Báo cáo tại Hội nghị, Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường cho biết, trong năm 2016, thiên tai xảy ra liên tiếp từ đầu năm đến cuối năm trên khắp các vùng miền trong cả nước. Thiên tai diễn ra với cường độ lớn, phạm vi rộng, đồng thời thể hiện tính cực đoan, bất thường. Cụ thể như: rét hại, băng giá ở các tỉnh Bắc bộ và hạn hán, xâm nhập mặn ở các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long; hạn hán tại Nam Trung bộ, Tây Nguyên. 10 cơn bão và áp thấp nhiệt đới đi vào Biển Đông, trong đó có 6 cơn bão, áp thấp nhiệt đới tác động trực tiếp đến đất liền đã gây mưa lũ đặc biệt lớn, bất thường và kéo dài trên toàn bộ khu vực miền Trung. Sạt lở bờ sông, bờ biển xảy ra nhiều nơi; dông, lốc, sét xảy ra với gió giật rất mạnh ở các vùng miền trên cả nước.

Tổng hợp từ các địa phương, thiên tai trong năm 2016 đã làm 264 người chết và mất tích (trong đó: 215 người chết do lũ, lũ quét, sạt lở đất; 04 người do bão; 45 người chết do lốc, sét, mưa đá, 431 người bị thương); 5.431 nhà bị đổ, sập, trôi; 364.997 nhà bị ngập, hư hại, tốc mái; 828.661ha diện tích lúa và hoa màu bị thiệt hại. Hàng triệu mét khối đất đá giao thông, thủy lợi bị sạt lở, bồi lấp; 115 km đê - kè, 938 kênh mương, 122km bờ sông, bờ biển bị sạt lở…Tổng thiệt hại về kinh tế khoảng 39.726 tỷ đồng. Thiệt hại do thiên tai gây ra đã làm sản xuất bị đình trệ, sức khỏe cộng đồng dân cư vùng thiên tai bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Phát biểu chỉ đạo Hội nghị, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc cho rằng trong bối cảnh thiên tai nặng nề năm 2016 (làm chết 264 người, bị thương gần 1.000 người, mất đi khoảng 1% GDP), các bộ, ngành, địa phương, cơ quan phòng chống thiên tai đã chỉ đạo quyết liệt, kịp thời, trách nhiệm, “chúng ta không để người dân nào đói cơm, lạt muối, màn trời chiếu đất, đứt bữa xảy ra trên các vùng miền của Tổ quốc”.

Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc phát biểu chỉ đạo Hội nghị

Tuy nhiên, còn nhiều mặt tồn tại, bất cập cần rút kinh nghiệm sâu sắc để làm tốt hơn thời gian tới, như: nhiều nơi còn chủ quan, chưa nhận thức tốt về công tác này. Luật Phòng chống thiên tai có hiệu lực từ năm 2014 nhưng đến nay vẫn chưa xây dựng xong kế hoạch phòng chống thiên tai cấp quốc gia.

Cho rằng công tác quản lý nhà nước còn nhiều bất cập phải rà soát, sửa đổi ngay, Thủ tướng nêu ra một số ví dụ cụ thể. Với một số công trình thủy điện, giao thông, khu dân cư…, thiếu kiểm tra, giám sát từ khâu lập quy hoạch, chưa quan tâm việc phòng ngừa các tác động của thiên tai, làm gia tăng rủi ro thiên tai trong khu vực.

Bên cạnh đó, hồ chứa nước bên cạnh phục vụ thủy điện, thủy lợi thì phải phục vụ chống lũ, chống hạn. “Không thể để tình trạng xả lũ làm tăng ngập cho dân vùng hạ lưu rồi lại trả lời là xả đúng quy trình”, Thủ tướng nêu rõ. “Vậy cái quy trình đó là sai, không thể chấp nhận được”. Xây hồ chứa nước nhưng khi hạn thì hồ lại cạn kiệt, thiếu nước chống hạn, như vậy là quy trình điều tiết hồ sai.

Ngoài ra, thành phố ngay cạnh biển nhưng lại không thoát được lũ ra biển, mà còn bị lụt nhiều ngày do không tiêu thoát được. Như vậy quản lý xây dựng không quy hoạch hoặc quy hoạch xây dựng sai vì không tính đến đường thoát lũ.

