Các rào cản chính của doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo và cách thức hóa giải
CEO Đặng Đức Thành
Chủ tịch HĐQT Công ty CP Tập đoàn Green+, Ủy viên Ban Chấp hành Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), chủ nhiệm Câu lạc bộ Thảo dược trị liệu, Chủ tịch Câu lạc bộ Các nhà kinh tế VEC, Chủ tịch Quỹ Vì chất lượng cuộc sống
Mặc dù đổi mới sáng tạo mang lại nhiều cơ hội, song không phải doanh nghiệp nào cũng nắm bắt được. Đặc biệt, trong bối cảnh hiện nay, doanh nghiệp đổi mới sáng tạo Việt Nam vẫn còn gặp nhiều rào cản trong quá trình xây dựng và phát triển.
 |
Rào cản về tài chính
Thiếu nguồn vốn mạo hiểm: Việt Nam còn thiếu các quỹ đầu tư mạo hiểm lớn và sâu rộng, điều này hạn chế khả năng huy động vốn cho các dự án khởi nghiệp. Các nhà đầu tư trong nước thường ngần ngại rót vốn vào các lĩnh vực mới nổi và công nghệ cao do thiếu kinh nghiệm và nhận thức về các mô hình kinh doanh này.
Quy định về đầu tư nước ngoài: Việc huy động vốn từ nhà đầu tư nước ngoài cũng gặp phải những thách thức do các quy định phức tạp và thường xuyên thay đổi về đầu tư nước ngoài. Các thủ tục hành chính rườm rà và sự thiếu minh bạch trong luật pháp có thể làm chậm quá trình huy động vốn.
Khả năng tiếp cận tín dụng ngân hàng: Các ngân hàng thương mại thường ngần ngại cung cấp tín dụng cho các startup do tính rủi ro cao và thiếu tài sản đảm bảo. Điều này buộc các doanh nghiệp phải dựa vào các nguồn tài chính cá nhân hoặc vay mượn từ bạn bè và gia đình, hạn chế khả năng mở rộng kinh doanh.
Giá trị định giá thấp: Các startup Việt Nam thường phải đối mặt với vấn đề định giá thấp trong các vòng gọi vốn do thiếu sự cạnh tranh giữa các nhà đầu tư và sự không chắc chắn về môi trường kinh doanh. Điều này có thể dẫn đến việc các startup không thể huy động đủ vốn để phát triển quy mô hoặc tận dụng các cơ hội thị trường.
Thiếu hỗ trợ tài chính từ chính phủ: Mặc dù đã có những bước tiến trong việc thiết lập các chính sách hỗ trợ cho các doanh nghiệp mới, sự hỗ trợ tài chính trực tiếp từ chính phủ vẫn còn hạn chế, làm giảm khả năng sống sót và thành công của các doanh nghiệp khởi nghiệp.
Để khắc phục những rào cản này, cần có sự hợp tác chặt chẽ hơn giữa chính phủ, các nhà đầu tư và các tổ chức tài chính để tạo ra một môi trường đầu tư thuận lợi hơn, cũng như các chính sách và biện pháp hỗ trợ tài chính đa dạng hơn cho các startup.
Rào cản về quản lý và thị trường
Các rào cản về quản lý và thị trường mà các startup ở Việt Nam phải đối mặt bao gồm:
Thiếu kinh nghiệm quản lý: Nhiều startup tại Việt Nam được thành lập bởi các nhà sáng lập trẻ tuổi với ít kinh nghiệm quản lý và điều hành doanh nghiệp. Điều này dẫn đến những thách thức trong việc thiết lập các hệ thống quản lý hiệu quả, quản lý rủi ro và quy trình kiểm soát nội bộ, làm ảnh hưởng đến sự phát triển bền vững và khả năng thu hút đầu tư từ các nhà đầu tư ngoại.
|
Khả năng tiếp cận thị trường: Các startup Việt Nam thường gặp khó khăn trong việc tiếp cận và mở rộng thị trường do thiếu các mối quan hệ kinh doanh và sự hiểu biết về thị trường. Điều này cản trở khả năng của họ trong việc tiếp cận khách hàng tiềm năng và mở rộng hoạt động kinh doanh.
Cạnh tranh từ các công ty lớn và quốc tế: Các doanh nghiệp lớn và các công ty quốc tế có nhiều lợi thế về nguồn lực, công nghệ, và thương hiệu, khiến cho các startup khó cạnh tranh trên thị trường. Sự cạnh tranh này thường dẫn đến áp lực giá cả và chi phí marketing cao, làm giảm lợi nhuận và khả năng phát triển của các startup.
