Chiều 24/5, dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Phùng Quốc Hiển, Quốc hội có phiên thảo luận toàn thể tại hội trường về một số nội dung còn ý kiến khác nhau của dự án Luật Cạnh tranh (sửa đổi).

Phạm vi điều chỉnh của Luật Cạnh tranh được mở rộng hơn

Trình bày Báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự án Luật Cạnh tranh (sửa đổi), Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh cho biết, tại Kỳ họp thứ 4, Quốc hội đã thảo luận tại tổ và hội trường về dự án Luật Cạnh tranh (sửa đổi).

Đa số ý kiến đại biểu Quốc hội tán thành với Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Kinh tế và nhất trí với nội dung cơ bản của dự án Luật do Chính phủ trình, đồng thời, đóng góp nhiều ý kiến cho dự án Luật.

Trên cơ sở ý kiến của các đại biểu Quốc hội, dự thảo Luật đã được tiếp thu, chỉnh lý và gửi xin ý kiến các Đoàn đại biểu Quốc hội. Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã chỉ đạo cơ quan chủ trì thẩm tra, cơ quan soạn thảo và các cơ quan hữu quan nghiên cứu giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật gồm 10 chương và 121 điều, trong đó bổ sung thêm 01 chương mới, 02 điều mới, gộp 07 điều thành 02 điều, bỏ 05 điều, bổ sung một số điểm và khoản.

Về phạm vi điều chỉnh, thảo luận tại phiên họp, đại biểu Đinh Công Sỹ (Sơn La), Nguyễn Thị Hồng Hà (Ninh Thuận) và một số ý kiến cho rằng, dự thảo Luật được xây dựng đã đáp ứng được các yêu cầu, bảo đảm điều tiết các quan hệ hoạt động cạnh tranh. Tuy nhiên, cần tiếp tục rà soát để bảo đảm tính thống nhất của luật trong hệ thống pháp luật nói chung, làm rõ hơn tính khả thi của việc mở rộng phạm vi điều chỉnh trong dự thảo Luật, điều chỉnh cả hành vi thực hiện ngoài lãnh thổ Việt Nam, nhất là trong trường hợp không có điều ước quốc tế giữa Việt Nam và các quốc gia, vùng lãnh thổ khác.

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh trình bày báo cáo

Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho rằng, việc mở rộng phạm vi điều chỉnh là cần thiết nhằm đáp ứng yêu cầu của thực tiễn và phù hợp với thông lệ quốc tế. Để đảm bảo tính khả thi của việc mở rộng phạm vi điều chỉnh, dự thảo Luật đã quy định Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia thông qua các cam kết quốc tế về cạnh tranh trong các hiệp định thương mại song phương, đa phương, có trách nhiệm tiến hành các hoạt động hợp tác với các cơ quan cạnh tranh nước ngoài trong quá trình tố tụng cạnh tranh để kịp thời phát hiện, điều tra và xử lý đối với các hành vi được thực hiện bên ngoài lãnh thổ Việt Nam gây tác động hoặc có khả năng gây tác động hạn chế cạnh tranh trên thị trường Việt Nam.

Trong trường hợp không có điều ước quốc tế giữa Việt Nam và các quốc gia, vùng lãnh thổ khác, cơ quan cạnh tranh sẽ hợp tác với các cơ quan cạnh tranh các nước thông qua các diễn đàn quốc tế như ASEAN, APEC, diễn đàn cạnh tranh quốc tế (ICN), diễn đàn cạnh tranh các nước Đông Á và các thỏa thuận hợp tác song phương giữa các cơ quan cạnh tranh.

Lo cơ chế "xin - cho" khi Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia quá nhiều quyền

Nhiều ý kiến tán thành quy định Cơ quan Cạnh tranh Quốc gia trực thuộc Bộ Công Thương, nhưng cần quy định rõ chức năng, nhiệm vụ, thẩm quyền của cơ quan này trong Luật. Vì cơ quan này vừa thực hiện chức năng tham mưu trong quản lý nhà nước về cạnh tranh, vừa thực hiện chức năng tố tụng cạnh tranh. Một số ý kiến đề nghị quy định, cơ quan quản lý cạnh tranh thuộc Chính phủ hoặc Quốc hội để bảo đảm tính độc lập, khách quan trong xử lý vụ việc cạnh tranh.

Đồng quan điểm trên, đại biểu Tô Văn Tám (Kon Tum) đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo cần làm rõ hơn điều 52 về “Cơ quan điều tra vụ việc cạnh tranh” do ai thành lập?

Còn đại biểu Nguyễn Bá Sơn (Đà Nẵng) đề nghị cần có có cơ chế kiểm soát, giám sát quyền lực của cơ quan này; việc giao quá nhiều quyền lực cho cơ quan này sẽ tạo ra cơ chế xin - cho, tiêu cực.

Về vấn đề này, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho rằng, dự thảo Luật ngoài các quy định về hành vi hạn chế cạnh tranh, tập trung kinh tế và hành vi cạnh tranh không lành mạnh, còn quy định về tố tụng cạnh tranh. Để có đủ cơ sở pháp lý thực hiện tố tụng cạnh tranh, cần quy định rõ ràng trong Luật chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan cạnh tranh, nhằm duy trì một cơ quan cạnh tranh đảm bảo tính độc lập, được thành lập và có đủ thẩm quyền theo luật định, hoạt động tuân theo pháp luật.

