Liệu các quốc gia có thể thống nhất về mục tiêu tài chính khí hậu mới không?

Cơ quan khoa học khí hậu chính của Liên hợp quốc, Ủy ban liên chính phủ về biến đổi khí hậu (IPCC), đã đưa ra những cảnh báo ngày càng nghiêm trọng về tốc độ nóng lên toàn cầu đang gia tăng. Để hạn chế nhiệt độ tăng lên 1,5°C so với mức trước thời kỳ công nghiệp, cần phải đầu tư đáng kể vào các công nghệ năng lượng sạch, cơ sở hạ tầng và các biện pháp thích ứng.

Các nước đang phát triển, đặc biệt là các quốc đảo nhỏ và các nước kém phát triển chính là đối tượng dễ bị tổn thương không cân xứng trước các tác động của khí hậu, như: mực nước biển dâng, các hiện tượng thời tiết cực đoan và hạn hán. Họ cần hỗ trợ tài chính đáng kể để xây dựng khả năng phục hồi, chuyển đổi sang nền kinh tế carbon thấp và bù đắp tổn thất và thiệt hại.

Hợp tác quốc tế là tốt nhất và duy nhất chống lại biến đổi khí hậu

COP29 đã đi được nửa chặng đường, và các nhà lãnh đạo đang hướng đến Brazil để tham dự hội nghị thượng đỉnh G20.

Các cuộc đàm phán liên tục tại Baku về chủ đề tiền bạc luôn gây tranh cãi và được cho là đang diễn ra chậm chạp. Các đại biểu từ các quốc gia đang phát triển đang kêu gọi tiến triển nhanh hơn và nhiều hơn nữa về nguồn tài trợ mới, nhằm bù đắp cho tổn thất và thiệt hại từ biến đổi khí hậu, cũng như đẩy nhanh các mục tiêu năng lượng sạch.

Simon Stiell, Tổng thư ký Công ước khung của Liên hợp quốc về Biến đổi khí hậu (UNFCCC), đơn vị triệu tập các cuộc họp COP thường niên, đã có một thông điệp gửi đến các nhà lãnh đạo G20 vào ngày 16/11/2024, trước khi họ lên máy bay đến Rio de Janeiro:

“Tiến triển tài chính khí hậu bên ngoài quy trình UNFCCC cũng quan trọng không kém, và vai trò của G20 là nhiệm vụ quan trọng… cuộc khủng hoảng khí hậu toàn cầu phải là ưu tiên số một tại Rio vào tuần tới. Hội nghị thượng đỉnh G20 phải gửi đi những tín hiệu toàn cầu rõ ràng như pha lê. Sẽ có nhiều khoản tài trợ và ưu đãi hơn; cải cách hơn nữa các ngân hàng phát triển đa phương là ưu tiên hàng đầu, và các chính phủ G20 – với tư cách là cổ đông và người giám sát – sẽ tiếp tục thúc đẩy nhiều cải cách hơn nữa.”

Cuối cùng, ông cho biết rằng “trong thời kỳ hỗn loạn và một thế giới đang chia rẽ, các nhà lãnh đạo G20 phải ra tín hiệu rõ ràng và mạnh mẽ rằng, hợp tác quốc tế vẫn là cơ hội tốt nhất và duy nhất mà nhân loại có để sống sót sau tình trạng nóng lên toàn cầu. Không còn cách nào khác.”

Ông Stiell cũng đã đưa ra đánh giá rõ ràng về biến đổi khí hậu, nhấn mạnh rằng tình trạng biến đổi khí hậu đang ngày càng trầm trọng và thiệt hại kinh tế - xã hội mà nó gây ra có nghĩa là "hàng tỷ người đơn giản là không thể để chính phủ của họ rời khỏi COP29 mà không có mục tiêu tài chính khí hậu toàn cầu".

"Vì vậy, đối với các nhà lãnh đạo ở đây và ở các thủ đô - hãy nói rõ rằng bạn mong đợi một loạt kết quả mạnh mẽ. Hãy nói với các nhà đàm phán của bạn - bỏ qua việc làm dáng - và chuyển thẳng sang tìm tiếng nói chung", ông nói.

Trong bài phát biểu khai mạc vào ngày 12/11/2024 tại COP29, Tổng thư ký Liên hợp quốc António Guterres cũng nhấn mạnh vai trò quan trọng của tài chính khí hậu trong việc giải quyết cuộc khủng hoảng: "Thế giới phải trả tiền, nếu không nhân loại sẽ phải trả giá... tài chính khí hậu không phải là từ thiện, mà là một khoản đầu tư. Hành động vì khí hậu không phải là tùy chọn, mà là bắt buộc".

Sau đó, ông Stiell lặp lại quan điểm này: "Hãy loại bỏ ý tưởng rằng tài chính khí hậu là từ thiện. Mục tiêu tài chính khí hậu mới đầy tham vọng hoàn toàn vì lợi ích của mọi quốc gia, kể cả quốc gia lớn nhất và giàu có nhất.”

Vượt xa cam kết 100 tỷ USD

Năm 2009, tại Hội nghị lần thứ 15 của các Bên tham gia UNFCCC (COP15) ở Copenhagen, các nước phát triển đã cam kết huy động 100 tỷ USD mỗi năm cho tài chính khí hậu vào năm 2020. Mặc dù mục tiêu này cuối cùng đã đạt được vào năm 2022, nhưng nó đã bị chỉ trích là không đủ và chậm trễ.