Sự thay đổi nhanh chóng của thị trường và công nghệ: Môi trường kinh doanh hiện đại đòi hỏi các công ty phải nhanh chóng thích ứng với sự thay đổi của công nghệ và nhu cầu của thị trường. Các startup có thể gặp khó khăn trong việc duy trì tính cạnh tranh khi không thể cập nhật công nghệ hoặc đổi mới sản phẩm một cách nhanh chóng.
Để giải quyết những rào cản này, các startup cần tập trung vào việc xây dựng năng lực quản lý, mở rộng mối quan hệ và hiểu biết thị trường, đồng thời đẩy mạnh đổi mới sáng tạo và cập nhật công nghệ để cải thiện khả năng cạnh tranh trên thị trường hiện đại.
Rào cản về pháp lý và chính sách hỗ trợ
Các rào cản về pháp lý và chính sách hỗ trợ doanh nghiệp khởi nghiệp ở Việt Nam bao gồm một số vấn đề chính:
Thủ tục pháp lý phức tạp: Mặc dù Việt Nam đã cố gắng cải thiện môi trường kinh doanh bằng cách đơn giản hóa các thủ tục hành chính, các startup vẫn thường xuyên đối mặt với quy trình đăng ký kinh doanh rườm rà và thời gian giải quyết lâu dài nếu đó là những sản phẩm, mô hình, ý tưởng mới (Việc Luật hóa chưa theo kịp với sự thay đổi của thị trường). Điều này có thể làm chậm quá trình khởi nghiệp và tăng chi phí hoạt động.
Quy định về đầu tư nước ngoài: Việt Nam có những hạn chế nhất định đối với đầu tư nước ngoài trong một số lĩnh vực quan trọng, điều này có thể cản trở khả năng huy động vốn từ các nhà đầu tư quốc tế. Các quy định về cổ phần nước ngoài và sự phê duyệt của chính phủ đối với các giao dịch M&A cũng làm tăng độ phức tạp và khó khăn trong việc thu hút đầu tư nước ngoài.
Thiếu chính sách hỗ trợ cụ thể cho startups: Dù có những sáng kiến như Quỹ Đổi mới sáng tạo Quốc gia (NIF) và các chương trình hỗ trợ tài chính khác, Việt Nam vẫn còn thiếu các chính sách hỗ trợ rõ ràng và mạnh mẽ dành riêng cho các startup, đặc biệt là trong các lĩnh vực công nghệ cao và sáng tạo.
Khung pháp lý về các giao dịch điện tử và an toàn thông tin: Với sự bùng nổ của thương mại điện tử và các dịch vụ số, Việt Nam cần có một khung pháp lý đầy đủ và hiện đại hơn để điều chỉnh các giao dịch trực tuyến và bảo đảm an toàn thông tin cho người dùng. Luật An ninh mạng được ban hành đã là bước tiến nhưng vẫn còn nhiều tranh cãi và thách thức trong việc áp dụng.
Để giảm bớt các rào cản này, Việt Nam cần tiếp tục cải cách thể chế, tăng cường minh bạch và hiệu quả trong quản lý nhà nước, và cung cấp một môi trường pháp lý thân thiện hơn với các doanh nghiệp khởi nghiệp, từ đó khuyến khĐể giảm bớt các rào cản này, Việt Nam cần tiếp tục cải cách thể chế, tăng cường minh bạch và hiệu quả trong quản lý nhà nước, và cung cấp một môi trường pháp lý thân thiện hơn với các doanh nghiệp khởi nghiệp.
Rào cản về sở hữu trí tuệ và an ninh mạng
Rào cản về sở hữu trí tuệ và an ninh mạng là hai trong số những thách thức lớn mà các doanh nghiệp khởi nghiệp tại Việt Nam phải đối mặt:
Sở hữu trí tuệ: Việt Nam đã có những bước tiến trong việc cải thiện hệ thống bảo vệ sở hữu trí tuệ (IPR), nhưng vẫn còn đối mặt với nhiều thách thức trong việc thực thi pháp luật. Các vấn đề chính bao gồm:
Thiếu hiệu quả trong thực thi pháp luật: Việt Nam có tỷ lệ vi phạm bản quyền phần mềm cao, đặc biệt là trong lĩnh vực công nghệ thông tin và giải trí. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến doanh thu của các công ty mà còn làm giảm niềm tin của các nhà đầu tư nước ngoài vào thị trường Việt Nam.
