Hội thảo diễn ra sáng ngày ngày 14/6/2022 do Tạp chí Nhà đầu tư tổ chức.

Ông Đặng Ngọc Minh, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Thuế chỉ rõ, đầu tư vào Việt Nam khác rất nhiều với đầu tư vào các thiên đường thuế

Việt Nam không phải “thiên đường thuế”

Tại Hội thảo, ông Đặng Ngọc Minh, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Thuế chỉ rõ, đầu tư vào Việt Nam khác rất nhiều với đầu tư vào các thiên đường thuế, vì trong hơn 386.000 dự án đầu tư vào Việt Nam, các dự án chủ yếu đầu tư vào lĩnh vực công nghiệp chế biến, chế tạo, sản xuất, phân phối điện, khí đốt và bất động sản.

Về Trụ cột 2 trong Chương trình hành động BEPS đánh vào Thuế Thu nhập doanh nghiệp tối thiểu toàn cầu đã thống nhất trong G7; vào tháng 5/2021, OECD và 136 thành viên trong đó có Việt Nam. Việt Nam thông qua với tính chất tham gia và vai trò đàm phán của các nước đang phát triển khá hạn chế do ảnh hưởng của dịch bệnh.

Các nước thành viên thông qua vào 8/10/2021, nhưng cơ bản mới là thông qua trên nguyên tắc, đối tượng áp dụng là công ty mẹ tối cao có doanh thu hợp nhất 750 triệu Euro.

Ông Đặng Ngọc Minh khẳng định, quan điểm của Bộ Tài chính là bảo vệ quyền đánh thuế của Việt Nam.

Với Việt Nam, hiện tổng số thu thuế suất ưu đãi là 12,3%. “Đáng chú ý, trong tổng số hơn 386.000 dự án, chúng ta chỉ tập trung ưu đãi thuế cho 3% số dự án đang hoạt động. Một số tập đoàn lớn thuế suất ưu đãi chỉ 2,75% đến 5,95%”, ông Minh nói và chỉ rõ, đó là ưu đãi của Việt Nam để thu hút dự án lớn, phù hợp với nhu cầu của Việt Nam.

Ông Minh cho biết, tác động của thuế tối thiểu toàn cầu là làm giảm hiệu quả ưu đãi thuế cho đầu tư nước ngoài.

“Nếu tiếp tục miễn giảm thuế thì có thể coi là trực tiếp tài trợ cho các nước phát triển; tiếp theo ảnh hưởng quyết định đầu tư mở rộng hoặc duy trì đầu tư của các DN xuyên quốc gia (MNE) đang hoạt động tại Việt Nam và các DN vệ tinh khác; giảm động lực đầu tư của các tập đoàn đa quốc gia mới đang có kế hoạch vào Việt Nam”, ông Minh phân tích.

Cần phải thấy rõ lợi thế thực sự của Việt Nam là lợi thế về giảm chi phí, trong đó có thuế, thì khi thực hiện luật thuế tối thiểu toàn cầu sẽ ảnh hưởng đến việc đầu tư của Việt Nam.

Tuy nhiên, ông Minh cũng chỉ rõ, thuế tối thiểu toàn cầu cũng mang lại một số thuận lợi. Trước tiên là tăng thu trong nước, khi hiện nay Việt Nam đã có 21 tỷ USD đầu tư ra nước ngoài và cũng có DN Việt Nam đi đầu tư tại thiên đường thuế.

Khẳng định rằng, thuế tối thiểu toàn cầu được xây dựng nhằm ngăn chặn “cuộc đua xuống đáy” về thuế suất ưu đãi giữa các quốc gia, TS. Cấn Văn Lực, Chuyên gia kinh tế trưởng Ngân hàng BIDV cho biết, thuế tối thiểu toàn cầu sẽ góp phần tạo ra một hệ thống thuế có sự phối hợp của nhiều quốc gia và dự kiến sẽ có hiệu lực từ năm 2023.

