt động của doanh nghiệp bán lẻ

Cùng với VCCI, Hiệp hội Các nhà bán lẻ Việt Nam cũng có ý kiến về Dự thảo này. Đối với quy định tiêu chuẩn siêu thị có diện tích kinh doanh từ 250 m2 đến dưới 10.000 m2, Hiệp hội Các nhà bán lẻ Việt Nam cho rằng, đây là quy định cứng nhắc làm giới hạn quy mô hoạt động của doanh nghiệp bán lẻ.

Chủ tịch Hiệp hội Các nhà bán lẻ Việt Nam, bà Đinh Thị Mỹ Loan nhận xét, không nên quy định diện tích “trần” cho siêu thị, vì với những siêu thị có diện tích lớn hơn quy định chuẩn sẽ rất khó phân loại. Tương tự, việc bắt buộc siêu thị phải có các dịch vụ giao hàng tận nhà, bán hàng qua internet, qua bưu điện, điện thoại là không thực tế và không nhất thiết.

Chủ tịch Hiệp hội Các nhà bán lẻ Việt Nam cũng cho rằng, cần phải xem xét lại quy định siêu thị phải phân bố ít nhất 30% gian hàng cho các sản phẩm có nguồn gốc từ các doanh nghiệp vừa và nhỏ của Việt Nam, để đảm bảo tỷ lệ phù hợp với các cam kết quốc tế.

Ngoài ra, theo bà Loan, quy định siêu thị, trung tâm thương mại phải mở cửa tất cả các ngày trong tuần, kể cả ngày nghỉ lễ, tối thiểu từ 10 giờ đến 22 giờ là can thiệp sâu vào quyền tự chủ kinh doanh của doanh nghiệp, đi ngược chiều với thông lệ quốc tế.

Hay như việc Dự thảo yêu cầu nguồn hàng tại các siêu thị, trung tâm thương mại được tổ chức cung ứng ổn định và thường xuyên thông qua đơn hàng hoặc hợp đồng với các nhà sản xuất, kinh doanh. Tuy nhiên, có những mặt hàng mang tính thời vụ thì cách nào để có thể cung cấp thường xuyên như quy định?

Hoặc có những quy định “sử dụng các công ty địa phương tại Việt Nam đối với các dịch vụ liên quan đến pháp lý hoặc chuyên môn khác”. Hiệp hội cho rằng, quy định này hạn chế quyền của siêu thị/trung tâm thương mại và có thể vi phạm cam kết đối với WTO…

Bộ Công Thương nói gì?

Ngay sau khi có ý kiến đóng góp của VCCI và Hiệp hội Các nhà bán lẻ Việt Nam, Bộ Công Thương đã chính thức phản hồi thông tin. Theo đó, Bộ Công Thương cho biết, Bộ Công Thương đề xuất xây dựng Dự thảo Nghị định này là dựa trên chủ trương chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ. Tại Công văn này Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo Bộ Công Thương rà soát, đánh giá việc thực hiện Nghị định số 02/2003 và Nghị định số 114/2009 về phát triển và quản lý chợ, trên cơ sở đó đề xuất phương án sửa đổi, bổ sung trình Chính phủ theo quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật.

Căn cứ vào quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2015, sau khi tổng kết việc thi hành pháp luật và đánh giá thực trạng các vấn đề liên quan đến chính sách về chợ, siêu thị…, Bộ Công Thương đã gửi lấy ý kiến các bộ, ngành, địa phương và cơ quan có liên quan về đề nghị xây dựng Nghị định của Chính phủ về phát triển và quản lý ngành phân phối.

Theo cơ quan này, đây là bước đầu tiên để lấy ý kiến trước khi Bộ Công Thương hoàn thiện hồ sơ gửi Bộ Tư pháp thẩm định, trình Chính phủ xem xét, thông qua đề nghị xây dựng Nghị định của Chính phủ về phát triển và quản lý ngành phân phối .

Bộ Công Thương hoan nghênh mọi ý kiến góp ý đối với đề nghị xây dựng Nghị định của Chính phủ về phát triển và quản lý ngành phân phối được hoàn thiện. Với mục tiêu đã nêu, Bộ Công Thương sẽ tiếp tục nghiên cứu, tiếp thu và hoàn thiện đề xuất xây dựng dự thảo Nghị định theo đúng trình tự và quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật.

Mục tiêu Bộ Công Thương khi đưa ra đề xuất xây dựng dự thảo Nghị định về phát triển và quản lý ngành phân phối là muốn khắc phục những vướng mắc, bất cập phát sinh từ thực tiễn thi hành. Đồng thời, đảm bảo tính kế thừa các quy định còn phù hợp của các văn bản có liên quan nhằm tạo hành lang pháp lý cho hoạt động của chợ, siêu thị, trung tâm thương mại, trung tâm mua sắm, cửa hàng và trung tâm đấu giá hàng hóa, cũng như các hoạt động kinh doanh bán buôn, bán lẻ, đại lý, nhượng quyền thương mại, mua bán, sáp nhập có liên quan.

Bên cạnh đó, cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, hội nhập kinh tế quốc tế về phát triển và quản lý ngành phân phối; bảo vệ người tiêu dùng, bảo đảm hàng hóa lưu thông tại các kênh phân phối này có nguồn gốc, xuất xứ rõ ràng./.