Thực trạng thu hút FDI vào năng lượng tái tạo thời gian qua

Năng lượng tái tạo được tạo ra từ các nguồn hình thành liên tục và gần như là vô hạn, như: ánh sáng mặt trời, mưa, gió, thủy triều... Do đó, phát triển là một trong những giải pháp thiết yếu hương đến mục tiêu phát triển bền vững, giảm biến đổi khí hậu, hiệu ứng nhà kính theo đuổi phát triển kinh tế xanh, kinh tế bền vững.

Trong thời gian qua, Việt Nam đã và đang nỗ lực thực hiện chuyển dịch năng lượng nhằm hiện thực hóa mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính và hiện thực hóa các cam kết đạt được Net zero vào năm 2050. Tăng cường thu hút Đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) vào lĩnh vực năng lượng tái tạo đang trở thành giải pháp quan trọng của quốc gia trong nỗ lực chống lại biến đổi khí hậu và thúc đẩy tự chủ năng lượng.

Theo Nghiên cứu của HSBC, Việt Nam được xếp hạng là điểm đến đầu tư tốt nhất cho năng lượng tái tạo ở ASEAN nhờ một số yếu tố, như: nguồn tài nguyên sẵn có, nhu cầu về điện tăng và mục tiêu đầy tham vọng của chính phủ đạt Net zero vào năm 2050, cũng như mục tiêu tuyệt đối về năng lượng tái tạo (khoảng 30% năng lượng sử dụng của Việt Nam năm 2030 sẽ là năng lượng gió/mặt trời). Với các lợi thế về điều kiện tự nhiên như trên, Tổ chức năng lượng thế giới (IEA) dự báo trong tương lai gần, Việt Nam sẽ trở thành một trong năm trung tâm năng lượng tái tạo của thế giới cùng với Bắc Âu, Mỹ, Đông Á và Nam Mỹ.

Nhờ đẩy mạnh chuyển đổi sang các dạng năng lượng bền vững hơn, Việt Nam đã trở thành một trong những quốc gia thu hút lượng vốn đầu tư lớn vào năng lượng tái tạo. Theo Báo cáo Đầu tư Thế giới (UNCTAD, 2023), trong giai đoạn 2015-2022, Việt Nam xếp thứ 2 trong 10 nền kinh tế đang phát triển có vốn đầu tư lớn từ nước ngoài trong lĩnh vực năng lượng tái tạo với giá trị khoảng 106,8 tỷ USD.

Hình 1: 10 nền kinh tế đang phát triển thu hút nhiều FDI vào lĩnh vực năng lượng tái tạo nhất, giai đoạn 2015-2022

Nguồn: Thông tấn xã Việt Nam

Tiềm lực thu hút FDI vào năng lượng tái tạo tại Việt Nam

Theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), vai trò của Đông Nam Á trong hệ thống năng lượng toàn cầu sẽ tăng mạnh trong thập kỷ tới. Khu vực này sẽ đóng góp rất lớn vào cả sản xuất năng lượng cũng như đáp ứng nhu cầu toàn cầu, vì dân số của khu vực đang tăng nhanh và một số quốc gia đang trong quá trình công nghiệp hóa. Đông Nam Á hiện được dự kiến ​​sẽ đóng góp 25% vào mức tăng trưởng nhu cầu năng lượng của thế giới trong giai đoạn 2024-2035. Nhu cầu điện của khu vực này dự kiến ​​sẽ tăng nhanh nhất, với tốc độ hàng năm khoảng 4%. IEA cho rằng Việt Nam dự kiến ​​sẽ tiếp tục dẫn đầu Đông Nam Á với tư cách là thị trường năng lượng tái tạo lớn nhất, tiếp theo là Indonesia và Philippines.

Hình 2: Dự án điện gió tại Bạc Liêu

Nguồn: Wiki

Việt Nam cũng đã có những chính sách mạnh mẽ để thúc đẩy chuyển đổi sang năng lượng sạch. Trong đó, vào năm ngoái, Chính phủ đã phê duyệt Quy hoạch điện VIII, đặt mục tiêu phát triển mạnh các nguồn năng lượng tái tạo phục vụ sản xuất điện. Quy hoạch điện VIII định hướng đến năm 2050, tỷ lệ năng lượng tái tạo lên đến 67,5-71,5%; kiểm soát mức phát thải khí nhà kính từ sản xuất điện đạt khoảng 204-254 triệu tấn năm 2030 và còn khoảng 27-31 triệu tấn vào năm 2050; xây dựng hệ thống lưới điện thông minh, đủ khả năng tích hợp, vận hành an toàn hiệu quả nguồn năng lượng tái tạo quy mô lớn…

Các cam kết về giảm phát thải ròng và sự chuyển động trong các kế hoạch phát triển năng năng lượng tái tạo không chỉ tạo nền tảng cho phát triển bền vững mà còn mở ra nhiều cơ hội đầu tư. Với Việt Nam, nhiều nhà đầu tư nước ngoài đang tính toán các kế hoạch thâm nhập thị trường.