Về tác động đối với kinh tế, đầu tư toàn cầu, việc áp dụng thuế toàn cầu sẽ làm giảm sự cạnh tranh trong thu hút đầu tư tại các quốc gia đang phát triển vốn chủ yếu dựa vào ưu đãi thuế để thu hút đầu tư nước ngoài.

Ngoài ra, việc áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu có thể khiến dòng vốn đầu tư trực tiếp toàn cầu (FDI) có những xáo trộn trong ngắn hạn đối với Việt Nam.

Ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng Thư ký, Trưởng ban Pháp chế VCCI cho rằng, thuế tối thiểu toàn cầu sẽ có lợi cho các nước xuất khẩu vốn hơn là nước nhập khẩu vốn như Việt Nam. Tuy nhiên, luật thuế này ảnh hưởng khả năng thu hút FDI của Việt Nam (hiện nay vai trò của FDI với nền kinh tế Việt Nam rất lớn).

Đồng ý với quan điểm của ông Cấn Văn Lực, ông Tuấn cho biết, hiện nay các tập đoàn quốc tế vẫn rất hoang mang, luật thuế tối thiểu toàn cầu vẫn chưa rõ hình hài, chỉ mới thống nhất quy tắc và rủi ro rất lớn cho môi trường đầu tư, thiệt hại lớn nhất là những quốc gia nhận được dòng đầu tư lớn như Việt Nam.

"Dù sao cũng phải cần chuẩn chung của thế giới, Việt Nam tham gia dần dần theo lộ trình phù hợp. Đây là 1 dịp để Việt Nam rà soát ban hành và điều chỉnh chính sách theo luật thuế và luật đầu tư", ông Tuấn nói.

Khi các ưu đãi thuế không còn mang lại nhiều lợi ích cho “đại bàng”

Bà Annett Perschmann-Taubert, Công ty Tax Partner PWC, cho biết, các quốc gia trên thế giới cũng như Việt Nam đều cạnh tranh với nhau để thu hút đầu tư thông qua các ưu đãi thuế thu nhập DN, trong đó áp dụng giảm thuế hoặc miễn thuế.

Hiện nay, với việc áp dụng mức thuế tối thiểu toàn cầu 15%, những ưu đãi thuế này có thể không còn mang lại nhiều lợi ích cho các DN đa quốc gia thuộc đối tượng điều chỉnh nữa. Bà Annett Perschmann-Taubert chỉ rõ, điều này sẽ đặt ra cho Việt Nam một số thách thức mới.

Nếu Chính phủ Việt Nam không thay đổi quy định trong nước, có thể sẽ khiến thất thu thuế, bởi lợi ích thuế dành cho các nhà đầu tư nước ngoài ở Việt Nam cuối cùng có thể sẽ quay trở về đất nước của họ.

Bà Annett Perschmann-Taubert, Tax Partner PWC, cho biết, các quốc gia trên thế giới cũng như Việt Nam đều cạnh tranh với nhau để thu hút đầu tư thông qua các ưu đãi thuế thu nhập

"Ngoài ra, Việt Nam có thể để thua trong cuộc đua cạnh tranh thu hút đầu tư bởi các ưu đãi thuế tại Việt Nam hiện nay không còn hấp dẫn và các nhà đầu tư có thể lựa chọn các quốc gia khác thay vì Việt Nam", bà Annett Perschmann-Taubert cảnh báo.

Tại thời điểm này, các quốc gia và Chính phủ trong khu vực và trên toàn cầu thực tế đang phân tích các quy định mới để xác định cách họ có thể thay đổi luật thuế trong nước một mặt nhằm giảm đến mức tối thiểu sự tác động của thuế tối thiểu toàn cầu và đồng thời tiếp tục thu hút đầu tư nước ngoài.

