PGS, TS. Nguyễn Đào Tùng, Giám đốc Học viện Tài chính phát biểu tại Hội thảo

2024: Năm thứ 10 liên tiếp Việt Nam kiểm soát lạm phát ở mức dưới 4%

Phát biểu khai mạc hội thảo, PGS, TS. Nguyễn Đào Tùng, Giám đốc Học viện Tài chính cho biết, thời điểm đầu năm 2024 từng không có nhiều dự báo lạc quan về triển vọng kinh tế Việt Nam khi GDP chỉ tăng 5,66% trong quý I/2024, còn CPI vào tháng 32024 đã tăng 3,97% so với cùng kỳ năm trước.

Bên cạnh đó, nền kinh tế còn phải đối mặt với nhiều thách thức từ các các cuộc xung đột địa chính trị tại Ukraine và Trung Đông, xu hướng gia tăng giá cước vận tải, đặc biệt là sự mạnh lên của đồng USD trên thị trường thế giới gây áp lực lớn đến tỷ giá, lãi suất và lạm phát tại Việt Nam.

Mặc dù vậy, kể từ quý II/2024 bức tranh kinh tế dần sáng hơn. Sự phục hồi ấn tượng của xuất khẩu và sản suất công nghiệp đã giúp tăng trưởng GDP các quý sau có xu hướng cao hơn so với quý trước. Trong khi đó, lạm phát so với cùng kỳ có xu hướng giảm dần sau khi đạt đỉnh ở mức 4,45% vào tháng 5/2024.

PGS, TS. Nguyễn Đào Tùng cho rằng, kết quả cuối năm 2024 Việt Nam đạt được mục tiêu kép với tăng trưởng GDP đạt mức 7,09% (vượt mục tiêu 6%-6,5%), còn CPI trung bình chỉ tăng 3,63% so với năm trước, thấp hơn rất nhiều mức mục tiêu được Quốc hội thông qua là 4 - 4,5%. Đây cũng là năm thứ 10 liên tiếp Việt Nam thành công trong việc kiểm soát lạm phát ở mức dưới 4%.

“Các kết quả này đạt được một phần là nhờ sự nỗ lực, quyết tâm của cả hệ thống chính trị với những chính sách nổi bật như miễn, giảm, gia hạn thuế, hay giãn nợ, giảm lãi suất, thúc đẩy tín dụng... đã hỗ trợ mạnh mẽ cho các doanh nghiệp và người dân. Bên cạnh đó, môi trường kinh tế thế giới cũng trở nên thuận lợi cho xuất khẩu với GDP toàn cầu ước tính tăng trưởng 3,2% trong năm 2024, mặt bằng lãi suất giảm nhờ các ngân hàng Trung ương lớn nới lỏng tiền tệ, còn giá dầu tương đối ổn định...,” PGS, TS. Nguyễn Đào Tùng phân tích.

Những kết quả đạt được về tăng trưởng kinh tế, kiểm soát lạm phát cho thấy các chính sách tài khóa, tiền tệ, tỷ giá của Chính phủ đang được điều hành đúng hướng và hiệu quả.

Phân tích thêm về thành công trong kiểm soát lạm phát năm 2024 nói riêng và lạm phát giai đoạn 2015-2024, theo TS. Nguyễn Đức Độ, Phó Viện trưởng phụ trách Viện Kinh tế - Tài chính cho biết, không chỉ giữ được lạm phát dưới 4%, lạm phát thập kỷ vừa qua thấp hơn nhiều bình quân giai đoạn 10 năm trước đó. Các số liệu cho thấy, trong giai đoạn 2015-2024, tính trung bình, lạm phát chỉ ở mức 2,8%/năm, thấp hơn rất nhiều so với mức trung bình 10,2%/năm của 10 năm trước đó.

Chỉ ra nguyên nhân của kết quả có phần bất ngờ trên, TS. Nguyễn Đức Độ cho rằng, tốc độ tăng cung tiền trong giai đoạn 2014-2023 (độ trễ 1 năm) chỉ ở mức 13,8%, thấp hơn rất nhiều so với mức trung bình 27,1% của giai đoạn 2004-2013. Lãi suất trong giai đoạn 2014-2024 luôn được duy trì thực dương, trung bình ở mức 3,7%/năm đối với tiền gửi kỳ hạn 12 tháng. Trong khi đó, mức lãi suất thực trung bình của giai đoạn 2004-2014 là 0%/năm. Cùng đó, tỷ giá USD/VND trong giai đoạn 2014-2024 cũng được duy trì ổn định hơn so với giai đoạn 2004-2014. Nếu như tốc độ giảm giá của VND so với USD trong giai đoạn 2004-2014 ở mức trung bình 2,9%/năm, thì trong giai đoạn 2014- 2024 đã giảm xuống còn 1,6%/năm.

