Mới đây, TS. Vương Quân Hoàng (Trung tâm Nghiên cứu Xã hội Liên ngành (ISR), trường Đại học Phenikaa; và thành viên Hội đồng biên tập Kinh tế và Dự báo) đã khuyến nghị các tạp chí khoa học quốc tế và cộng đồng khoa học toàn cầu cần đảm bảo đủ 4 thông tin sau đây trong mỗi thông báo rút bài: ai bắt đầu việc rút bài; nguyên nhân; việc rút bài có sự đồng thuận giữa biên tập và tác giả không; và việc xuất bài có đóng góp từ quá trình phản biện sau xuất bản không.

Bài viết của TS. Vương Quân Hoàng là tiếng nói hiếm hoi từ một chuyên gia người Việt, đang sinh sống và làm việc tại Việt Nam, được tạp chí 151 năm tuổi Nature [2018 Impact Factor = 43.070] đăng tải. Giới khoa học toàn cầu coi Nature là một trong vài ngọn hải đăng khoa học quan trọng nhất của nhân loại, bên cạnh những tên tuổi lớn khác Science và PNAS. Nature không chỉ đóng góp kiến thức khoa học quan trọng bậc nhất, mà còn cung cấp các tin tức khoa học mới nhất có ảnh hưởng tới toàn cầu.

Việc nêu rõ và đầy đủ các 4 phần thông tin trong thông báo rút bài sẽ có thể giúp cộng đồng khoa học có thể cảm thông hơn với sự sơ suất của nhà nghiên cứu. Giảm thiểu sự kì thị với rút bài cũng giúp các nhà khoa học dũng cảm hơn trong việc tự đánh giá khả năng sai sót của bản thân.

Việc rút bài sẽ làm bộc lộ những khiếm khuyết và cả sai phạm trong nghiên cứu khoa học. Mặc dù điều này thường mang tới ấn tượng xấu nhưng thực tế, nó cho thấy cơ chế kiểm định chất lượng, phát hiện lỗi đang làm việc hiệu quả. Việc rút bài hiểu về bản chất chính là một cách thức thực tế nhất để sửa chữa sai lầm của con người. Vì vậy, thay đổi và minh bạch hóa việc rút bài sẽ góp phần làm khoa học ngày một tiến bộ tốt đẹp hơn./.

Tham khảo

Vuong QH. (2020). Reform retractions to make them more transparent. Nature 582(7811: 149. doi: 10.1038/d41586-020-01694-x. URL: https://www.nature.com/articles/d41586-020-01694-x.

Vuong QH. (2020). The limitations of retraction notices and the heroic acts of authors who correct the scholarly record: an analysis of retractions of papers published from 1975-2019. Learned Publishing 33(2):119-130; doi:10.1002/LEAP.128. URL: https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1002/leap.1282.