Chính vì vậy, để Việt Nam giữ được lợi thế cạnh tranh của mình trong việc thu hút đầu tư nước ngoài đồng thời không bị thất thu thuế, bà Annett Perschmann-Taubert cho rằng, Chính phủ cần xem xét thay đổi các quy định về thuế trong nước và thiết kế các chính sách khuyến khích đầu tư mới có cân nhắc đến mức thuế tối thiểu toàn cầu.

Các quốc gia khác như Ấn Độ, Trung Quốc hay thậm chỉ các quốc gia Châu Âu hoặc Mỹ, trước Trụ cột 2, đều đã không chỉ cung cấp ưu đãi thuế để thu hút đầu tư nước ngoài, mà họ còn cung cấp hỗ trợ dưới hình thức cấp tiền mặt.

Ông Đậu Anh Tuấn đặt vấn đề về việc giải quyết các dự án hiện đang được hưởng như thế nào? Hiện nhiều dự án đặc biệt khuyến khích đầu tư đang được hưởng thuế suất 10%, miễn 4 năm, giảm 50% cho 9 năm (đều thấp hơn 15%) chủ yếu là nhà đầu tư lớn. “Vậy làm sao vẫn thu hút được "đại bàng" chứ không phải xu hướng chuyển sang "chim sẻ"?”, ông Tuấn đặt vấn đề.

Dẫn kết quả nghiên cứu của VCCI khảo sát 2.000 DN có vốn FDI hoạt động tại Việt Nam năm 2016 về việc tại sao chọn Việt Nam để đầu tư, ông Tuấn cho hay, nhiều DN cho biết, họ chọn Việt Nam do nhiều yếu tố, lớn nhất là ổn định chính trị, mức thuế thấp là thế mạnh của Việt Nam. Bên cạnh đó, Viêt Nam có lợi thế giảm chi phí (nguồn lao động dồi dào nhưng chi phí thấp).

Vì thế, cần phải thấy rõ, lợi thế thực sự của Việt Nam là lợi thế về giảm chi phí, trong đó có thuế, thì khi thực hiện luật thuế tối thiểu toàn cầu sẽ ảnh hưởng đến việc đầu tư của Việt Nam.

“Tôi muốn nhấn mạnh rằng, Việt Nam đang quá tập trung vào chính sách ưu đãi đầu tư thông qua thuế. Và khi quốc tế áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu, thì những chính sách này sẽ không còn hiệu quả nữa”, ông Kim Yong Seok nêu quan điểm.

Chính vì vậy, Samsung mong muốn Chính phủ Việt Nam có thể nghiên cứu, ban hành thêm nhiều phương án, biện pháp mới để hỗ trợ, giúp đỡ các DN nước ngoài đang đầu tư tại đây.

Bên cạnh đó, ông Kim Yong Seok cũng hy vọng, hội thảo ngày hôm nay sẽ trở thành bàn đạp, để Việt Nam tiếp tục thay đổi thể chế, thủ tục hành chính nhằm cải thiện môi trường đầu tư và thu hút được thêm các DN FDI.

“Với những hành động nhanh chóng của Chính phủ, Samsung rất yên tâm, luôn tin tưởng và sẽ đồng hành cùng Việt Nam trong thời gian tới”, Kim Yong Seok tin tưởng.

Ông Kim Yong Seok, Giám đốc Đối ngoại của Samsung: “Với những hành động nhanh chóng của Chính phủ, Samsung rất yên tâm, luôn tin tưởng và sẽ đồng hành cùng Việt Nam trong thời gian tới”. Ảnh: Trọng Hiếu

Để Việt Nam là thiên đường đầu tư

GS, TSKH. Nguyễn Mại Chủ tịch Hiệp hội nhà đầu tư nước ngoài (VAFIE) khẳng định, chúng ta là thiên đường đầu tư. Ngoài tiềm năng nhân công giá rẻ, Việt Nam cũng đang được đánh giá là có tiềm năng về nhân lực chất lượng cao.

