ThS. Bùi Ngọc Tuấn

Trường Đại học Thành Đông

Email: ngoctuan4388@gmail.com

Tóm tắt

Bài viết nghiên cứu các kinh nghiệm quốc tế về quản lý kinh tế đô thị và rút ra những bài học cho Việt Nam. Quản lý kinh tế đô thị đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy phát triển bền vững và nâng cao chất lượng sống tại các đô thị. Các mô hình từ các quốc gia như: Singapore, Hàn Quốc và Mỹ đã đạt được những thành tựu đáng kể nhờ vào việc áp dụng các chiến lược đồng bộ trong quản lý tài nguyên, phát triển hạ tầng và ứng dụng công nghệ. Những kinh nghiệm của các quốc gia này sẽ giúp Việt Nam đối phó với các thách thức đô thị hóa, đồng thời xây dựng nền tảng cho sự phát triển đô thị bền vững và thông minh trong tương lai.

Từ khóa: quản lý, kinh tế, đô thị, bài học, Việt Nam

Summary

The article examines international experiences in urban economic management and draws lessons for Vietnam. Urban economic management plays a crucial role in promoting sustainable development and improving the quality of life in urban areas. Models from countries such as Singapore, South Korea and the United States have achieved remarkable results thanks to the application of synchronous strategies in resource management, infrastructure development and technology application. The experiences of these countries will help Vietnam cope with the challenges of urbanization, while building the foundation for sustainable and smart urban development in the future.

Keywords: management, economy, urban, lessons, Vietnam

ĐẶT VẤN ĐỀ

Trong bối cảnh tốc độ đô thị hóa nhanh chóng ở Việt Nam, các đô thị lớn đang phải đối mặt với nhiều thách thức về phát triển bền vững, như ô nhiễm môi trường, ùn tắc giao thông, và áp lực về cơ sở hạ tầng (Lê Thị Tươi, 2025). Quản lý kinh tế đô thị, với vai trò quyết định trong việc xây dựng và duy trì các hệ thống đô thị hiện đại và hiệu quả, đang trở thành một yêu cầu cấp thiết để giải quyết những vấn đề này. Tuy nhiên, việc triển khai các mô hình quản lý hiệu quả tại các đô thị Việt Nam gặp nhiều khó khăn do thiếu đồng bộ trong chính sách, quản lý tài nguyên kém, và hạ tầng chưa đáp ứng nhu cầu phát triển (Nguyễn Thị Kim Ngân, 2020). Vì vậy, việc nghiên cứu và áp dụng những kinh nghiệm quản lý kinh tế đô thị từ các quốc gia phát triển là rất quan trọng. Các quốc gia như: Singapore, Hàn Quốc và Mỹ đã đạt được những thành tựu đáng kể trong quản lý kinh tế đô thị nhờ vào việc áp dụng các chiến lược linh hoạt, đồng bộ giữa các cấp chính quyền, doanh nghiệp và cộng đồng. Những mô hình quản lý này không chỉ chú trọng đến việc phát triển hạ tầng, mà còn bao gồm các yếu tố về công nghệ, chính sách tài chính công, và phát triển bền vững. Việc nghiên cứu các mô hình này có thể cung cấp những bài học quan trọng, giúp Việt Nam xây dựng một hệ thống quản lý kinh tế đô thị hiệu quả hơn, đồng thời tạo ra nền tảng cho sự phát triển đô thị thông minh, bền vững trong tương lai. Việc áp dụng các bài học này không chỉ giúp giải quyết các vấn đề tồn tại trong quản lý đô thị hiện tại, mà còn góp phần vào việc xây dựng một hệ thống quản lý hiệu quả, nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân và thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội.

KINH NGHIỆM QUỐC TẾ VỀ QUẢN LÝ KINH TẾ ĐÔ THỊ

Quản lý kinh tế đô thị ở các quốc gia phát triển đã đạt được nhiều thành tựu nhờ vào việc áp dụng các chiến lược quản lý toàn diện, linh hoạt và dựa trên nền tảng công nghệ tiên tiến.

