Tóm tắt

Bài viết khái quát các yếu tố tác động đến việc huy động vốn cho phát triển kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ ở tỉnh Viêng Chăn, Cộng hòa dân chủ nhân dân (CHDCND) Lào. Từ đó đề xuất các giải pháp huy động hiệu quả các nguồn vốn đáp ứng nhu cầu phát triển hạ tầng giao thông đường bộ ở tỉnh này trong thời gian tới.

Từ khóa: huy động vốn, kết cấu hạ tầng, giao thông đường bộ, tỉnh Viêng Chăn, Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào

Summary

The article summarizes the factors affecting capital mobilization for road traffic infrastructure development in Vientiane province, Lao People's Democratic Republic (PDR), and then proposes solutions to effectively mobilize capital to meet the needs of road traffic infrastructure development in the province in the coming time.

Keywords: capital mobilization, infrastructure, road traffic, Vientiane province, Lao People's Democratic Republic

GIỚI THIỆU

Một trong những yếu tố quan trọng có phần quyết định tới quá trình phát triển kinh tế - xã hội của một quốc gia, vùng lãnh thổ và mỗi địa phương là hệ thống kết cấu hạ tầng giao thông vận tải nói chung, hệ thống kết cấu giao thông đường bộ nói riêng. Trong những năm qua, bằng nhiều cách thức và biện pháp khác nhau, tỉnh Viêng Chăn, CHDCND Lào đã đã huy động được lượng vốn khá lớn, đáp ứng cơ bản nhu cầu vốn cho phát triển kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ trên địa bàn Tỉnh.

Tổng hợp báo cáo thống kê của Sở Công chính – Giao thông vận tải tỉnh Viên Chăn về phát triển giao thông vận tải của Tỉnh các năm từ 2018 đến năm 2022 cho thấy, tổng nguồn vốn huy động cho phát triển kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ của tỉnh là 5.110,48 tỷ Kíp; trong đó vốn từ khu vực nhà nước là 4.121,4 tỷ Kíp, chiếm tỷ lệ 80,64% tổng vốn đầu tư; vốn khu vực ngoài nhà nước là 989,08 tỷ Kíp, chiếm tỷ lệ 19,36% tổng vốn đầu tư.

Phân tích kết quả quá trình huy động vốn cho phát triển kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ ở tỉnh Viêng Chăn có thể nhận thấy, nhiều yếu tố tác động đến quá trình này. Nhận thức đúng và đầy đủ các yếu tố tác động là cơ sở để đề xuất các giải pháp huy động có hiệu quả các nguồn vốn đáp ứng nhu cầu phát triển kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ trong thời gian tới ở địa phương này.

CÁC YẾU TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN QUÁ TRÌNH HUY ĐỘNG VỐN CHO PHÁT TRIỂN KẾT CẤU HẬ TẦNG GIAO THÔNG ĐƯỜNG BỘ Ở TỈNH VIÊNG CHĂN

Từ thực tiễn, có thể hệ thống hoá những nhóm yếu tố tác động đến huy động vốn cho phát triển kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ ở tỉnh Viêng Chăn, CHDCND Lào như:

Các yếu tố về kinh tế

Tình hình phát triển kinh tế của đất nước, của tỉnh Viêng Chăn: Tình hình phát triển của nền kinh tế được thể hiện rõ ở hai trạng thái cơ bản, là trạng thái hưng thịnh và trạng thái suy thoái. Nếu nền kinh tế ở trạng thái hưng thịnh, có nghĩa là nền kinh tế có tốc độ phát triển cao, một mặt nó tạo ra khả năng tăng thu, qua đó tăng chi cho đầu tư phát triển, vì khi đó, của cải vật chất được tạo ra ngày càng nhiều, Nhà nước, Tỉnh có điều kiện để tăng thu ngân sách; tổ chức, cá nhân sẽ có thu nhập ngày càng cao, có thêm nhiều tiềm lực kinh tế để đầu tư phát triển.