GS, TSKH. Nguyễn Mai khẳng định, thuế tối thiểu toàn cầu là vấn đề thời sự của thế giới để chống lại cuộc cạnh tranh thu hút đầu tư thông qua giảm thuế suất thuế thu nhập DN; các quốc gia được khuyến khích hành động để hưởng lợi từ việc hạn chế cạnh tranh thuế và tránh việc các khoản thu thuế bị thu ở nơi khác, do đó Việt Nam chủ động tham gia và cần có giải pháp thích ứng để vừa bảo đảm thực hiện quy định của quốc tế, vừa bảo đảm lợi ích dân tộc.

TS. Cấn Văn Lực kiến nghị, Chính phủ chỉ đạo Bộ Tài chính, Bộ Kế hoạch và Đầu tư nhanh chóng rà soát, đánh giá tác động cụ thể, đề xuất phương án phù hợp: Việt Nam có nên áp mức thuế này hay không? Có lộ trình, mức thuế nào khác không? Tổ chức thực hiện thế nào đảm bảo khả thi, hiệu quả và không xảy ra tranh chấp.

Cơ quan thuế cũng cần rà soát các chính sách phát luật về thuế để trình sửa đổi các quy định, quy trình kê khai thuế phù hợp với tiêu chuẩn hành động của BEPS để ban hành sớm nhất, trước khi BEPS có hiệu lực; đồng thời có kế hoạch truyền thông về các chính sách này; tập huấn cho cán bộ và các DN nắm bắt, thực hiện đúng các điều chỉnh về quy định pháp lý.

Việt Nam cần thay đổi chính sách thu hút đầu tư theo hướng tập trung vào nâng cao năng lực cạnh tranh từ các yếu tố như môi trường kinh doanh, nguồn lao động, cơ sở hạ tầng... vốn là các yếu tố cơ bản khi đưa ra các quyết định đầu tư kinh doanh; thay vì hướng tới ưu đãi về thuế, gồm: Chú trọng ổn định kinh tế vĩ mô, nâng cao hiệu quả phối hợp chính sách; Đẩy mạnh cải thiện thực chất môi trường kinh doanh; Thúc đẩy tăng NSLĐ, đóng góp của TFP, nâng cao hiệu quả và sức cạnh tranh của các DN, các ngành và nền kinh tế; Chủ động nâng cao hiệu quả hội nhập kinh tế quốc tế, tạo đòn bẩy cho phát triển kinh tế bền vững.

Bốn là, các bộ, ngành địa phương nâng cao năng lực về chống trốn thuế, quản lý thuế.

Năm là cần chủ động sửa đổi ổn định luật thuế.

“Với thời gian áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu cần đàm phán đa phương, song phương về điều khoản chuyển tiếp với các nước đang phát triển, để có thể kéo dài thời gian cho các dự án trọng điểm, một số nước đầu tư quan trọng trọng như Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore, Trung Quốc... trong một thời gian để đủ thiết kế chính sách phù hợp”, ông Lực nêu rõ.

Cuối cùng là phải ban hành được thuế suất thuế thu nhập DN tối thiểu trong nước theo mức 15%.

Bà Nguyễn Thị Quỳnh Anh, Phó Chủ tịch Liên đoàn Luật sư Việt Nam nhấn mạnh, đã tới lúc rà soát lại toàn diện chính sách ưu đãi đầu tư.

Nên coi các quy định mới như một cơ hội để thu hút đầu tư nước ngoài

Bà Annett Perschmann-Taubert cho rằng, Việt Nam nên nghiên cứu những gì mà các nước khác cung cấp cho các nhà đầu tư và nên coi các quy định mới như một cơ hội để thu hút đầu tư nước ngoài.

