Đây là chia sẻ của ông Phan Đức Hiếu, Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương (CIEM) tại tọa đàm “Kiên quyết loại bỏ các điều kiện kinh doanh “trói” doanh nghiệp” do báo Lao Động tổ chức ngày 18/10/2017.

Điều kiện kinh doanh “cản trở” doanh nghiệp

Phát biểu tại tọa đàm, ông Phan Đức Hiếu cho biết, trong quá trình rà soát các điều kiện kinh doanh đã phát hiện ra rằng, rất nhiều điều kiện kinh doanh có tác động ngược lại, cản trở cạnh tranh, sự sáng tạo và tăng rủi ro cho doanh nghiệp.

“Điều này góp phần tạo ra thất bại cho doanh nghiệp một cách đau đớn, vì không phải do thị trường, không phải từ cạnh tranh hay họ kém thông minh, đơn giản chỉ vì thủ tục của chúng ta, hoặc việc giải quyết thủ tục không đúng thời gian”, ông Hiếu cho biết.

Ông Hiếu chia sẻ đã từng chứng kiến những doanh nghiệp khóc trong các cuộc hội thảo, chỉ vì cơ quan nhà nước chậm ban hành giấy phép.

“Chậm 10 ngày hay 30 ngày xin giấy phép với cơ quan nhà nước có thể không có nghĩa lý gì, nhưng tôi xin khẳng định một sản phẩm làm ra phải đợi đến 30 ngày mới được bán ra thị trường thì sẽ giảm tính cạnh tranh, có thể dẫn đến việc doanh nghiệp bị phá sản. Một ngày đối với họ đã như ngồi trên đống lửa. Một giấy tờ, một thủ tục đôi khi phát khóc”, ông Hiếu cho biết.

Ông Phan Đức Hiếu phát biểu tại tọa đàm

Đưa ra nguyên nhân dẫn đến việc đưa ra nhiều điều kiện kinh doanh, ông Hiếu cho rằng đó là do tư duy quản lý nhà nước “nặng” về tiền kiểm, buộc người dân phải đến cơ quan nhà nước để thực hiện thủ tục hành chính, bắt buộc phải đến cơ quan nhà nước để thực hiện thủ tục hành chính, dẫn đến nhiều phức tạp, phiền hà, tốn nhiều chi phí.

“Chúng ta phải hình dung hiện nay nước ta có hơn 500.000 doanh nghiệp, nhưng sắp tới có thể là 2 triệu, 3 triệu, như vậy việc kiểm soát 100%, cả tiền kiểm và hậu kiểm, là điều không thể”, ông Hiếu nhấn mạnh.

Chính vì vậy, cơ quan quản lý phải tính đến việc quản lý dựa trên rủi ro, trong đó phải tính đến 2 yếu tố: Một là hiệu lực (quy định của cơ quan quản lý đặt ra phải đảm bảo được thực thi), thứ hai là tính hiệu quả (chi phí bỏ ra phải phù hợp với lợi ích mà xã hội mang lại). Các bộ, ngành buộc phải phân loại được loại doanh nghiệp, sản phẩm dịch vụ, kèm theo đó là các nguy cơ gây rủi ro thấp hay cao.

“Một điều quan trọng nữa là từ trước đến nay, chúng ta đang quên vai trò của người tiêu dùng, của xã hội trong việc tham gia giám sát. Nhà nước không phải là người duy nhất giám sát, mà cần thúc đẩy sự tham gia giám sát của xã hội. Đây là điều rất quan trọng trong việc quản lý rủi ro. Chúng ta nên chuyển hẳn cách quản lý, từ việc trói doanh nghiệp sang việc tạo ra môi trường linh hoạt, tạo điều kiện cho doanh nghiệp”, ông Hiếu kiến nghị.

Đã thấy tín hiệu tích cực từ một số bộ, ngành

Trước những lời kêu cứu của các doanh nghiệp, thời gian qua, một số bộ ngành đã và đang có những động thái tích cực trong việc cắt giảm các điều kiện kinh doanh “hành” doanh nghiệp, như: Bộ Công Thương, Bộ Xây dựng…

Đối với việc tuyên bố bãi bỏ 675 điều kiện kinh doanh của Bộ Công Thương, ông Hiếu cho biết: “Tôi đánh giá rất cao 2 nội dung mà Bộ Công Thương đã làm được: Đó là lần đầu tiên trong lịch sử, một bộ tự rà soát và bãi bỏ các quy định của mình. Thứ hai là quá trình diễn ra tương đối công khai minh bạch, lấy ý kiến của cộng đồng doanh nghiệp”.

Điều đáng nói là, không chỉ dừng lại ở việc cắt giảm 675 điều kiện kinh doanh, đại diện cho Bộ Công Thương, ông Nguyễn Sinh Nhật Tân, Vụ trưởng Vụ Pháp chế cho biết, việc lên phương án cắt giảm 675 điều kiện kinh doanh của Bộ chỉ là bước đầu tiên, trong thời gian tới bộ này sẽ tiếp tục rà soát để đạt được những kết quả phù hợp, đáp ứng được mong muốn của cộng đồng doanh nghiệp.