Kinh nghiệm của Singapore

Singapore là một trong những quốc gia đi đầu trong việc áp dụng các mô hình quản lý kinh tế đô thị hiệu quả và hiện đại. Đặc biệt, quốc gia này đã thành công trong việc kết hợp giữa công nghệ, quy hoạch đô thị thông minh và phát triển bền vững. Những kinh nghiệm của Singapore trong quản lý đô thị có thể được chia thành một số yếu tố quan trọng, bao gồm quản lý thông minh, sử dụng tài nguyên hiệu quả, phát triển hạ tầng xanh, hợp tác công - tư (PPP) và quản lý tài chính công. Những yếu tố này đã tạo ra một mô hình phát triển đô thị mẫu mực mà nhiều quốc gia có thể học hỏi và áp dụng.

Một trong những yếu tố quan trọng trong thành công của Singapore là việc xây dựng một hệ thống quản lý đô thị thông minh. Chính phủ Singapore đã tiên phong trong việc ứng dụng công nghệ vào các hoạt động quản lý, đặc biệt là trong việc giám sát và điều phối giao thông. Hệ thống giao thông thông minh của Singapore được trang bị các cảm biến và công nghệ thông tin để theo dõi lưu lượng giao thông và điều chỉnh ánh sáng tín hiệu theo thời gian thực, giúp giảm ùn tắc và tăng cường hiệu quả vận hành. Hơn nữa, Singapore cũng triển khai các hệ thống chiếu sáng thông minh, giúp tiết kiệm năng lượng và giảm chi phí vận hành. Công nghệ thông tin không chỉ được áp dụng trong giao thông mà còn trong các dịch vụ công cộng khác như quản lý năng lượng, quản lý chất thải và nước, giúp thành phố này vận hành một cách mượt mà và tiết kiệm chi phí (Tongyue Zhang, 2023).

Một yếu tố khác đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của Singapore là quản lý và phát triển hạ tầng xanh. Singapore đã chú trọng xây dựng các công trình xanh, sử dụng năng lượng tái tạo và thiết kế các tòa nhà với tiêu chuẩn bảo vệ môi trường. Thành phố này phát triển các công viên lớn và khu vực xanh như Gardens by the Bay hay Marina Bay Sands, không chỉ là những địa điểm thu hút khách du lịch mà còn là những mô hình tích hợp giữa thiên nhiên và công nghệ. Các công viên và không gian xanh này đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện chất lượng không khí và cung cấp không gian sống tốt cho cư dân. Hơn nữa, Singapore cũng là một trong những quốc gia đầu tiên thực hiện các sáng kiến tòa nhà xanh, với nhiều công trình đạt chứng nhận LEED, giúp giảm thiểu tác động môi trường từ các hoạt động xây dựng và vận hành (Nguyễn Thị Phượng, 2024).

PPP là một trong những chiến lược quan trọng giúp Singapore duy trì sự phát triển bền vững của các đô thị. Chính phủ Singapore không chỉ đóng vai trò là người quản lý, mà còn là đối tác chiến lược trong các dự án phát triển hạ tầng và cung cấp dịch vụ công. Các doanh nghiệp tư nhân được khuyến khích tham gia vào các dự án phát triển cơ sở hạ tầng như giao thông, nhà ở và công nghiệp, giúp giảm gánh nặng cho ngân sách nhà nước đồng thời nâng cao hiệu quả triển khai các dự án. Mô hình hợp tác công-tư này đã giúp Singapore phát triển các dự án quy mô lớn mà không phải phụ thuộc hoàn toàn vào nguồn tài chính công, từ đó tạo ra các thành công trong việc xây dựng cơ sở hạ tầng và nâng cao chất lượng cuộc sống cho cư dân (Tongyue Zhang, 2023).

Cuối cùng, quản lý tài chính công ở Singapore là một yếu tố không thể thiếu trong việc duy trì sự ổn định kinh tế đô thị. Chính phủ Singapore thực hiện các chính sách tài chính minh bạch, với một hệ thống ngân sách chặt chẽ và sử dụng nguồn lực công một cách hiệu quả. Các quỹ phát triển đô thị được sử dụng đúng mục đích và có sự phân bổ hợp lý, đảm bảo tài chính cho các dự án quan trọng trong phát triển hạ tầng, giáo dục, y tế và các dịch vụ công cộng khác. Chính sách tài chính vững chắc và khả năng kiểm soát chi tiêu công đã giúp Singapore duy trì sự ổn định tài chính và thúc đẩy sự phát triển kinh tế lâu dài, đồng thời đảm bảo an sinh xã hội cho cư dân (Tongyue Zhang, 2023).

