Theo Báo cáo tình hình kinh tế tháng 02/2017 mới được Ủy ban Giám sát Tài chính quốc gia đưa ra, lạm phát tổng thể đang có chiều hướng đi lên kể từ tháng 9/2016, chủ yếu do xu hướng tăng giá xăng dầu. Lạm phát năm 2017 sẽ tiếp tục xu thế tăng và có thể tăng mạnh hơn năm 2016 nếu thành phần chu kỳ của lạm phát (đặc biệt là tăng giá dịch vụ công) không được kiểm soát chặt chẽ.

Cũng theo báo cáo này, lạm phát tháng 02/2017 mặc dù chỉ tăng 0,69% so với đầu năm, nhưng đã tăng tới 5,02% so với cùng kỳ năm trước. Nguyên nhân chủ yếu là do, giá nhóm giao thông tăng 9,97% so với cùng kỳ do giá xăng dầu tháng 01/2017 tăng mạnh so với năm trước (tăng khoảng 13% so cùng kỳ).

Bên cạnh đó, áp lực lạm phát gia tăng còn do chịu tác động một phần của việc tăng giá dịch vụ y tế, giáo dục theo lộ trình tại một số tỉnh, thành (giá dịch vụ y tế và giáo dục tăng lần lượt 57,21% và 10,07% so với cùng kỳ 2016).

Lạm phát cơ bản vẫn duy trì ở mức ổn định (tháng 2/2017 tăng 1,51% so với cùng kỳ). Song nhìn chung, lạm phát tổng thể đang có chiều hướng đi lên kể từ tháng 09/2016, chủ yếu do xu hướng tăng giá xăng dầu.

Bằng phương pháp phân rã các thành phần của lạm phát, Ủy ban Giám sát tài chính quốc gia cho biết, lạm phát 2 tháng đầu năm 2017 tăng mạnh do chịu tác động của cả 2 yếu tố chu kỳ và mùa vụ. Cụ thể:

Một là, thành phần mùa vụ của lạm phát tăng mạnh trong tháng tết, đóng góp khoảng 0,6 điểm % vào lạm phát tổng thể của tháng 01/2017.

Hai là, thành phần chu kỳ của lạm phát (phản ánh tác động của chu kỳ tăng giá, trong đó có giá dịch vụ công) tiếp tục xu hướng tăng và chưa có dấu hiệu dừng lại. Thành phần này trong tháng 02/2017 đóng góp khoảng 2,4 điểm % vào lạm phát tổng thể (5,02%).

"Điều đáng lưu ý là xu hướng dài hạn của lạm phát bắt đầu có xu hướng tăng rõ nét kể từ tháng 9/2016 đến nay", báo cáo của Ủy ban Giám sát Tài chính quốc gia cho hay.

Bên cạnh đó, xu hướng lạm phát dài hạn tại thời điểm tháng 02/2017 cao hơn khoảng 0,6 điểm % so với tháng 02/2016.

Tổng hợp những yếu tố trên cho thấy, lạm phát năm 2017 sẽ tiếp tục có xu thế tăng và có thể tăng mạnh hơn năm 2016 nếu thành phần chu kỳ của lạm phát (đặc biệt là tăng giá dịch vụ công) không được kiểm soát chặt chẽ.

Nhiều yếu tố tăng giá dịch vụ công là "lực đẩy" CPI tăng mạnh trong năm 2017

Tại phiên họp thường kỳ của Chính phủ tháng 02/2017 diễn ra vào ngày 01/03/2017, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc cũng đã giao Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ trực tiếp chỉ đạo Ngân hàng Nhà nước, các Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Tài chính, Công Thương, Y tế, Giáo dục và Đào tạo xây dựng các phương án, kịch bản kết hợp các công cụ chính sách để bảo đảm lạm phát không quá 4%.

Tuy nhiên, việc thực hiện mục tiêu tốc độ tăng CPI bình quân của năm 2017 là 4% sẽ có nhiều áp lực lớn tới việc điều hành khi giá cả nhiều mặt hàng cơ bản trên thế giới có xu hướng phục hồi, nhất là giá dầu thô được dự báo lên mức 65 - 70 USD/thùng.