Mặt khác, khi kinh tế phát triển nó tạo áp lực phải đầu tư cho phát triển kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ. Bởi vì, kinh tế phát triển, các lĩnh vực công nghiệp, nông nghiệp, xây dựng, giao thông vận tải, giáo dục, y tế… phát triển tạo ra nhu cầu cao về vận chuyển hành khách và hàng hóa từ đó gia tăng thêm sức ép phải đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ phục vụ cho sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội, nhờ đó các nguồn vốn động viên cho phát triển kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ ngày càng lớn. Nếu kinh tế rơi vào trạng thái suy thoái sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến khả năng huy động vốn cho đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ, phần vì nền kinh tế đang suy thoái nên nhu cầu đầu tư kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ cũng giảm sút, mặt khác khả năng huy động vốn gặp nhiều khó khăn vì thu ngân sách nhà nước giảm, thu nhập của doanh nghiệp, dân cư trong xã hội giảm sút.

Sự phát triển của thị trường tiền tệ: Nếu thị trường tiền tệ ổn định, biểu hiện ở mức độ lạm phát và mức tăng giá nằm trong một giới hạn cho phép sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho các cơ sở sản xuất kinh doanh, dịch vụ phát triển ổn định, từ đó họ có khả năng hoàn thành nghĩa vụ với ngân sách nhà nước đồng thời có thể đầu tư trực tiếp hoặc gián tiếp xây dựng kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ.

Ngược lại, khi thị trường tiền tệ không ổn định, giá cả tăng vọt, tiền tệ mất giá, thu nhập thực tế của người lao động giảm sút… khi đó, sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp sẽ gặp khó khăn, thu nhập giảm, khả năng đóng góp vào ngân sách nhà nước giảm. Từ đó, vốn nhà nước và vốn doanh nghiệp sẽ bị hạn chế, đầu tư nói chung, đầu tư cho phát triển kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ nói riêng sẽ bị giảm sút.

Sự phát triển của thị trường vốn, đặc biệt là thị trường chứng khoán: Khi thị trường vốn phát triển ổn định sẽ mở ra kênh thu hút vốn đầu tư lớn cho các chủ thể trong nền kinh tế, trong đó có vốn đầu tư cho phát triển kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ. Khi đó, lòng tin của nhà đầu tư cao, họ sẵn sàng bỏ vốn đầu tư; qua đó người cần vốn sẽ vay được vốn để đầu tư.

Ngược lại, khi thị trường vốn gặp khó khăn, lòng tin của nhà đầu tư giảm sút, do đó họ không sẵn sàng đầu tư vốn vào thị trường này và như vậy, người cần vốn sẽ không có điều kiện tiếp cận vốn vay. Sự phân tích trên cho thấy, thị trường vốn đóng vai trò rất quan trọng trong việc thu hút, huy động các nguồn vốn trong và ngoài nước đầu tư cho phát triển kinh tế - xã hội nói chung, cho phát triển kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ nói riêng.

Sức mạnh nội lực và mức độ ưu tiên của Tỉnh: Việc huy động vốn cho phát triển kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ của tỉnh Viêng Chăn còn phụ thuộc vào nội lực của Tỉnh và mức độ ưu tiên phát triển của Tỉnh. Bởi lẽ, nội lực của Tỉnh luôn đóng vai trò quyết định, còn ngoại lực là quan trọng. Nếu Tỉnh có các nguồn lực mạnh, nhất là vốn, lao động, khoa học công nghệ, đất đai dồi dào sẽ thuận lợi cho huy động vốn cho phát triển kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ; ngược lại nếu các nguồn lực của Tỉnh eo hẹp thì việc huy động vốn sẽ gặp khó khăn.