Kinh nghiệm của Hàn Quốc

Hàn Quốc là một quốc gia có nền kinh tế phát triển mạnh mẽ và thành công trong việc quản lý kinh tế đô thị, đặc biệt là ở các thành phố lớn như Seoul. Những kinh nghiệm của Hàn Quốc trong quản lý kinh tế đô thị không chỉ giúp đất nước này duy trì sự phát triển mạnh mẽ mà còn tạo ra những mô hình đô thị thông minh và bền vững. Một số yếu tố then chốt trong thành công của Hàn Quốc có thể kể đến là ứng dụng công nghệ thông tin vào quản lý đô thị, mô hình hợp tác công-tư, phát triển giao thông công cộng, và quản lý tài nguyên hiệu quả.

Hàn Quốc đã đi đầu trong việc phát triển các thành phố thông minh, nơi công nghệ thông tin và truyền thông được áp dụng mạnh mẽ để cải thiện chất lượng cuộc sống của cư dân và nâng cao hiệu quả quản lý đô thị. Một trong những ví dụ điển hình là Seoul, nơi chính quyền đã triển khai các hệ thống thông minh để quản lý giao thông, cung cấp dịch vụ công cộng và thu thập dữ liệu từ cư dân. Hệ thống giao thông thông minh ở Seoul sử dụng các cảm biến và công nghệ GPS để giám sát tình trạng giao thông theo thời gian thực, giúp điều chỉnh tín hiệu giao thông và tối ưu hóa dòng chảy của các phương tiện. Bên cạnh đó, Hàn Quốc cũng triển khai các ứng dụng di động cho cư dân, giúp họ dễ dàng tiếp cận các dịch vụ công cộng như giao thông công cộng, thanh toán điện tử, và báo cáo các vấn đề về môi trường hay cơ sở hạ tầng (The World Bank, 2024).

Một trong những chiến lược quan trọng giúp Hàn Quốc quản lý hiệu quả kinh tế đô thị là mô hình hợp tác công-tư (PPP), đặc biệt trong việc phát triển hạ tầng và cung cấp dịch vụ công cộng. Chính phủ Hàn Quốc không chỉ đóng vai trò là người quản lý mà còn khuyến khích sự tham gia của khu vực tư nhân vào các dự án xây dựng cơ sở hạ tầng và phát triển đô thị. Các doanh nghiệp tư nhân được khuyến khích tham gia vào các dự án như phát triển giao thông công cộng, năng lượng tái tạo, và quản lý các khu đô thị thông minh. Mô hình hợp tác này giúp Hàn Quốc không chỉ giảm bớt gánh nặng tài chính cho ngân sách nhà nước mà còn thúc đẩy sự sáng tạo và đổi mới từ khu vực tư nhân, tạo ra một môi trường đô thị năng động và hiện đại.

Một phần quan trọng trong chiến lược phát triển bền vững của Hàn Quốc là việc quy hoạch đô thị xanh. Chính phủ Hàn Quốc đã tích cực xây dựng các công viên, khu vực xanh và không gian công cộng để giảm thiểu ô nhiễm không khí và cải thiện chất lượng sống cho cư dân. Các dự án này không chỉ giúp bảo vệ môi trường mà còn tạo ra các khu vực giải trí và thư giãn cho người dân, đồng thời giúp giảm bớt sự căng thẳng và tạo ra một môi trường sống trong lành (The World Bank, 2024).