Bên cạnh đó là việc điều chỉnh giá các hàng hóa quan trọng, thiết yếu theo lộ trình thị trường; dư địa chính sách tiền tệ ít, áp lực về tỷ giá; các rủi ro về biến đổi khí hậu, thiên tai; việc chuyển các nhóm dịch vụ từ phí sang giá do Nhà nước định giá theo Luật Phí và lệ phí và Nghị định số 149/2016/NĐ-CP, ngày 11/11/2016 sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 177/2013/NĐ-CP, ngày 14/11/2013 của Chính phủ quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Giá, thì việc tính đúng, tính đủ chi phí đối với một số dịch vụ không được hỗ trợ từ ngân sách nhà nước sẽ có tác động nhất định lên mặt bằng giá…

Cũng có chung nhận định, theo phân tích của chuyên gia kinh tế Ngô Trí Long, lộ trình giá các mặt hàng cơ bản, như: điện, nước, học phí, viện phí dự kiến sẽ tiếp tục được điều chỉnh vào năm 2017, từ đó, sẽ trở thành lực đẩy lên CPI.

Vì vậy, PGS, TS. Ngô Trí Long cũng đề xuất, cần kiểm soát chặt chẽ phương án giá và mức giá đối với hàng hoá, dịch vụ do Nhà nước định giá (điện, nước sạch, xăng dầu..); Giám sát chặt chẽ kê khai giá của doanh nghiệp đối với mặt hàng bình ổn giá, mặt hàng thuộc danh mục kê khai giá; Đánh giá kỹ tác động của việc điều chỉnh giá đối với những hàng hóa, dịch vụ (nếu có) đến tình hình kinh tế - xã hội và CPI của địa phương để có phương án và lộ trình điều chỉnh phù hợp, tránh điều chỉnh vào cùng một thời điểm đẩy CPI tăng cao.

Ngoài ra, cần tiếp tục nghiên cứu hoàn thiện hệ thống pháp luật về giá, trong đó chú trọng hoàn thiện cơ chế quản lý và mức giá đối với các dịch vụ chuyển từ danh mục phí sang quản lý bằng cơ chế giá theo quy định tại Luật Phí, lệ phí năm 2015, Nghị định số 149/2016/NĐ-CP, ngày 11/11/2016 và pháp luật liên quan.

Đối với các loại phí được chuyển sang thực hiện cơ chế giá thị trường từ ngày 01/01/2017 mà Nhà nước không định giá, thì giá các dịch vụ cần được tính đúng, tính đủ các chi phí hợp lý phù hợp với thị trường và quy định của pháp luật đối với những dịch vụ này.

Đối với các loại phí được chuyển sang giá do Nhà nước định giá, cần tập trung xây dựng văn bản quy phạm pháp luật để thực hiện từ ngày 01/01/2017 theo phân cấp của Chính phủ, chú ý kiểm soát hết sức thận trọng, trong đó cần chỉ đạo các đơn vị cung ứng dịch vụ báo cáo kết quả hoạt động, tình hình cân đối thu chi, đánh giá mức độ bù đắp các chi phí phát sinh để cung ứng dịch vụ từ số tiền thu phí theo mức phí hiện hành để xây dựng phương án giá dịch vụ.

Trường hợp những loại phí sang giá có tính chất đặc thù, cần phối hợp với Bộ Tài chính đề xuất phương pháp định giá, xây dựng hệ thống định mức kinh tế kỹ thuật, quy trình quy phạm, tính toán chi phí thực tế hợp lý để hình thành nên giá. Trường hợp mức giá cao hơn mức phí hàng hóa thì cần có lộ trình điều hành phù hợp bảo đảm mục tiêu kiểm soát lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô.

Trong thời gian qua, kiểm soát lạm phát đã góp phần quan trọng vào việc ổn định kinh tế vĩ mô, tạo đà cho tăng trưởng kinh tế, tạo ra dư địa quan trọng để cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh của quốc gia. Trong giai đoạn tới, yêu cầu tiên quyết vẫn là phải ổn định kinh tế vĩ mô nên mọi chính sách ban hành trong đó có chính sách về giá đều phải phục vụ cho mục tiêu cao nhất này./.