Thay vì cung cấp các ưu đãi về thuế, các chính sách hỗ trợ có thể được thiết kế để áp dụng trực tiếp cho các mục tiêu của đầu tư, chẳng hạn như hỗ trợ đầu tư vào một số thiết bị, tài sản, nghiên cứu và phát triển, đầu tư vào con người… và những hỗ trợ này sau đó sẽ trực tiếp mang lại lợi ích cho việc đầu tư cho dù công ty đang ở trong tình trạng lãi hay lỗ.

Ngoài ra, các chính sách hỗ trợ đơn giản, rõ ràng và dễ tiếp cận sẽ giúp ích trong việc thu hút các nhà đầu tư và cuối cùng nữa là đóng góp vào sự phát triển lâu dài của đất nước.

Ông Kim Yong Seok, Giám đốc Đối ngoại của Samsung chỉ rõ, Samsung đã chọn Việt Nam bởi những yếu tố như con người, địa lý, chính trị ổn định hay các chính sách ưu đãi đầu tư.

Từ năm 2008 đến nay, Samsung đã luôn đồng hành cùng Việt Nam và đạt được những phát triển lớn. Hiện tại, tổng số vốn đầu tư của Samsung tại đây là hơn 18 tỷ USD. Dù Việt Nam là nước đang phát triển, có rất nhiều tiềm năng, nhưng vẫn tồn tại một số bất lợi, trong đó bao gồm một số chính sách ưu đãi đầu tư.

Đồng tình với nhiều quan điểm tại Hội thảo, đại diện đến từ Tổng cục Thuế nhấn mạnh: “Có lẽ cần có đột phá để sửa đổi luật sớm hơn để theo kịp nhịp đập của thế giới, ban hành như các nước tương đồng”.

Bà Nguyễn Thị Quỳnh Anh, Phó Chủ tịch Liên đoàn Luật sư Việt Nam nhấn mạnh, đã tới lúc rà soát lại toàn diện chính sách ưu đãi đầu tư.

“Chúng ta phải duy trì những chính sách còn tác dụng và rà soát lại cái nào không còn tác dụng và cần bổ sung cái gì? Làm sao ứng phó phù hợp với các quy tắc Trụ cột 2 vẫn hài hoà được lợi ích đầu tư tại Việt Nam mà không bị tụt hậu mà vẫn đảm bảo tuân thủ cam kết quốc tế”, bà Quỳnh Anh nói.

Bà cho rằng, các lĩnh vực thu hút đầu tư thế nào để các nhà đầu tư sẽ vào Việt Nam cần có tuỳ theo thời điểm đưa lĩnh vực hấp dẫn khác nhau không phải 4-5 lĩnh vực như hiện nay, vì vậy Chính phủ phải rất uyển chuyển để kịp thời ứng phó với sự phát triển nền kinh tế số toàn cầu.

Nhấn mạnh việc duy trì thương hiệu điểm đến tin cậy của nhà đầu tư, ông Đậu Anh Tuấn khuyến nghị, Việt Nam cần nỗ lực nhiều hơn nữa trong thời gian tới về cải thiện chi phí và chất lượng nhân lực; Giá thuê đất, mặt bằng kinh doanh; Chất lượng hạ tầng (năng lượng, KCN); Chi phí và chất lượng logistics; Chính sách về khoa học công nghệ (chi phí R&D); Chất lượng chính sách...

Do đó, gói tổng thể là không chỉ về thuế để giúp Việt Nam thu hút vốn đầu tư nước ngoài, vận hành hiệu quả hơn.

Vẫn theo ông Đậu Anh Tuấn, Việt Nam cần tiến hành sửa đổi các luật thuế như áp dụng thuế suất tối thiểu toàn cầu 15% (có thể kéo dài hơn cho 1 vòng đời dự án); Sửa luật thuế TNDN, Luật Đầu tư để luật hoá cam kết này; Có chương trình rà soát hệ thống khuyến khích, ưu đãi đầu tư để có sửa đổi phù hợp; Có chương trình hỗ trợ các nhà đầu tư đang được hưởng ưu đãi thuế dưới mức 15%.../.