Tại triển lãm năng lượng tái tạo ở Đài Loan trong năm 2024, nhiều doanh nghiệp lớn trong lĩnh vực điện gió và điện mặt trời nhận định, thị trường Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam là thị trường mới nổi và hứa hẹn phát triển nhanh trong tương lai.

Ông Tim McBride, Giám đốc Phát triển Kinh doanh Powerwall, APAC, Tesla, cho biết Tesla vẫn tiếp tục nỗ lực đẩy nhanh quá trình chuyển đổi sang năng lượng bền vững và sẽ tiến hành khảo sát tại Việt Nam và các quốc gia Đông Nam Á.

Trong khi đó, ông Steven Lin, đại diện Voltronic Power, cho biết doanh nghiệp đã đầu tư chi nhánh tại Việt Nam. Chi nhánh này tập trung vào thiết kế, sản xuất, tiếp thị và giới thiệu dòng sản phẩm cung cấp năng lượng, bộ hòa lưới và sản phẩm năng lượng mặt trời.

Với TAIYA Renewable Energy, Jerry Lee, Giám đốc điều hành, tiết lộ doanh nghiệp đang từng bước mở thị trường trên toàn cầu và sẽ tham gia vào thị trường Việt Nam. “TAIYA Renewable Energy sẽ hợp tác với các công ty ở Việt Nam để sản xuất cánh quạt và tuabin điện gió”, ông nói.

Hình 3: Dự án điện gió tại Đắk Lắk

Nguồn: Trung Nam Group

Đẩy mạnh thu hút FDI đầu tư vào năng lượng tái tạo

Dự báo Đông Nam Á sẽ là khu vực có nhu cầu năng lượng lớn nhất thế giới do kinh tế mở rộng, dân số và sản xuất tăng nhanh, IEA cho rằng Việt Nam ​​sẽ tiếp tục dẫn đầu Đông Nam Á với tư cách là thị trường năng lượng tái tạo lớn nhất. Để tận dụng cơ hội thu hút các nhà đầu tư nước ngoài vào lĩnh vực năng lượng tái tạo, nhiều nhà đầu tư cho rằng, Việt Nam cần có các cơ chế, chính sách rõ ràng hơn và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực để thúc đẩy dòng vốn nước ngoài vào lĩnh vực năng lượng tái tạo.

Đại diện Tesla cho biết, khi khảo sát các thị trường mới, Tesla chú trọng đến việc đánh giá nhu cầu thực tế của thị trường, cân nhắc các yếu tố như giá điện, chi phí đầu vào, sự cố điện và chính sách của từng quốc gia. Cùng với đó, chất lượng lao động cũng là yếu tố thiết yếu trong việc đánh giá kế hoạch tham gia thị trường, đặc biệt là với các ngành công nghệ cao.

Hình 4: Tổ hợp năng lượng tái tạo điện mặt trời và điện gió trên diện tích 900 ha ở Ninh Thuận

Nguồn: Trung Nam Group

Ông Hao-Wei Chiu, đại diện Deutsche Windtechnik, cũng cho rằng một trong những yếu tố chính cần xem xét trước khi doanh nghiệp đầu tư vào một quốc gia là chất lượng lao động. “Đối với ngành công nghiệp gió, đặc biệt là năng lượng gió trên bờ và ngoài khơi, sự có mặt của đội ngũ kỹ thuật viên có kinh nghiệm và chi phí lao động hợp lý là điều cần thiết", ông cho rằng, chính sách hỗ trợ từ chính phủ cũng là một yếu tố rất quan trọng với nhà đầu tư. Các điểm đến có chính sách rõ ràng và mạnh mẽ sẽ thuận lợi hơn trong việc thu hút đầu tư vào lĩnh vực năng lượng tái tạo.

Ông Vũ Văn Hoan, Tổ phó Tổ kết cấu Xây dựng tại PTSC M&C, một trong những doanh nghiệp Việt Nam tham gia triển lãm vừa qua tại Đài Loan, cho biết điều mà doanh nghiệp đang rất cần là cơ chế chính sách thông thoáng hơn. Nhà nước cũng cần đưa ra phương hướng phát triển điện gió rõ ràng, có cam kết hỗ trợ mạnh mẽ để phát triển chuỗi cung ứng cho ngành. "Thị trường và chuỗi cung ứng hiện tại đang rất lớn, một vài đơn vị nhỏ lẻ không thể tự mình triển khai được,” ông nói.

Cùng quan điểm trên, đại diện văn phòng Akrocean tại Việt Nam, cho rằng Việt Nam có rất nhiều tiềm năng để phát triển năng lượng tái tạo nhưng cần thêm các chính sách để biến tiềm năng thành cơ hội thực sự để đầu tư. Chẳng hạn, hiện quy hoạch điện VIII đã được phê duyệt nhưng cần có khung chính sách và quy định rõ ràng để triển khai. Bên cạnh đó, các chính sách và quy định pháp lý đường biển cũng cần được chi tiết hơn để giảm rủi ro pháp lý cho nhà đầu tư. Các yêu cầu của nhà đầu tư về cơ chế, về nguồn nhân lực đạt chuẩn càng được đáp ứng nhanh thì dòng vốn vào mảng năng lượng tái tạo càng dễ, càng dồi dào./.