Mặt khác, ngoài việc phát triển kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ của mình thì tỉnh Viêng Chăn, CHDCND Lào còn phải quan tâm đầu tư phát triển nhiều lĩnh vực khác như trường, trạm, điện, nước… Do đó, thứ tự ưu tiên các lĩnh vực này thế nào sẽ ảnh hưởng lớn đến huy động vốn cho phát triển kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ của Tỉnh.

Các yếu tố về chính trị, pháp luật

Mức độ ổn định về chính trị và sự hoàn thiện của hệ thống luật pháp: Sự ổn định về chính trị, luật pháp tạo điều kiện cho các nhà đầu tư yên tâm bỏ vốn đầu tư vào các lĩnh vực trong đó có kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ. Đối với các nhà đầu tư nước ngoài là những đối tác có khả năng cung cấp số lượng vốn đầu tư lớn thì sự ổn định về chính trị, luật pháp cùng với chính sách ưu đãi nhất định sẽ có tác động tích cực đến việc huy động vốn thông qua các hình thức đầu tư PPP phát triển hệ thống kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ. Nhờ có hệ thống luật pháp đồng bộ, hoàn chỉnh, tính pháp lý của các công cụ huy động vốn trong nước cũng như quy chế đấu thầu, quy chế quản lý sử dụng vốn đầu tư được nâng cao, tạo điều kiện tốt cho việc tổ chức thực hiện.

Tính chất phân quyền, phân cấp quản lý của nhà nước, của Tỉnh. Hiện nay, với cơ chế tăng tính tự chủ và phân cấp quản lý ngân sách cho các địa phương đã tạo điều kiện cho ngân sách trung ương tập trung đầu tư cho các dự án kết cấu hạ tầng trọng điểm. Đồng thời, các địa phương cũng tích cực, chủ động hơn trong việc khai thác nguồn thu, bố trí vốn đầu tư cho hệ thống kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ ở địa phương. Nhờ có sự phân quyền, phân cấp rõ ràng đã tăng cường được tính trách nhiệm của các cơ quan, đơn vị trong việc quản lý giám sát quá trình sử dụng vốn đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ.

Hội nhập kinh tế thế giới, khu vực và uy tín quốc tế

Hội nhập kinh tế quốc tế và khu vực càng sâu rộng vừa tạo ra nhiều cơ hội, song cũng đặt ra nhiều thách thức cho việc huy động vốn cho phát triển kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ ở tỉnh Viêng Chăn. Về cơ hội, hội nhập kinh tế thế giới và khu vực tạo điều kiện thuận lợi cho việc di chuyển nguồn vốn từ nước này sang nước khác một cách tự do làm tăng thêm khả năng huy động gián tiếp hoặc trực tiếp cho đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ.

Về thách thức, một mặt, hội nhập đặt ra yêu cầu phải đảm bảo cho sự lưu chuyển hàng hóa với khối lượng lớn, với tốc độ nhanh, thuận lợi; điều này đặt ra nhu cầu cao, cấp bách phải phát triển kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ. Một khi nhu cầu phát triển kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ càng lớn, càng cấp bách thì yêu cầu đặt ra đối với công tác huy động vốn ngày càng gay gắt, nhất là ở các nước có hệ thống kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ thấp kém như CHDCND Lào.

Uy tín và quan hệ ngoại giao của đất nước, của Tỉnh cũng là yếu tố tác động lớn đến huy động vốn cho đầu tư nói chung, cho phát triển kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ nói riêng. Nếu một quốc gia, một tỉnh có uy tính cao trên trường quốc tế, có quan hệ ngoại giao tốt với các tổ chức quốc tế, trong đó có các tổ chức tài chính quốc tế và các nước trên thế giới thì sẽ thuận lợi cho thu hút vốn đầu tư nước ngoài, trong đó có cả vốn ODA và ngược lại.

