Thâm hụt thương mại lớn là một chỉ số trực quan cho thấy, các nhà đầu tư không nên quá bận tâm về sự suy thoái của nền kinh tế Trung Quốc

Michael Kokalari, Chuyên gia Kinh tế trưởng VinaCapital "Những diễn biến kinh tế gần đây ở Trung Quốc khó có tác động lớn đến nền kinh tế Việt Nam vì phần lớn hoạt động thương mại giữa hai nước liên quan đến việc sản xuất hàng hóa được bán cho người tiêu dùng cuối cùng ở Mỹ, EU và các nước khác trên thế giới".

Ông Michael Kokalari, cho biết, bên cạnh mối quan tâm về tác động của tình hình Nga-Ukraine đối với Việt Nam, một trong những câu hỏi mà VinaCapital nhận được nhiều nhất từ các nhà đầu tư là những diễn biến quan trọng ở Trung Quốc có thể ảnh hưởng như thế nào đến Việt Nam? “Câu trả lời ngắn gọn của chúng tôi là, mặc dù Việt Nam là đối tác thương mại lớn của Trung Quốc, nhưng khá độc lập với Trung Quốc. Vì vậy, những diễn biến kinh tế gần đây ở Trung Quốc - cả tích cực và tiêu cực - chỉ có tác động khiêm tốn đến Việt Nam”, ông chia sẻ.

Thực tế, những biến động mạnh trên thị trường chứng khoán Trung Quốc hầu như không ảnh hưởng lên chỉ số VN-Index của Việt Nam. Các yếu tố nội tại của Trung Quốc đã gây áp lực giảm lên thị trường chứng khoán của họ, bao gồm việc tái thiết lập chính sách phong tỏa COVID và nguy cơ bị các quốc gia khác trừng phạt liên quan đến sự kiện Nga - Ukraine. Tuy nhiên, các yếu tố vĩ mô tầm quốc gia cũng đã thúc đẩy thị trường chứng khoán Trung Quốc bật lên, chẳng hạn việc Chính phủ Trung Quốc nới lỏng đàn áp đối với các công ty công nghệ và cam kết đưa ra các chính sách mới để hỗ trợ thị trường chứng khoán (bao gồm thông báo chưa chính thức rằng, đợt nới lỏng chính sách tiền tệ quy mô lớn sẽ sắp được đưa ra).

VN-Index so với Shanghai Composite Index

Về việc nhiều nhà đầu tư lo ngại về tác động tiềm tàng đối với Việt Nam từ việc giảm phát của bong bóng bất động sản Trung Quốc (giá nhà ở Trung Quốc đã giảm 6 tháng liên tiếp), chính sách “Zero COVID” cùng các diễn biến khác, theo quan điểm của VinaCapital, sự chuyển dịch của các nhà máy từ Trung Quốc sang Việt Nam do COVID và chiến tranh thương mại Mỹ-Trung là quan trọng hơn. Xu hướng này dự báo sẽ gia tăng do tình hình Ukraine cũng như Trung Quốc tiếp tục cách tiếp cận nghiêm ngặt đối với COVID. Những con số thống kê cho thấy, FDI từ Trung Quốc đại lục (ngoại trừ Hồng Kông) vào Việt Nam đã tăng gấp đôi trong vòng 5 năm qua, khiến Trung Quốc trở thành nguồn vốn FDI tăng trưởng nhanh nhất ở Việt Nam.

Theo dòng lưu thông thương mại

Bình luận về dòng lưu thông thương mại 2 nước, ông Michael Kokalari dẫn con số, trong khi Trung Quốc chiếm hơn 30% kim ngạch nhập khẩu và gần 20% kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam, thì thâm hụt thương mại của Việt Nam với Trung Quốc rất lớn, vào khoảng 15%/GDP. Thâm hụt thương mại lớn là một chỉ số trực quan cho thấy, các nhà đầu tư không nên quá bận tâm về sự suy thoái của nền kinh tế Trung Quốc hoặc thị trường bất động sản của nước này, vì Việt Nam mua từ Trung Quốc nhiều hơn so với Trung Quốc mua từ Việt Nam.

Nguồn: VinaCapital

Tiếp theo, phần lớn thương mại hai chiều của Việt Nam với Trung Quốc là các sản phẩm liên quan đến điện tử và may mặc, điều này phản ánh thực tế rằng, chuỗi cung ứng của cả hai ngành hiện nay chồng chéo lên nhau qua các ranh giới địa lý vào cả Việt Nam và Trung Quốc (gần 60% xuất khẩu của Việt Nam sang Trung Quốc là các sản phẩm liên quan đến điện tử). Các nguyên vật liệu được sử dụng để sản xuất điện thoại thông minh, tivi và các sản phẩm điện tử gia dụng khác liên tục đan chéo giữa các công ty khác nhau trong chuỗi cung ứng. Một số nhà máy ở Trung Quốc và một số ở Việt Nam.

