Hiện tượng El Nino năm nay thuộc dạng mạnh nhất kể từ năm 1997-98, đã gây ra hạn hán tại khu vực Đông Nam Á và một số vùng ở Australia, kỳ vọng kéo dài đến năm 2016, theo đánh giá của Cục Khí tượng Australia.

Điều kiện thời tiết khô hạn do El Nino gây ra và tồn kho gạo toàn cầu giảm kỳ vọng thúc đẩy giá gạo tăng trong những tháng tới sau đà giảm giá nhiều năm qua. Giá gạo suy yếu kể từ năm 2012 do nguồn cung quá nhiều, đặc biệt tại nước sản xuất lớn là Thái Lan và các đồng tiền nội tệ ở nhiều nước xuất khẩu gạo lớn duy trì xu thế giảm giá.

Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA) dự báo sản lượng gạo niên vụ 2015/16 của Thái Lan đạt 16,4 triệu tấn (đã xay), giảm 1,6 triệu tấn so với tháng ước tính tháng 9/2015 và giảm 2,4 triệu tấn so với niên vụ trước. Diện tích lúa được thu hoạch ước đạt 9,7 triệu ha, giảm 0,55 triệu ha tức giảm 5,4% so với ước tính tháng 9/2015 và giảm 0,6% so với niên vụ trước. Năng suất lúa ước đạt dưới mức trung bình với 2,58 tấn/ha.

Thái Lan đang trải qua năm hạn hán thứ hai liên tiếp, có khả năng ảnh hưởng nặng nề đối với ngành nông nghiệp và làm chậm tăng trưởng kinh tế. Tình trạng thiếu nước diễn ra trên diện rộng, buộc chính phủ hạn chế sử dụng nước cho nông nghiệp, công nghiệp và người tiêu dùng thành thị trong 9 tháng qua. Lượng mưa năm 2015 thấp hơn mức vừa đủ dẫn đến không đủ nguồn nước dự trữ cho các hồ chứa quan trọng, gây khó khăn cho nền kinh tế và nguồn cung cấp nước uống cho cả nước.

Nguồn nước ở các hồ chứa vào cuối tháng 9 rất thấp, thấp hơn 40-50% so với mức chịu ảnh hưởng hạn hán vào năm ngoái. Do đó, Chính phủ Thái Lan đã ban hành lệnh cấm hoàn toàn đối với việc sử dụng nước tưới tiêu trong vụ lúa mùa khô (vụ đông) sắp tới. Người nông dân Thái Lan thường gieo trồng gần 2 triệu ha lúa trong mùa khô, chiếm gần 80% tổng diện tích được tưới tiêu đầy đủ. Căn cứ tình trạng thiếu nguồn nước hiện tại và lệnh cấm chính thức đối với việc sử dụng nước tưới tiêu cho nông nghiệp, có thể diện tích sản xuất lúa gạo mùa khô niên vụ 2015/16 của Thái Lan sẽ giảm đáng kể so với niên vụ trước và so với mức trung bình.

Diện tích lúa và sản lượng gạo mùa khô của Thái Lan

“Xuất khẩu gạo của Thái Lan dự báo phục hồi trong năm 2016, tuy nhiên do nguồn nước tại các hồ chứa tiếp tục duy trì mức rất thấp, nguồn nước tưới tiêu hạn chế có thể ảnh hưởng đến triển vọng sản lượng lúa và xuất khẩu gạo năm tới của Thái Lan,” USDA cho biết.

Ảnh hưởng của hiện tượng El Nino đối với giá gạo nói riêng và giá các loại hàng hóa nói chung kỳ vọng tiếp tục cho đến năm tới, giới phân tích nhận định. “Phải qua hết cả chu kỳ mùa vụ mới thấy rõ ảnh hưởng khi El Nino đạt đỉnh vào khoảng tháng 11 - tháng 12 năm nay,” Erik Norland, nhà kinh tế cao cấp tại công ty CME Group đánh giá.

Về tổng sản lượng gạo toàn cầu, USDA dự báo mức sản lượng 474,02 triệu tấn cho niên vụ 2015/16, giảm 1,75 triệu tấn so với ước tính tháng 9/2015 và giảm 4,79 triệu tấn so với sản lượng niên vụ 2014/15 (478,81 triệu tấn) chủ yếu do sản lượng gạo giảm tại Ấn Độ và Thái Lan. Tiêu thụ gạo toàn cầu niên vụ 2015/16 dự báo đạt kỷ lục 487,5 triệu tấn, tăng nhẹ so với ước tính tháng trước.

Tồn kho gạo của 5 nước xuất khẩu gạo lớn nhất thế giới là Ấn Độ, Thái Lan, Pakistan, Mỹ và Việt Nam đạt mức 41 triệu tấn vào năm 2012 và kỳ vọng giảm xuống 30 triệu bao trong năm nay trước khi chạm mức 22 triệu tấn vào năm 2016, mức ước tính thấp nhất kể từ cuộc khủng hoảng gạo vào năm 2007 – 2008, theo đánh giá của Viện Nghiên cứu Lúa gạo Quốc tế (IRRI). Trong khi đó, USDA dự báo tồn kho gạo toàn cầu niên vụ 2015/16 giảm do nguồn cung gạo giảm, ước đạt 88,3 triệu tấn, giảm 1,9 triệu tấn so với ước tính tháng 9/2015 và là mức thấp nhất kể từ niên vụ 2007/08, đồng thời giảm 22,5 triệu tấn tức giảm 20% kể từ niên vụ 2012/13. Tồn kho gạo niên vụ 2015/16 dự báo giảm đối với Trung Quốc, Ấn Độ, Pakistan, Thái Lan và Mỹ, bù lại tồn kho gạo tăng đối với Philippines.

Mới đây, Việt Nam đã trúng 2 gói thầu xuất khẩu gạo với khối lượng gần 1,5 triệu tấn sang Indonesia và Philippines, làm dấy lên thông tin dự trữ gạo của Việt Nam chỉ còn khoảng 1,5 triệu tấn, dù đại diện Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn khẳng định rằng vẫn còn gần 4 triệu tấn gạo để xuất khẩu./.