Một chiến lược quan trọng khác mà Hàn Quốc áp dụng là việc phát triển các khu vực đô thị vệ tinh để giảm bớt áp lực dân số và phát triển hạ tầng ở các thành phố lớn như Seoul. Chính phủ Hàn Quốc đã xây dựng các thành phố vệ tinh như Incheon và Gwangju, nơi có đầy đủ các tiện ích và cơ sở hạ tầng hiện đại. Điều này không chỉ giúp giảm ùn tắc giao thông và ô nhiễm ở các khu vực đô thị lớn mà còn tạo ra sự phân tán dân cư hợp lý hơn, giúp các khu vực này phát triển đồng đều hơn (The World Bank, 2024).

Kinh nghiệm của Mỹ

Mỹ là một quốc gia có nhiều thành phố lớn và phát triển mạnh mẽ, đặc biệt là trong việc quản lý kinh tế đô thị. Những kinh nghiệm của Mỹ trong quản lý đô thị có thể được học hỏi và áp dụng ở nhiều quốc gia khác, bao gồm cả việc phát triển hạ tầng, quản lý tài nguyên, cải thiện giao thông, ứng dụng công nghệ, và thực hiện các chính sách phát triển bền vững. Các thành phố như: New York, Los Angeles, và San Francisco là những ví dụ điển hình về sự phát triển đô thị thành công tại Mỹ.

Mỹ đã đi đầu trong việc phát triển các thành phố thông minh, trong đó công nghệ thông tin và dữ liệu lớn (big data) được ứng dụng mạnh mẽ để cải thiện các dịch vụ công cộng và quản lý đô thị. Thành phố New York là một ví dụ điển hình với hệ thống giao thông thông minh, nơi các cảm biến và dữ liệu thời gian thực được sử dụng để quản lý lưu lượng giao thông và tối ưu hóa các tuyến đường. Bên cạnh đó, các dịch vụ công, như: xử lý chất thải, cung cấp nước sạch, và quản lý năng lượng đều được giám sát và điều hành thông qua các ứng dụng công nghệ tiên tiến. Việc sử dụng dữ liệu lớn không chỉ giúp chính quyền thành phố đưa ra quyết định nhanh chóng và chính xác, mà còn cải thiện chất lượng sống của cư dân.

Mỹ đã chú trọng đến việc phát triển hạ tầng đô thị bền vững, đặc biệt trong việc xây dựng các tòa nhà và khu vực công cộng với tiêu chuẩn bảo vệ môi trường. Một trong những chiến lược quan trọng là việc khuyến khích xây dựng các công trình xanh đạt chứng chỉ LEED (Leadership in Energy and Environmental Design), nơi các công trình không chỉ tiết kiệm năng lượng mà còn sử dụng các vật liệu thân thiện với môi trường. Các tòa nhà và khu đô thị thông minh này không chỉ giúp giảm chi phí vận hành mà còn giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường (Trung Thanh, 2024).

Ngoài ra, các thành phố Mỹ như San Francisco đã triển khai các chính sách bảo vệ môi trường rất quyết liệt, bao gồm việc khuyến khích cư dân tái chế và sử dụng năng lượng tái tạo, cũng như phát triển các khu vực xanh và công viên đô thị. Chính sách phát triển các công viên đô thị giúp cải thiện không gian sống, cung cấp không gian giải trí cho cư dân và đồng thời giúp giảm bớt tình trạng ô nhiễm không khí.

Một trong những vấn đề quan trọng trong quản lý đô thị ở Mỹ là chính sách phát triển nhà ở và xây dựng cộng đồng. Trong nhiều thành phố lớn như New York và San Francisco, việc cung cấp nhà ở cho người có thu nhập thấp và trung bình là một thách thức lớn. Tuy nhiên, Mỹ đã thực hiện một số chính sách như chương trình nhà ở giá rẻ và các chính sách ưu đãi thuế cho các nhà đầu tư để xây dựng các khu nhà ở phù hợp với các nhóm đối tượng này. Những chính sách này không chỉ giúp cải thiện điều kiện sống cho cư dân mà còn tạo ra sự đa dạng trong cộng đồng đô thị.

Mỹ cũng chú trọng đến việc phát triển các khu vực đô thị bền vững, nơi kết hợp giữa nhà ở, công việc và các dịch vụ công cộng, giúp giảm thiểu sự phân tán và khuyến khích sự phát triển đồng đều. Việc xây dựng các khu đô thị mới với các tiện ích đầy đủ, cùng với các chính sách hỗ trợ cho các khu dân cư ít tài chính đã giúp tạo ra môi trường sống tốt hơn và giảm bớt áp lực lên các khu vực trung tâm (Trung Thanh, 2024).