Một vấn đề khác là quỹ phòng chống thiên tai do cấp xã, phường thu nhưng lại nộp hết về tỉnh, thành phố, sau đó phường, xã lại phải đi xin như thời bao cấp. Như vậy, tạo cơ chế xin-cho trong khi cấp xã phải làm rất nhiều việc về phòng chống thiên tai theo Luật Phòng chống thiên tai. “Sao không giao quyền chủ động hơn cho cấp xã?”, Thủ tướng đặt vấn đề.

Thủ tướng cũng đặc biệt lưu ý các địa phương và Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn về tình trạng vi phạm quy định pháp luật về đê điều, phòng chống thiên tai còn khá phổ biến, chậm được khắc phục. “Nổi cộm là nạn cát tặc, khai thác trái phép trên các dòng sông, lấn chiếm lòng, bờ sông, kênh rạch, làm sạt lở đê, kè, cản trở, suy giảm khả năng thoát lũ, tăng nguy cơ, rủi ro thiên tai”, Thủ tướng nói.

Toàn cảnh Hội nghị

Để phòng chống thiên tai có hiệu quả, Thủ tướng yêu cầu thời gian tới cần tiếp tục hoàn thiện cơ chế, chính sách, hệ thống văn bản pháp lý về phòng chống thiên tai. Hệ thống đó cần có sự tương thích với hệ thống pháp luật Việt Nam, với cam kết quốc tế về phòng chống thiên tai, đặc biệt phù hợp với khung hành động Sendai, Tuyên bố ASEAN về ứng phó thiên tai và Hội nghị Paris 2015 về biến đổi khí hậu (COP 21), phù hợp với hoàn cảnh hội nhập hiện nay. Xây dựng cơ chế quản lý, sử dụng Quỹ phòng chống thiên tai theo hướng cấp xã được trích lại một phần sau khi thu để chủ động trong hoạt động phòng chống thiên tai.

Hoàn thiện Chiến lược quốc gia phòng chống, giảm nhẹ thiên tai và Kế hoạch phòng chống thiên tai cấp quốc gia trên cơ sở cập nhật kịch bản biến đổi khí hậu và tình hình thiên tai 2016.

“Rà soát, xây dựng phương án, nhiệm vụ ứng phó thiên tai và tìm kiếm cứu nạn của bộ, ngành, địa phương năm 2017 sát với thực tiễn tình hình, trong đó phát huy tốt vai trò, chức năng thường trực công tác tìm kiếm cứu nạn của cơ quan quân sự các cấp. Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng chống thiên tai tiếp thu ý kiến các cơ quan địa phương để sớm hoàn thiện phương án ứng phó với siêu bão, báo cáo Thủ tướng Chính phủ” Thủ tướng nhấn mạnh.

Đồng thời, tiếp tục nâng cao năng lực, trong đó có năng lực phòng ngừa, sức chống chịu trước thiên tai và khả năng thích ứng biến đổi khí hậu, nước biển dâng, các hình thái thiên tai cực đoan khác. Tiếp tục tăng cường nâng cao năng lực, cơ sở vật chất, trang thiết bị cho lực lượng làm công tác tham mưu, hỗ trợ ra quyết định cho Ban Chỉ đạo, chỉ huy phòng chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn các cấp theo hướng hiện đại, chuyên nghiệp, chủ động, hiệu quả.

Thủ tướng cũng yêu cầu áp dụng tiến bộ khoa học công nghệ vào PCTT, quản lý rủi ro thiên tai dựa vào xây dựng bản đồ số ở các loại tỷ lệ thích hợp theo từng vùng miền, địa phương; quản lý rủi ro thiên tai thông qua ứng dụng các phần mềm chuyên dùng, thông qua ứng dụng tin học, các nhà mạng để truyền tin, nhận tin, đào tạo từ xa, giao ban trực tuyến…

“Hội Chữ thập Đỏ, các đoàn thể chính trị-xã hội sẵn sàng huy động, hỗ trợ cho người dân vùng thiên tai với tinh thần không để người dân gặp khó khăn, thiếu đói, bệnh tật khi thiên tai, lũ lụt, hỏa hoạn xảy ra” Thủ tướng nhấn mạnh thêm./.