Tăng trưởng cung tiền thấp, lãi suất thực dương và tỷ giá ổn định là những yếu tố cơ bản giải thích tại sao lạm phát tại Việt Nam được duy trì ổn định ở mức thấp trong 10 năm gần đây. Trên thực tế, lạm phát trong giai đoạn 2015-2024, về cơ bản, đi ngang (xoay quanh mức trung bình là 2,8%/năm hay 0,23%/tháng), tức là được neo nhờ chính sách tiền tệ và tỷ giá ổn định.

Cũng theo Phó Viện trưởng Viện Kinh tế - Tài chính, các biến động về lạm phát (cao hơn hoặc thấp hơn mức trung bình) chủ yếu do các biến động về giá dầu, giá nguyên vật liệu cũng như giá các dịch vụ y tế và giáo dục do Nhà nước kiểm soát.

Trong khi đó, bà Nguyễn Thu Oanh, Vụ trưởng Vụ Thống kê giá (Tổng cục Thống kê) cho biết thêm, lạm phát năm 2024 thấp vì trong bối cảnh khó khăn, doanh nghiệp chấp nhận giảm lợi nhuận bằng cách không tăng giá hàng hóa.

Cùng với đó, Chính phủ thực hiện miễn, giảm thuế, lệ phí nhằm trợ doanh nghiệp và người dân; điều hành thận trọng giá hàng hóa, dịch vụ do Nhà nước quản lý; chính sách tiền tệ được điều hành thận trọng, linh hoạt... giúp giảm áp lực lạm phát.

Lạm phát năm 2025 sẽ ở mức nào?

Trong năm 2024, cung tiền được kiểm soát ở mức 9,42% thấp hơn nhiều mức trung bình của giai đoạn 2014-2023. TS. Nguyễn Đức Độ đánh giá đây sẽ là yếu tố giúp kiểm soát lạm phát trong năm 2025. Tuy nhiên, trong năm 2024, lãi suất thực, mặc dù vẫn dương, nhưng đang thấp hơn mức trung bình của giai đoạn 2014-2024, đồng thời tốc độ tăng giá USD cũng cao hơn mức trung bình của giai đoạn 2014-2024. Các yếu tố trên có thể gây áp lực lên giá cả trong thời gian tới.

Đối với các yếu tố khác như: tăng trưởng kinh tế thế giới và giá dầu, giá nguyên vật liệu đầu vào, TS. Nguyễn Đức Độ cho rằng, kinh tế thế giới trong năm 2025 vẫn tăng trưởng ổn định với mức 3,2%, tương đương năm 2024, còn giá dầu và giá các hàng hóa cơ bản đầu vào, tính trung bình, có xu hướng giảm nhẹ.

Trong khi đó, tỷ giá và lãi suất sẽ là các yếu tố còn nhiều bất định và tác động đến giá cả ở Việt Nam. Theo TS. Nguyễn Đức Độ, có thể xem xét 3 kịch bản như sau cho năm 2025. Cụ thể, trong kịch bản cơ sở, tỷ giá USD/VND ổn định và lãi suất chỉ tăng nhẹ do nhu cầu tín dụng tăng, CPI được dự báo sẽ tăng trung bình 0,23%/tháng và lạm phát trung bình cả năm 2025 sẽ ở mức khoảng 3,0%.

Trong kịch bản cao, áp lực tỷ giá lớn do USD tăng giá mạnh trên thị trường thế giới, còn Ngân hàng Nhà nước tăng mạnh lãi suất để ổn định tỷ giá và kiểm soát lạm phát, CPI có thể sẽ tăng 0,28%/tháng và lạm phát trung bình sẽ ở mức khoảng 3,3%.

Trong kịch bản thấp, kinh tế thế giới và Việt Nam tăng trưởng yếu, giá dầu giảm đáng kể, đồng thời giá USD và lãi suất ổn định hoặc giảm nhẹ, CPI có thể chỉ tăng 0,18%/tháng và lạm phát trung bình sẽ ở mức khoảng 2,7%.

