Xuất khẩu giảm, số lô hàng cảnh báo tăng lên

Theo B Nông nghip và Phát trin nông thôn, mt hàng ch lc xut khu thy sn liên tiếp gim t đu năm 2015 ti nay; c th: giá tr xut khu tháng 11 ước đt 593 triu USD, đưa giá tr xut khu 11 tháng qua đt 6,01 t USD, gim đến 16,4% so vi cùng kỳ năm 2014.

Năm 2015, ngành Thy sn đt mc tiêu xut khu đt kim ngch 8 t USD. Tuy nhiên, Hip hi Chế biến xut khu thy sn Vit Nam (VASEP) nhn đnh, vi xu hướng tăng trưởng âm như hin nay, d báo tng xut khu thy sn năm 2015 s đt khong 6,6 t USD, gim 15% so vi năm 2014.

Mt trong nhng nguyên nhân làm gim giá tr kim ngch xut khu thy sn trong thi gian qua là mt hàng này b các nước nhp khu tr v.

Theo ông Phm Văn Đông, Cc trưởng Cc Thú y, B Nông nghip và Phát trin nông thôn cho biết, hàng thy sn b tr v vi s lượng ln là do dư lượng kháng sinh vượt ngưỡng. Điu này cho thy tình hình kim soát an toàn v sinh thc phm (s dng hoá cht, cht cm và thuc kháng sinh trong nuôi trng và chế biến) đang có vn đ, gây nh hưởng ln đến uy tín ngành thu sn Vit Nam (Vũ Hnh, 2015).

Ti Hi ngh tng kết công tác thú y năm 2015, trin khai công tác năm 2016 ca Cc Thú y, B Nông nghip và Phát trin nông thôn t chc ngày 18/12, cho biết: trong 10 tháng đu năm 2015, đã có trên 8.000 tn thy sn xut khu ca Vit Nam b các nước tr v do dính vi phm.

C th, theo báo cáo ca cơ quan thú y ca khu, t tháng 01đến tháng 09/2015, đã có 14 lô hàng cá tra phi lê đông lnh xut khu sang th trường các nước châu Âu (như: Tây Ban Nha, xut khu sang Úc và 1 lô hàng tôm sú luc xut khu sang Đc b tr v do nhim tng s vi khun vượt mc ti đa cho phép.

Các sn phm b tr v phn ln là các sn phm xut khu ch lc ca nước ta, như: tôm đông lnh, các tra phi lê đông lnh, tht ngao làm chín… vi các nguyên nhân ch yếu như: nhim kháng sinh, nhim vi sinh vt gây hi vượt mc cho phép; nhim các mm bnh trên tôm (như: bnh đm trng, bnh đu vàng…) thuc danh mc các bnh phi công b dch theo quy đnh ca T chc Thú y Thế gii (OIE)...

Theo đánh giá ca Cc Thú y, vic các lô hàng thy sn xut khu ca Vit Nam b các nước tr v trước đây hàng năm đu có, nhưng trong hai năm 2014 và năm 2015 tình hình có du hiu nghiêm trng (năm 2014 đã có trên 24 nghìn tn b tr v).

T chc Phát trin Công nghip (Liên hp quc) cho biết, ti 4 th trường ln EU, M, Nht Bn, Australia, Vit Nam là mt trong 03 nước đng đu v s v b t chi nhp khu sn phm thy sn giai đon 2006-2010. Tính trung bình trong giai đon này, mi năm Vit Nam thit hi hơn 14 triu USD do hàng xut khu thy sn b tr li.

Theo Vin Chính sách và Chiến lược Phát trin nông nghip nông thôn (IPSARD), hàng b tr v ch yếu do nguyên liu không sch. Hin nay, các doanh nghip chế biến thy sn hàng đu nước ta ch có kh năng ch đng được ti đa 20% nguyên liu.

Đ đm bo đ s lượng thy sn theo đơn hàng xut khu, nhiu doanh nghip đã phi nhp nguyên liu t các nước Thái Lan, n Đ… vi mc giá nhp khu cao hơn giá thu mua nguyên liu trong nước 5%-10%. Do vy, trước khi nhp khu nguyên liu, các doanh nghip xut khu thy sn đã tn dng ti đa ngun nguyên liu thy sn trong nước đ chế biến xut khu. Vic thiếu ht ngun nguyên liu đã khiến cho nhiu doanh nghip phi cnh tranh đ thu mua nguyên liu trong nước. Vi đc đim th trường nguyên liu ca thy sn nước ta khá nh l, sn xut phn ln theo quy mô h gia đình, các doanh nghip gp nhiu khó khăn trong kim soát cht lượng nguyên liu đu vào.

Ngun cung nguyên liu đa dng trong khi doanh nghip không th mang tt c các mu đi phân tích giám đnh, chính t đó tim n nguy cơ b tr hàng.