PPP là một trong những chiến lược quan trọng giúp Mỹ phát triển hạ tầng đô thị. Chính phủ liên bang và các thành phố đã hợp tác với khu vực tư nhân để triển khai các dự án lớn về giao thông, nhà ở và dịch vụ công cộng. Ví dụ, các dự án xây dựng cầu, đường cao tốc, và hệ thống giao thông công cộng đều có sự tham gia của các công ty tư nhân, giúp tối ưu hóa chi phí và tăng cường hiệu quả triển khai. Chính sách này cũng thúc đẩy sự đổi mới và sáng tạo trong việc phát triển các cơ sở hạ tầng đô thị, đồng thời giảm gánh nặng tài chính cho ngân sách nhà nước (Trung Thanh, 2024).

BÀI HỌC CHO VIỆT NAM

Trong năm qua, nhiều chính sách về phát triển đô thị đã được ban hành, như: Luật Nhà ở năm 2023, Luật Kinh doanh bất động sản năm 2023, Luật Quy hoạch đô thị và nông thôn năm 2024. Hiện nay, tỷ lệ đô thị hóa của Việt Nam đạt ngang tầm của châu Á với 902 đô thị trong cả nước, đạt tỷ lệ đô thị hóa khoảng 42,7% (H.A, 2024).

Tuy nhiên, hiện nay, thách thức lớn nhất trong quá trình xây dựng và phát triển đô thị ở Việt Nam là hành lang pháp lý thiếu rõ ràng. Bên cạnh đó, các đô thị cũng chưa chú trọng quy hoạch thông minh, thông minh hóa hạ tầng thiết yếu... Vì vậy, việc phát triển đô thị bền vững và hiệu quả là một trong những thách thức lớn đối với Việt Nam trong bối cảnh đô thị hóa nhanh chóng. Vì vậy, thông qua việc nghiên cứu các mô hình quản lý kinh tế đô thị từ các quốc gia điển hình, như: Singapore, Hàn Quốc và Mỹ, Việt Nam có thể học hỏi và áp dụng những bài học quý giá vào công tác quản lý đô thị của mình, cụ thể là:

Thứ nhất, ứng dụng công nghệ trong quản lý đô thị nhằm phát triển đô thị thông minh. Một trong những bài học quan trọng từ các quốc gia tiên tiến là ứng dụng công nghệ thông tin vào quản lý đô thị, đặc biệt là việc xây dựng thành phố thông minh. Các quốc gia như Singapore và Hàn Quốc đã sử dụng công nghệ để quản lý giao thông, cung cấp các dịch vụ công cộng hiệu quả và theo dõi dữ liệu môi trường theo thời gian thực. Việt Nam có thể học hỏi mô hình này bằng cách triển khai các hệ thống giao thông thông minh, sử dụng các cảm biến và dữ liệu lớn (big data) để giám sát và điều phối giao thông, giảm ùn tắc và cải thiện hiệu quả vận hành. Hơn nữa, các ứng dụng công nghệ cũng có thể giúp cung cấp các dịch vụ công cộng nhanh chóng và minh bạch hơn, từ đó nâng cao chất lượng cuộc sống của cư dân đô thị.

Thứ hai, quản lý và phát triển hạ tầng xanh, bền vững. Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng nghiêm trọng, việc xây dựng và phát triển hạ tầng bền vững, hạ tầng xanh là một bài học quan trọng mà Việt Nam cần chú trọng. Những quốc gia như Singapore và Mỹ đã áp dụng các chính sách phát triển công trình xanh, sử dụng năng lượng tái tạo và giảm thiểu tác động môi trường từ các công trình xây dựng. Việt Nam có thể áp dụng các mô hình này bằng cách phát triển các khu đô thị sinh thái, xây dựng công viên và không gian xanh trong các khu đô thị, đồng thời khuyến khích sử dụng năng lượng tái tạo như năng lượng mặt trời, gió và biogas. Ngoài ra, việc quản lý nước và xử lý chất thải cũng cần được thực hiện hiệu quả để bảo vệ môi trường sống cho cư dân.