Nếu quy định cơ quan cạnh tranh chỉ là một tổ chức hành chính trực thuộc Bộ Công Thương trên cơ sở hợp nhất cơ quan quản lý cạnh tranh (trực thuộc Bộ Công Thương) với Hội đồng cạnh tranh (do Chính phủ thành lập, các thành viên của hội đồng do Thủ tướng Chính phủ bổ nhiệm, miễn nhiệm) và Văn phòng Hội đồng cạnh tranh, thì địa vị pháp lý và tính độc lập của cơ quan xử lý vụ việc cạnh tranh còn thấp hơn so với quy định của Luật Cạnh tranh hiện hành, khó bảo đảm thực thi hiệu quả Luật Cạnh tranh.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội tiếp thu ý kiến của đại biểu Quốc hội theo hướng bổ sung một chương (Chương VII) dự thảo Luật quy định về cơ quan cạnh tranh, trong đó định danh cơ quan cạnh tranh là Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia, đồng thời, quy định rõ chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia và chức danh pháp lý, thẩm quyền của những người tiến hành tố tụng cạnh tranh.

Người có thẩm quyền xử lý vụ việc cạnh tranh là các thành viên Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia do Thủ tướng Chính phủ bổ nhiệm, miễn nhiệm. Khi xử lý vụ việc hạn chế cạnh tranh, hội đồng xử lý vụ việc cạnh tranh hoạt động độc lập theo nguyên tắc tập thể, quyết định theo đa số và chỉ tuân theo pháp luật.

Sau khi xem xét toàn diện, Ủy ban Thường vụ Quốc hội nhận thấy, việc quy định một cơ quan cạnh tranh là Ủy ban cạnh tranh Quốc gia trực thuộc Bộ Công Thương (trên cơ sở hợp nhất Cơ quan quản lý cạnh tranh và Hội đồng cạnh tranh, Văn phòng Hội đồng cạnh tranh hiện nay) là cơ quan bán tư pháp, vừa thực hiện chức năng tham mưu giúp Bộ Công Thương thực hiện quản lý nhà nước về cạnh tranh, vừa thực hiện chức năng tố tụng trong lĩnh vực cạnh tranh là rất cần thiết, là phương án phù hợp nhất trong bối cảnh hiện nay.

Việc không quy định cơ quan cạnh tranh thuộc Chính phủ hoặc Quốc hội, một mặt, giúp thu gọn đầu mối các cơ quan thực thi pháp luật cạnh tranh, không làm phát sinh đầu mối cơ quan thuộc Chính phủ hoặc Quốc hội, phù hợp với tinh thần giảm đầu mối cơ quan, tổ chức, đổi mới, sắp xếp lại bộ máy tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả theo chủ trương chung của Đảng và Nhà nước. nhưng vẫn bảo đảm độc lập khách quan trong xử lý vụ việc cạnh tranh. Mặt khác, Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia có đầy đủ chức năng quyền hạn, chức danh pháp lý, cũng như thẩm quyền để thực hiện chức năng tham mưu quản lý nhà nước về cạnh tranh. Đồng thời, thực hiện các hoạt động tố tụng trong lĩnh vực cạnh tranh một cách độc lập sẽ tạo điều kiện để thực thi hiệu quả Luật Cạnh tranh, khắc phục những bất cập hiện nay.

Bổ sung phương pháp xác định thị phần của doanh nghiệp

Báo cáo giải trình do Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội Nguyễn Khắc Định trình bày cho biết, theo quy định của Luật Cạnh tranh hiện hành, việc xác định thị phần của doanh nghiệp trên thị trường liên quan chỉ căn cứ vào doanh thu bán ra hoặc doanh số mua vào. Tuy nhiên, thực tiễn thực thi pháp luật cạnh tranh cho thấy trong một số lĩnh vực, như: viễn thông, hàng không, vận tải biển, du lịch…, nhiều trường hợp doanh nghiệp không thể bóc tách doanh thu, doanh số trên thị trường liên quan.

Do vậy, dự thảo Luật đã bổ sung phương pháp xác định thị phần của doanh nghiệp dựa theo số đơn vị hàng hóa, dịch vụ bán ra, mua vào của doanh nghiệp. Cơ quan cạnh tranh căn cứ vào đặc điểm, tính chất của thị trường liên quan để lựa chọn áp dụng phương pháp tính thị phần phù hợp.

Ông Nguyễn Khắc Định cũng cho rằng, về tập trung kinh tế trong nền kinh tế thị trường, việc tập trung kinh tế là hoạt động bình thường của các doanh nghiệp. Tuy nhiên, việc một doanh nghiệp có tiềm lực tài chính và sức mạnh thị trường có thể mua lại hoặc kết hợp với bất kỳ doanh nghiệp nào khác để trở thành thống lĩnh hoặc độc quyền trên thị trường, dẫn đến nguy cơ gây hạn chế cạnh tranh trên thị trường. Nếu ngưỡng thông báo tập trung kinh tế chỉ căn cứ vào doanh thu, giá trị tài sản của doanh nghiệp đối với ngành nghề tham gia tập trung kinh tế sẽ không kiểm soát được việc tập trung kinh tế của các doanh nghiệp có năng lực tài chính và sức mạnh thị trường.

Mặt khác, trong hầu hết các trường hợp tập trung kinh tế hỗn hợp, giao dịch sẽ bao gồm toàn bộ các lĩnh vực, ngành nghề của các doanh nghiệp tham gia tập trung kinh tế. Hình thức này ngày càng phổ biến cần phải kiểm soát, do các doanh nghiệp tham gia đều là các doanh nghiệp lớn và có sức mạnh thị trường./.