Các đại biểu có mặt tại tọa đàm

Đại diện cho Bộ Xây dựng, bà Tống Thị Hạnh, Vụ trưởng Vụ Pháp chế (Bộ Xây dựng) cũng thông tin, Bộ Xây dựng đã chủ động rà soát, đề xuất bãi bỏ 5 ngành, nghề không thuộc danh mục ngành, nghề kinh doanh có điều kiện.

Bộ cũng đang tiếp tục nghiên cứu, bãi bỏ hoặc thay thế bằng hình thức quản lý khác đối với một số ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện không đáp ứng tiêu chí tại Điều 7 của Luật Đầu tư “vì lý do quốc phòng, an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội, đạo đức xã hội, sức khỏe của cộng đồng”.

Đối với những ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện đáp ứng tiêu chí tại Điều 7 của Luật Đầu tư, Bộ Xây dựng sẽ đề xuất phương án đơn giản hóa các điều kiện đầu tư, kinh doanh.

Bộ Xây dựng đã chủ động đề xuất xây dựng nghị định sửa đổi, bổ sung, bãi bỏ một số quy định về điều kiện đầu tư kinh doanh thuộc lĩnh vực quản lý nhà nước của Bộ Xây dựng, báo cáo Chính phủ và được đưa vào Chương trình công tác của Chính phủ năm 2017. Hiện nay, dự thảo nghị định này đang được hoàn thiện, dự kiến trình Chính phủ trong quý IV năm 2017.

Liên quan đến các quy định công bố phù hợp an toàn thực phẩm, đăng ký công bố hợp quy với cơ quan có thẩm quyền, đã và đang được các doanh nghiệp phản ánh là mất thời gian gần đây, đại diện Bộ Y tế, bà Trần Việt Nga, Phó Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm cũng cho biết, việc kiểm soát sản phẩm trước khi ra thị trường là quan trọng. Tuy nhiên, thời gian tới, Nghị định 38 về hướng dẫn chi tiết thực hiện Luật An toàn thực phẩm ban hành năm 2012 đang được tiến hành sửa đổi sẽ xem xét cụ thể nhóm đối tượng nào cần kiểm soát chặt và nhóm đối tượng nào doanh nghiệp được tự công bố sau đó cơ quan quản lý Nhà nước kiểm tra.

Về việc thủ tục hành chính mất thời gian, bà Trần Việt Nga thông tin, Cục An toàn thực phẩm đã thực hiện thực hiện dịch vụ công trực tuyến cấp độ 4 và đã rút ngắn thời gian cấp phép, minh bạch trong quá trình cấp phép… Dịch vụ công cấp độ 4 sẽ được triển khai xuống tận tuyến dưới trong thời gian tới.

“Cắt xén” như thế nào?

Những động thái tích cực trong việc cắt giảm cát điều kiện kinh doanh là tin vui đối với cộng đồng doanh nghiệp. Tuy nhiên, vấn đề đặt ra là phải cắt giảm như thế nào?

Đại diện Bộ Y tế, bà Trần Việt Nga cho rằng, không thể cắt giảm các điều kiện kinh doanh một cách ồ ạt.

“Tạo thông thoáng không có nghĩa là bỏ tất cả các quy định. Đối với một số nhóm sản phẩm cần kiểm soát chặt thì doanh nghiệp vẫn phải công bố và chịu sự quản lý của Nhà nước”.

Còn theo ông Nguyễn Sinh Nhật Tân công tác rà soát, triển khai cắt giảm, đơn giản hóa điều kiện kinh doanh phải đảm bảo 5 nguyên tắc lớn phải kiên quyết thực hiện cho công tác này bao gồm:

(1) Chuyển đổi phương thức quản lý nhà nước bằng việc chuyển dần sang hậu kiểm trong xây dựng, thực hiện các điều kiện kinh doanh.

(2) Tính đến các điều kiện gia nhập thị trường theo các cam kết quốc tế mà Việt Nam là thành viên.

(3) Điều kiện đầu tư, kinh doanh nếu thực sự cần thiết cũng phải đáp ứng các tiêu chí theo quy định tại Điều 7, Luật Đầu tư năm 2014.

(4) Phương án cắt giảm, đơn giản hóa điều kiện đầu tư kinh doanh và chuyển đổi phương thức quản lý nhà nước trong từng lĩnh vực phải được đánh giá, xem xét thận trọng về tính khả thi, các điều kiện nguồn lực của cơ quan quản lý nhà nước các cấp, xem xét khả năng phân cấp mạnh mẽ hơn cho các địa phương trong quản lý, thực hiện.

(5) Phương án cắt giảm, đơn giản hóa điều kiện đầu tư kinh doanh cần phải gắn với công tác cải cách hành chính, đặc biệt là công tác cải cách thể chế, cải cách thủ tục hành chính./.