Thứ ba, đẩy mạnh PPP trong phát triển đô thị. Mô hình PPP là một trong những chiến lược quan trọng giúp các quốc gia phát triển hạ tầng đô thị mà không quá phụ thuộc vào nguồn lực từ ngân sách nhà nước. Bài học từ các quốc gia như Hàn Quốc và Mỹ cho thấy, việc kêu gọi đầu tư tư nhân vào các dự án cơ sở hạ tầng không chỉ giảm bớt gánh nặng tài chính cho chính phủ mà còn thúc đẩy sự đổi mới và sáng tạo. Việt Nam có thể áp dụng mô hình này trong các dự án phát triển hạ tầng giao thông, nhà ở xã hội, các khu đô thị thông minh, và các dịch vụ công cộng khác. Việc phát triển một môi trường đầu tư thuận lợi, đồng thời đảm bảo sự minh bạch trong các hợp đồng PPP sẽ giúp thu hút nhiều nguồn lực từ khu vực tư nhân và thúc đẩy sự phát triển của đô thị.

Thứ tư, phát triển mô hình nhà ở và cộng đồng bền vững. Một trong những vấn đề quan trọng trong quản lý đô thị ở Việt Nam là việc cung cấp nhà ở cho người dân, đặc biệt là tại các thành phố lớn. Bài học từ các quốc gia phát triển cho thấy việc xây dựng các khu nhà ở xã hội, tạo ra sự phân bố dân cư hợp lý và phát triển các cộng đồng đô thị bền vững là rất quan trọng. Việt Nam có thể học hỏi mô hình này bằng cách phát triển các khu đô thị vệ tinh, giảm áp lực cho các thành phố lớn và tạo ra môi trường sống chất lượng hơn cho cư dân. Đồng thời, các chính sách phát triển nhà ở cho người có thu nhập thấp và trung bình cũng cần được chú trọng để đảm bảo công bằng xã hội và giảm sự phân hóa trong cộng đồng đô thị./.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. H.A (2024), Tỷ lệ đô thị hóa toàn quốc năm 2024 đạt 44,3%, vượt chỉ tiêu Quốc hội giao, truy cập từ https://tapchitaichinh.vn/ty-le-do-thi-hoa-toan-quoc-nam-2024-dat-44-3-vuot-chi-tieu-quoc-hoi-giao.html.

2. Lê Thị Tươi (2025), Quản trị đô thị phát triển bền vững ở Việt Nam hiện nay, truy cập từ https://tcnn.vn/news/detail/67163/Quan-tri-do-thi-phat-trien-ben-vung-o-Viet-Nam-hien-nay.html.

3. Nguyễn Thị Kim Ngân (2020), Một số vấn đề về phát triển kinh tế đô thị tại Việt Nam, truy cập từ https://kinhtevadubao.vn/mot-so-van-de-ve-phat-trien-kinh-te-do-thi-tai-viet-nam-1-23317.html.

4. Nguyễn Thị Phượng (2024), Kinh nghiệm thế giới về phát triển và quản trị đô thị trong bối cảnh chuyển đổi số ở Việt Nam, truy cập từ https://tcnn.vn/news/detail/66054/Kinh-nghiem-the-gioi-ve-phat-trien-va-quan-tri-do-thi-trong-boi-canh-chuyen-doi-so-o-Viet-Nam.html.

5. The World Bank (2024), A Story of Urban Development in Korea, retrieved from https://documents1.worldbank.org/curated/en/099061824045029920/pdf/P17697411e0a8f0b91a72e1773502f30b22.pdf.

6. Tongyue Zhang (2023), Urban Planning from the Economic Perspective Taking Singapore as an Example, Advances in Economics Management and Political Sciences, 39(1), 138-144, DOI:10.54254/2754-1169/39/20231954.

7. Trung Thanh (2024), Vietnam - US share experience in urban construction and development, truy cập từ https://moc.gov.vn/en/news/82211/vietnam--us-share-experience-in-urban-construction-and-development.aspx.