Ngày 4/5, Cổng Thông tin điện tử Chính phủ tổ chức cuộc tọa đàm trực tuyến với chủ đề "Kết nối giao thông vành đai liên vùng – động lực cho phát triển bứt phá".

Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Trần Quốc Phương. Ảnh: VGP

Công tác giải phóng mặt bằng đang là điểm mấu chốt về tiến độ dự án

Tại cuộc Tọa đàm, các diễn giả đều cho rằng, công tác giải phóng mặt bằng đang là điểm mấu chốt về tiến độ dự án. Theo kế hoạch Dự án đường Vành đai 3 của TP. Hồ Chí Minh và Vành đai 4 Vùng Thủ đô Hà Nội sẽ được trình Quốc hội xem xét, quyết định chủ trương đầu tư ngay tại kỳ họp thứ 3 Quốc hội khóa XV trong tháng 5 này.

Để đảm bảo tiến độ dự án, Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh kiến nghị cơ chế đặc thù cho chỉ định thầu.

Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Trần Quốc Phương nhấn mạnh, việc kiến nghị cho phép chỉ định thầu trong giải phóng mặt bằng cũng được kỳ vọng là rút ngắn thời gian cho công tác này.

Trong nhiều năm trở lại đây, trong tất cả các báo cáo đánh giá về những khó khăn, vướng mắc về đầu tư công, thì nguyên nhân giải phóng mặt bằng luôn ở vị trí số một. Tức là công tác giải phóng mặt bằng là công tác rất phức tạp, có nhiều khó khăn vướng mắc khi triển khai các dự án đầu tư công. Hệ lụy dẫn tới là chậm tiến độ, giải ngân thấp…

Chính vì vậy, khi đặt vấn đề thúc đẩy nhanh tiến độ thực hiện các dự án quan trọng quốc gia, trong đó có 2 dự án Vành đai 3 TP. Hồ Chí Minh và Vành đai 4 TP. Hà Nội, công tác giải phóng mặt bằng được đặc biệt quan tâm.

2 công việc chủ chốt áp dụng hình thức chỉ định thầu

"Trong các nghiên cứu, đề xuất các cơ chế đặc thù, với công tác giải phóng mặt bằng, ngoài việc tách ra là dự án độc lập, thực hiện trước và sớm thì có thêm cơ chế cho phép chỉ định thầu một số nội dung công tác giải phóng mặt bằng", Thứ trưởng nói.

Ở đây, theo Thứ trưởng, có thể hình dung 2 công việc chủ chốt áp dụng hình thức chỉ định thầu:

Một là, di dời các hạ tầng kỹ thuật tại khu vực cần phải giải phóng. Ở đây có hạ tầng về điện, nước, viễn thông… tất cả hạ tầng này yêu cầu về mặt chuyên ngành rất cao, thường các đơn vị liên quan trực tiếp đến ngành, lĩnh vực đó mới có thể thực hiện được.

"Nếu chúng ta đấu thầu để làm việc này đôi khi chỉ là hình thức và chỉ có 1 nhà thầu có thể thực hiện được việc này", Thứ trưởng Phương chỉ rõ.

Hai là, tái định cư. Để di dời các hộ gia đình, phải xây dựng các khu tái định cư. Việc xây dựng khu tái định cư bắt buộc phải làm rất nhanh để người dân nhanh chóng ổn định cuộc sống.

"Nếu làm chậm công tác này, đất đã lấy của người dân rồi mà người dân vẫn chưa có nơi ở ổn định thì rất bất cập. Đó là điều hết sức quan tâm trong giải phóng mặt bằng", Thứ trưởng Phương nhấn mạnh.

Việc kiến nghị cho phép chỉ định thầu trong giải phóng mặt bằng cũng được kỳ vọng là rút ngắn thời gian cho công tác giải phóng mặt bằng.

Bên cạnh đó, còn nhiều hoạt động khác.