Tại COP29, các nhà đàm phán đang hướng tới mục tiêu mới, tham vọng hơn cho tài chính khí hậu. Các nước đang phát triển đang thúc đẩy một con số cao hơn đáng kể, có khả năng lên tới hàng nghìn tỷ USD mỗi năm. Tuy nhiên, các cuộc thảo luận về số tiền chính xác và phương thức cung cấp tiền vẫn còn gây tranh cãi.

Một bước đột phá sớm về carbon

Một bước đột phá quan trọng vào ngày khai mạc tại COP29 là việc thông qua Điều 6 của Thỏa thuận Paris, mở đường cho một thị trường carbon toàn cầu do Liên hợp quốc hậu thuẫn. Thị trường này sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho việc giao dịch tín dụng carbon, khuyến khích các quốc gia giảm phát thải và đầu tư vào các dự án thân thiện với khí hậu.

James Grabert, người đứng đầu Ban Giảm nhẹ tại UN Climate Change, tên viết tắt của ban thư ký UNFCCC, cho biết, thỏa thuận lịch sử này sẽ cung cấp cho các quốc gia một "công cụ có giá trị" để đạt được các mục tiêu về khí hậu và thúc đẩy phát triển bền vững.

Với COP29 diễn ra ngay sau cuộc bầu cử tổng thống tại Hoa Kỳ, tác động của chính quyền Hoa Kỳ mới đối với hành động ứng phó với khí hậu toàn cầu đã khiến nhiều người ở Baku Centre lo lắng.

Tại một cuộc họp báo, Tổng thống Hilda Heine của Quần đảo Marshall và Bộ trưởng Môi trường Ireland Eamon Ryan nhấn mạnh rằng, bất chấp những lo ngại về việc Hoa Kỳ rút khỏi Thỏa thuận Paris, cuộc chiến chống biến đổi khí hậu là một nỗ lực toàn cầu, đòi hỏi sự hợp tác toàn cầu hướng tới một nền kinh tế tốt hơn cho tất cả mọi người. Hai nhà lãnh đạo cũng trích dẫn những tiến bộ đang diễn ra của các tiểu bang và thành phố như những lý do để hy vọng.

Các cuộc đàm phán liên tục diễn ra tại COP29 ở Baku, Azerbaijan, về một thỏa thuận tài chính khí hậu toàn cầu mới - UNFCCC/Kiara Worth

Một quá trình chuyển đổi công bằng, không phải là "cuộc chạy đua vì lòng tham"

Trước khi đến hội nghị thượng đỉnh G20 ở Brazil, ông Guterres đã tổ chức một số cuộc họp liên quan đến khí hậu, bao gồm một cuộc họp về các khoáng sản quan trọng cần thiết cho các công nghệ năng lượng tái tạo như tấm pin mặt trời, tua bin gió và xe điện.

Các khoáng sản này, chẳng hạn như: đồng, lithium, niken, coban và các nguyên tố đất hiếm là rất quan trọng đối với quá trình chuyển đổi khỏi nhiên liệu hóa thạch, với nhu cầu dự kiến ​​sẽ tăng gấp 3 vào năm 2030.

Nhiều loại khoáng sản này được tìm thấy ở châu Phi, có thể mang lại lợi ích về mặt tài chính. Tuy nhiên, có lo ngại về "lời nguyền tài nguyên", khi các quốc gia có các nguồn tài nguyên này không được hưởng lợi.

Ông Guterres nhấn mạnh việc quản lý nhu cầu mà không gây ra "cuộc chạy đua vì lòng tham" bóc lột và đè bẹp người nghèo mà thay vào đó đảm bảo cộng đồng địa phương được hưởng lợi.

Dario Liguti từ Ủy ban Kinh tế Liên hợp quốc về châu Âu (UNECE) cũng nhấn mạnh nhu cầu "khai thác bền vững các khoáng sản này", đặc biệt là ở các thị trường mới nổi, để bảo vệ môi trường và hỗ trợ cộng đồng địa phương. Vào tháng 4, người đứng đầu Liên hợp quốc đã thành lập một Ban cấp cao để đảm bảo các quốc gia và cộng đồng có các nguồn tài nguyên này được hưởng lợi nhiều nhất.

Hoạt động của thanh niên và công lý khí hậu

Những người trẻ trên khắp thế giới ngày càng đòi hỏi hành động vì khí hậu và công lý khí hậu. Họ kêu gọi chính phủ và doanh nghiệp thực hiện các bước táo bạo để giảm phát thải, bảo vệ các cộng đồng dễ bị tổn thương và tạo ra tương lai bền vững cho tất cả mọi người.

Sau cuộc gặp với đại diện thanh niên và những người ủng hộ khí hậu tại COP29, Tổng thư ký Liên hợp quốc đã đăng trên mạng xã hội rằng, ông hiểu được sự thất vọng của họ: "Các bạn có mọi quyền để tức giận. Tôi cũng tức giận... vì chúng ta đang bên bờ vực thẳm của khí hậu, và tôi không thấy đủ sự cấp bách hoặc ý chí chính trị để giải quyết tình trạng khẩn cấp này".

Basmallah Rawash, một Nhà hoạt động vì khí hậu của Care About Climate, cho biết: "Chúng ta không phải là những người phải gánh chịu gánh nặng giảm thiểu. Chúng ta không phải là những người gây ra điều này, nhưng chúng ta là những người sẽ gánh chịu gánh nặng của cuộc đấu tranh lớn nhất hiện nay".

Các quyết định được đưa ra tại Baku sẽ có hậu quả sâu rộng cho các thế hệ sau. Điều bắt buộc là các nhà đàm phán phải đạt được một thỏa thuận đầy tham vọng cung cấp nguồn tài chính cần thiết để xây dựng một tương lai kiên cường và ít carbon cho tất cả mọi người./.

Quỳnh Anh

(Theo United Nations)