Điều này có nghĩa là, Việt Nam và Trung Quốc đều bị ảnh hưởng bởi điều kiện kinh tế của người mua cuối cùng của các sản phẩm do các công ty này sản xuất, hơn là tình trạng nền kinh tế của đối phương. Người mua cuối cùng chủ yếu của các sản phẩm này là người tiêu dùng Mỹ, điều này được phản ánh bằng việc Việt Nam xuất siêu 22%/GDP với Mỹ trong năm 2021. Cũng cần lưu ý rằng, thặng dư thương mại của Việt Nam với Mỹ tăng tương đương với thâm hụt thương mại với Trung Quốc kể từ khi bắt đầu chiến tranh thương mại Mỹ - Trung (có thể thấy ở bảng trên) do các công ty đã chuyển nhà máy sản xuất các sản phẩm cho người tiêu dùng Mỹ từ Trung Quốc sang Việt Nam.

Cuối cùng, khoảng 8% xuất khẩu của Việt Nam sang Trung Quốc là hàng thực phẩm và 7% là hàng phi thực phẩm, tức là có những ngành cụ thể có tác động đáng kể từ nền kinh tế Trung Quốc và/hoặc bị ảnh hưởng từ việc đóng cửa biên giới do COVID, bao gồm sản xuất cao su, thủy sản, trái cây và rau quả được người tiêu dùng Trung Quốc ưa chuộng. Tuy nhiên, lượng lưu thông thương mại này không đủ lớn để tác động đến nền kinh tế chung của Việt Nam.

Theo chuyên gia VinaCapital, các công ty FDI tại Việt Nam nhìn chung đang dự trữ lượng lớn nguyên liệu đầu vào sản xuất, điều này sẽ hạn chế tác động của sự gián đoạn chuỗi cung ứng do COVID (vào đầu năm 2021, nhập khẩu linh kiện của các công ty FDI được sử dụng để sản xuất các sản phẩm công nghệ cao tăng hơn 50% so với cùng kỳ). Dù nói là vậy, nhưng chính sách “Zero-COVID” hiện tại của Trung Quốc khiến khách du lịch Trung Quốc - vốn trước đây chiếm 1/3 tổng lượng khách du lịch của Việt Nam - khó có khả năng quay trở lại Việt Nam vào năm 2022.

Ông Michael Kokalari cũng cho rằng, sự giảm phát bong bóng bất động sản Trung Quốc hầu như không ảnh hưởng đến Việt Nam. Hầu hết các công ty Việt Nam ít tiếp xúc với nền kinh tế nội địa của Trung Quốc, điều này được phản ánh trong bảng trên về dòng chảy thương mại giữa hai nước. Tuy nhiên, Chính phủ Trung Quốc đã báo hiệu rằng, họ sắp sửa tiến hành các bước đi quyết liệt để ổn định thị trường bất động sản và thúc đẩy phát triển cơ sở hạ tầng (đầu tư tài sản cố định tăng từ 4% CAGR trong giai đoạn 2019-2021 lên 12% so với cùng kỳ trong 2 tháng đầu năm 2022). Những biện pháp hỗ trợ sắp xảy ra cùng với việc giá hàng hóa toàn cầu tăng mạnh đã giúp đẩy giá thép tại Việt Nam tăng lên gần 20% so với đầu năm.

Về tác động của dịch tả lợn châu Phi (ASF)/lạm phát giá thực phẩm tại Trung Quốc, chuyên gia VinaCapital cho rằng, do quy mô kinh tế khổng lồ của Trung Quốc và mức độ liên quan với nền kinh tế Việt Nam, lạm phát giá lương thực ở Trung Quốc có ảnh hưởng nặng nề đến mức độ lạm phát giá lương thực của Việt Nam - và ảnh hưởng đó càng trầm trọng hơn do dịch bệnh tả lợn châu Phi (ASF), tác nhân gây ảnh hưởng chính đối với tỷ lệ lạm phát CPI ở cả hai quốc gia trong những năm gần đây. Đàn lợn của Trung Quốc hiện đã phục hồi về mức trước ASF, do đó giá thịt lợn ở Trung Quốc và Việt Nam lần lượt giảm khoảng -50% và -20% so với cùng kỳ năm ngoái. Do đó, lạm phát giá thực phẩm ở Trung Quốc và Việt Nam hiện lần lượt là -3,9% yoy và -0,2% yoy, mặc dù những con số này chắc chắn sẽ tăng cao hơn trong những tháng tới do tình hình Ukraine.

Kết luận

Những diễn biến kinh tế gần đây ở Trung Quốc khó có tác động lớn đến nền kinh tế Việt Nam vì phần lớn hoạt động thương mại giữa hai nước liên quan đến việc sản xuất hàng hóa được bán cho người tiêu dùng cuối cùng ở Mỹ, EU và các nước khác trên thế giới. Với các dòng chảy thương mại này, Việt Nam có thể gặp khó khăn do sự gián đoạn trong chuỗi cung ứng, nhưng VinaCapital thấy yên tâm khi Chính phủ Trung Quốc dường như đang thực hiện các bước để giảm thiểu sự gián đoạn đó. Hơn nữa các nhà máy FDI tại Việt Nam hiện đang có đủ lượng hàng tồn kho nguyên liệu sản xuất giúp họ vượt qua những sự gián đoạn ngắn hạn./.