Thứ trưởng Phương nhận định, ở 2 dự án này (Vành đai 3 TP. Hồ Chí Minh và Vành đai 4 TP. Hà Nội), công tác giải phóng mặt bằng còn khó hơn rất nhiều lần, quy mô lớn, giá trị tiền nhiều. Do vậy, ngoài chỉ định thầu có thể rút ngắn được tiến độ thì công tác điều hành, quản lý, chỉ đạo công tác giải phóng mặt bằng cũng không kém phần quan trọng.

"Tất cả điều đó tổng hòa giúp rút ngắn thời gian giải phóng mặt bằng", Thứ trưởng Phương nói.

Cũng về cơ chế chỉ định thầu, Thứ trưởng Bộ Giao thông vận tải Lê Đình Thọ cũng cho biết, Bộ cũng đề xuất Quốc hội cho phép Thủ tướng Chính phủ xem xét quyết định chỉ định thầu trong quá trình triển khai dự án đối với các gói thầu tư vấn phục vụ di dời các công trình hạ tầng kỹ thuật, thực hiện bồi thường hỗ trợ tái định cư, gói thầu xây lắp các dự án thành phần. Các nhà thầu thực hiện các gói thầu quy định đến khi hoàn thành dự án, trình tự thủ tục chỉ định thầu theo quy định hiện hành.

"Đây là cái mới, trong thực tiễn tại Nghị quyết 43 chỉ định thầu cho phép áp dụng trong 2 năm 2022-2023", Thứ trưởng Lê Đình Thọ nhấn mạnh.

Bộ Giao thông vận tải cũng đề xuất Quốc hội cho phép Thủ tướng Chính phủ xem xét quyết định chỉ định thầu trong quá trình triển khai dự án đối với các gói thầu tư vấn phục vụ di dời các công trình hạ tầng kỹ thuật, thực hiện bồi thường hỗ trợ tái định cư, gói thầu xây lắp các dự án thành phần

Đề xuất áp dụng cơ chế chỉ định thầu: Cách tiếp cận để đổi mới thể chế

Nêu quan điểm về đề xuất áp dụng cơ chế chỉ định thầu trong công tác giải phóng mặt bằng, PGS.TS Trần Đình Thiên cho rằng, đề xuất này không chỉ quan trọng cho những dự án, mà đây là cách tiếp cận để đổi mới thể chế.

PGS. TS. Trần Đình Thiên lý giải, khi giao phân cấp, phân quyền cho địa phương như một chủ trương lớn thì đây là thử nghiệm và công việc quan trọng. Bởi vì nguyên tắc phân cấp, phân quyền, cấp nào thực hiện chức năng này tốt nhất thì nên để cấp đó thực hiện.

"Lâu nay chúng ta thấy rằng, các đường vành đai theo nghĩa chiến lược quốc gia, sự tham gia của cấp địa phương rất ít. Có thể đó là lý do gây ra chậm. Chậm ở mọi bước, vừa lãng phí, vừa kém hiệu quả và quan trọng là làm chậm bước tiến của đất nước trong quá trình phát triển", vị chuyên gia này nhận định.

Vì vậy, ông Thiên đề xuất, giao cho địa phương các quyền thì tất cả các lợi ích và khó khăn vừa đề cập đều có thể tập trung xử lý được. "Cần xem xét cách tiếp cận như vậy có tạo ra động lực mới cho việc giải quyết tắc nghẽn thể chế lâu nay hay không", ông Thiên nêu vấn đề.

PGS, TS. Trần Đình Thiên cũng chỉ rõ, điểm tổng quát ở đây là giao quyền cho địa phương thực thi thực chất là giao trách nhiệm. "Nhiều khi cứ nghĩ hưởng lợi trước mà không thấy rằng đầu tiên phải là trách nhiệm và những nguyên tắc sâu hơn nữa để địa phương thể hiện năng lực và bộ máy của mình. Nếu làm được thì tác động khá mạnh và toàn diện", ông Thiên khẳng định./.