Hơn na, ông Nguyn Khánh Vinh, Phó Giám đc Vùng 5, Cc Qun lý Cht lượng Nông Lâm sn và Thy sn (NAFIQAD) cho rng, do không có quy trình nuôi bn vng, ngun nước ô nhim, liên tc gp dch bnh, nên các h nuôi trng thy sn bt buc phi tăng lượng kháng sinh, thuc thú y đ gim thit hi. Bên cnh đó, người nuôi s dng thuc thú y không tuân th theo các quy đnh v an toàn v sinh thc phm, nguyên tc bn đúng (đúng thuc, đúng liu, đúng lúc và đúng thi gian cách ly) nên sau thu hoch vn tn dư thuc thú y vượt mc cho phép; cùng đó, kim soát lưu thông thuc thú y, cht x lý, ci to môi trường trong nuôi trng chưa liên tc, cht ch, dn đến tình trng mua bán, s dng cht cm (H. Chung, 2015).

Áp dng thc hành VietGap không th đ quá chm

Theo đánh giá ca các chuyên gia, nhiu doanh nghip xut khu thy sn Vit Nam s được hưởng li t TPP, tuy nhiên đó ch là mt mt ca vn đ. Vn đ nan gii hơn nm các tiêu chun kht khe v v sinh thc phm, xut x nguyên liu, hàng rào k thut... ca các đi tác nhp khu. Do đó, nếu các doanh nghip thy sn không chú trng áp dng thc hành nuôi trng thy sn tt (VietGap) và các tiêu chun quc tế khác, các sn phm thy sn s b loi ngay trên sân nhà, chưa nói đến xut khu ra th trường thế gii.

Ti Hi ngh Kim soát an toàn thc phm thy sn xut khu, ngày 29/10, Th trưởng B Nông nghip và Phát trin nông thôn Vũ Văn Tám khng đnh, ngành xut khu thy sn nước ta vn rt bp bênh khi không kim soát được ngun gc, dn đến vic liên tc b mt uy tín và gim sn lượng hàng xut khu ra quc tế.

Đ có thy sn sch, doanh nghip phi kim soát được ngun nguyên liu, liên kết xây dng vùng nuôi. Vic xây dng được vùng nuôi s giúp doanh nghip sn xut theo tiêu chun thc hành nông nghip tt, qua đó không ch kim soát được cht kháng sinh mà còn tăng được năng sut.

Liên kết vùng nuôi s giúp doanh nghip kim soát được quy trình chăm sóc, áp dng đúng phác đ điu tr các bnh, to ngun nguyên liu đu ra tt và đng đu.

Bên cnh đó, đ tăng cơ hi xut khu vào các th trường ln, doanh nghip thy sn cn tiếp tc trin khai sâu rng chương trình VietGap, nht là chú trng các bin pháp k thut, v sinh dch t trong nuôi trng, chế biến thy sn; gim chế biến thô và sơ chế, đu tư nâng cao t trng chế biến sâu các mt hàng có giá tr gia tăng cao; gn vic chế biến, tiêu th thy sn trong mi liên kết chui sn xut nuôi trng, khai thác, chế biến, thương mi sn phm; gi vng th trường xut khu truyn thng, phát trin th trường tim năng mi ni và th trường tiêu th trong nước.

Th trưởng cũng cho biết, t năm 2011 đến nay, ngành thy sn đã trin khai chương trình VietGap trong nuôi tôm và cá tra. Đng thi, đ đng b gia VietGap và các tiêu chun quc tế khác như GlobalGap, ASC, GSSI, BAP... mi đây, ngành đã ký biên bn ghi nh vi các t chc này v vic đánh giá lp bn đ so sánh và công nhn hài hòa ln nhau, d kiến trong năm 2016 s tiến hành ký kết công nhn.

Theo các chuyên gia, v lâu dài, đ tn ti trên “sân nhà”, phát trin trên “sân khách”, ngoài vic ch đng, đm bo được ngun nguyên liu, doanh nghip thu sn cn chú trng đu tư đi mi công ngh, đm bo v sinh an toàn thc phm, đa dng hóa mt hàng, tránh ph thuc vào mt vài th trường...

Tài liu tham kho:

1. B Nông nghip và Phát trin nông thôn (2015). Hi ngh “Kim soát an toàn thc phm thy sn xut khu”, ngày 29/10, ti TP. H Chí Minh

2. Vũ Hnh (2015). M tăng rào cn, Vit Nam phi khn cp nâng cao cht lượng cá tra, truy cp t http://vov.vn/kinh-te/my-tang-rao-can-viet-nam-phai-khan-cap-nang-cao-chat-luong-ca-tra-457601.vov

3. H. Chung (2015). Báo đng tình trng s dng hóa cht trong ngành thy sn, truy cp t http://www.vietnamplus.vn/bao-dong-tinh-trang-su-dung-hoa-chat-trong-nganh-thuy-san/352308.vnp