Các thủ tục đăng ký sở hữu trí tuệ phức tạp: Quy trình đăng ký bảo hộ sở hữu trí tuệ tại Việt Nam thường kéo dài và cần nhiều thủ tục pháp lý, gây khó khăn cho các startup trong việc bảo vệ sản phẩm và dịch vụ sáng tạo của mình.
Tư duy của Doanh nhân Việt còn chưa xem trọng việc đăng ký và bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ do những lo lắng, thiểu hiểu biết về thủ tục và chi phí dành cho việc đăng ký.
An ninh mạng: Với sự phát triển nhanh chóng của công nghệ số, an ninh mạng trở thành một vấn đề đặc biệt quan trọng. Việt Nam đang nỗ lực cải thiện khung pháp lý về an ninh mạng nhưng vẫn còn những hạn chế:như Luật An ninh mạng được áp dụng từ năm 2019 – đây là một bước tiến trong việc kiểm soát những vấn đề hết sức phức tạp trên không gian mạng, trong đó yêu cầu các doanh nghiệp phải lưu trữ dữ liệu người dùng tại Việt Nam và cung cấp thông tin cho chính phủ khi được yêu cầu. Điều này đã gây lo ngại cho các doanh nghiệp về khả năng bảo mật dữ liệu và chi phí hoạt động.
Ngoài ra, Việt Nam đang thiếu hụt nhân lực chuyên môn cao trong lĩnh vực an ninh mạng, làm hạn chế khả năng đáp ứng nhanh chóng và hiệu quả trước các mối đe dọa về an ninh mạng, đặc biệt trong bối cảnh tấn công mạng ngày càng tinh vi.
Để giải quyết những thách thức này, Việt Nam cần tiếp tục cải thiện và cập nhật các quy định pháp lý liên quan đến sở hữu trí tuệ và an ninh mạng, đồng thời đầu tư vào việc đào tạo và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao trong các lĩnh vực này. Điều này không chỉ giúp bảo vệ quyền lợi của các doanh nghiệp mà còn nâng cao sự an toàn và bảo mật trong không gian mạng tại Việt Nam.
--------------------------------------------------------
Kết luận: Các doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo đã và đang đóng một vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy sự phát triển kinh tế-xã hội của Việt Nam. Không chỉ góp phần đáng kể vào GDP, các startup còn tạo ra hàng ngàn việc làm mới, thúc đẩy sự đổi mới công nghệ và cải thiện chất lượng cuộc sống thông qua các sản phẩm và dịch vụ mới. Sự năng động và sáng tạo của các doanh nghiệp này cũng là động lực cho các ngành công nghiệp truyền thống phải đổi mới để không bị tụt hậu. Để tăng hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo tại Việt Nam, cần có sự hỗ trợ mạnh mẽ hơn từ phía chính phủ thông qua việc đơn giản hóa các thủ tục pháp lý, cải thiện môi trường đầu tư và phát triển các chính sách hỗ trợ tài chính cụ thể cho các startup. Ngoài ra, việc đầu tư vào giáo dục và đào tạo để nâng cao trình độ nhân lực trong lĩnh vực công nghệ cũng là yếu tố then chốt để đảm bảo sự phát triển bền vững và hiệu quả của các doanh nghiệp mới này, giúp Việt Nam tiếp tục khẳng định vị thế trên bản đồ khởi nghiệp toàn cầu./.
[1] Đổi mới sáng tạo trong doanh nghiệp (moj.gov.vn)
TÀI LIỆU THAM KHẢO
Đề án 844 - hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo quốc gia đến năm 2025 Do Thủ tướng chính phủ ban hành ngày 18.5.2016.
Quyết định 1269/QĐ-TTg năm 2019 thành lập Trung tâm đổi mới sáng tạo Quốc gia 02.10.2019
Doanh nghiệp Khởi nghiệp sáng tạo: Đặc điểm – Vai trò (lienhiepkhktnghean.org.vn)
Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa (số 04/2017/QH14)
Statista (2021) báo cáo "Global Startup Ecosystem Report"- 2023 - a year of high-quality startups in Vietnam (hanoitimes.vn)
Vietnam Economic Update Report, Q2 2023 - ARC Group (arc-group.com)
Kinh nghiệm doanh nghiệp về thực hành giảm thiểu rác thải nhựa và tái chế vật liệu (forbes.vn)
Bình luận