Trong khi đó, TS. Lê Quốc Phương, nguyên Phó Giám đốc Trung tâm thông tin công nghiệp và thương mại (Bộ Công Thương) dự báo, dựa trên các yếu tố thuận lợi bất lợi trên thế giới/trong nước tác động lên lạm phát, dự báo CPI bình quân năm 2025 sẽ từ 4,2%-4,5% (nếu không xảy ra các yếu tố đột biến).

"Tuy nhiên, do mục tiêu tăng trưởng GDP năm 2025 vừa được nâng từ 6,5%-7,5% lên 8%-10% được dự báo sẽ tạo sức ép lên lạm phát; Giá dịch vụ y tế, giáo dục tăng theo lộ trình, giá năng lượng (xăng dầu, điện, than) có thể tiếp tục tăng", TS. Lê Quốc Phương cho hay.

Còn theo chuyên gia kinh tế, PGS, TS. Ngô Trí Long, dự báo lạm phát của Việt Nam trong năm 2025 sẽ được kiểm soát ở mức hợp lý (dao động từ 3,5-4,5%). Điều này phản ánh nỗ lực của Chính phủ và các cơ quan liên quan trong việc duy trì ổn định kinh tế vĩ mô và kiểm soát giá cả. Trong đó, việc theo dõi sát sao và điều chỉnh chính sách kịp thời là cần thiết để đảm bảo mục tiêu kiểm soát lạm phát trong năm 2025.

Thực hiện đồng bộ các giải pháp để kiểm soát lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô trong năm 2025

Nghị quyết số 158/2024/QH15, ngày 12/11/2024 của Quốc hội về Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2025 đặt mục tiêu kiểm soát lạm phát với tốc độ tăng CPI bình quân khoảng 4,5%.

Để thực hiện nhiệm vụ Quốc hội đề ra, tại Hội thảo, bà Nguyễn Hương Trà – đại diện Cục Quản lý giá (Bộ Tài chính) nhấn mạnh, cần chủ động theo dõi sát diễn biến giá các hàng hóa chiến lược trên thị trường thế giới, diễn biến tình hình kinh tế thế giới và căng thẳng địa chính trị.

Nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác tổng hợp, phân tích, dự báo giá thị trường. Chú trọng công tác bảo đảm cân đối cung cầu hàng hóa, chủ động công tác dự trữ các mặt hàng tiêu dùng thiết yếu để đáp ứng đầy đủ nhu cầu tiêu dùng của nhân dân, nhất là trong dịp Tết Nguyên đán Ất Tỵ năm 2025 sắp tới. Tiếp tục rà soát để thực hiện lộ trình điều chỉnh giá dịch vụ công theo lộ trình thị trường và các mặt hàng do Nhà nước quản lý theo nguyên tắc thị trường.

Đồng thời, điều hành chính sách tiền tệ theo mục tiêu đề ra phối hợp với chính sách tài khóa và các chính sách khác để góp phần ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, bảo đảm các cân đối lớn của nền kinh tế. Sử dụng linh hoạt, hiệu quả các công cụ, biện pháp điều tiết giá theo quy định của pháp luật về giá để kiểm soát, bình ổn thị trường. Thúc đẩy sản xuất kinh doanh phát triển tạo môi trường thuận lợi cho doanh nghiệp phát triển, giúp tăng nguồn cung, từ đó giảm áp lực tăng giá.

"Tăng cường đấu tranh phòng, chống buôn lậu, gian lận thương mại, để ổn định thị trường, bảo vệ quyền, lợi ích của doanh nghiệp, người tiêu dùng trong nước, góp phần ngăn chặn những hành vi cạnh tranh không lành mạnh về giá", đại diện Cục Quản lý giá cho biết.

Còn theo PGS, TS. Ngô Trí Long, để kiểm soát lạm phát năm 2025, cần giữ vững ổn định kinh tế vĩ mô và kiểm soát lạm phát. Điều hành chính sách tiền tệ chủ động, linh hoạt, phối hợp chặt chẽ với chính sách tài khóa mở rộng hợp lý, có trọng tâm, trọng điểm. Điều hành chính sách tiền tệ linh hoạt.

"Kiểm soát chi tiêu công và thâm hụt ngân sách giúp giảm áp lực vay nợ, từ đó ổn định CPI. Quản lý giá cả các mặt hàng thiết yếu. Đẩy mạnh sản xuất và chuỗi cung ứng nội địa. Kiểm soát nhập khẩu và thúc đẩy xuất khẩu", chuyên gia kinh tế Ngô Trí Long khuyến nghị./.