Các yếu tố khác

Trình độ quản lý: Đầu tư phát triển hệ thống cơ sở hạ tầng kinh tế - xã hội nói chung, kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ nói riêng là một công việc phức tạp, đòi hỏi phải có trình độ am hiểu nhiều lĩnh vực. Nếu tổ chức quản lý không tốt, không hợp lý, đội ngũ làm công tác trong lĩnh vực đầu tư hạn chế về trình độ, thiếu đạo đức nghề nghiệp sẽ gây lãng phí về nguồn lực, làm mất lòng tin đối với nhà đầu tư thì công tác huy động vốn sẽ gặp nhiều khó khăn.

Vị trí đầu tư các công trình xây dựng kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ. Do kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ phụ thuộc lớn vào vị trí xây dựng, cùng một loại công trình như nhau nhưng xây dựng ở các địa hình khác nhau thì chi phí cũng khác nhau, do đó lượng vốn cần huy động cũng khác nhau. Thực thế cho thấy, xây dựng kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ ở trong các thành phố, đô thị chi phí sẽ cao hơn ở vùng đồng bằng, vì chi phí đền bù giải phóng mặt bằng cao; chi phí làm đường ở miền núi thường cao hơn ở đồng bằng.

Nhận thức của các cấp, các ngành cũng như người dân về vai trò quan trọng của phát triển kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội, ý thức trách nhiệm của cán bộ quản lý làm công tác huy động và sử dụng vốn đầu tư… là những yếu tố có tác động nhất định đến kết quả huy động vốn đầu tư phát triển phát triển kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ.

Các yếu tố về kỹ thuật cũng như thực trạng kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ (bao gồm cả số lượng và chất lượng) cũng ảnh hưởng đến qui mô huy động và cơ cấu các nguồn vốn đầu tư. Bởi vì, những yếu tố này đặt ra yêu cầu nâng cấp, mở rộng, cải tạo và xây dựng mới các công trình cầu, đường bộ, từ đó đặt ra các chính sách và giải pháp huy động vốn đầu tư thích hợp nhằm đáp ứng các yêu cầu về phát triển hệ thống đường bộ ở mỗi cấp độ đầu tư khác nhau.

MỘT SỐ GIẢI PHÁP

Nhằm huy động vốn cho phát triển kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ ở tỉnh Viêng Chăn, CHDCND Lào, theo nhóm tác giả, cần lưu ý một số vấn đề như sau:

Một là, bổ sung hoàn thiện quy hoạch hệ thống giao thông đường bộ và kế hoạch huy động vốn cho phát triển kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ của Tỉnh. Quy hoạch nói chung, quy hoạch phát triển giao thông là cơ sở quan trọng để phát triển hệ thống hạ tầng giao thông, vì nó chỉ ra các mục tiêu, định hướng, cách bố trí và chuẩn bị các nguồn lực thực thi các bố trí quy hoạch phát triển giao thông.

Quy hoạch cũng là cơ sở quan trọng đề xác định nhu cầu vốn cho từng loại công trình và kế hoạch huy động, phân bổ vốn; đồng thời là tiền đề để các nhà đầu tư lựa chọn quyết định bỏ vốn đầu tư. Yêu cầu của quy hoạch giao thông nói chung, kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ nói riêng là phải đi trước một bước, đảm bảo đồng bộ, có trọng điểm, kết nối chặt chẽ giữa các loại hình giao thông và phù hợp với yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội.

Quy hoạch phải xác định rõ trong 5 năm, 10 năm tới tỉnh Viêng Chăn phải đầu tư phát triển những tuyến đường nào, những công trình giao thông đường bộ nào; cái nào làm trước, cái nào làm sau thời gian bất đầu và hoàn thành của từng công trình; vốn của mỗi công trình là bao nhiêu, lây từ nguồn nào… Trên cơ sở quy hoạch để Nhà nước và Tỉnh có kế hoạch phân bổ vốn đầu tư nhà nước và huy động các nguồn vốn ngoài Nhà nước cho từng công trình, dự án.

Hai là, bổ sung hoàn thiện cơ chế, chính sách huy động vốn cho phát triển kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ ở tỉnh Viêng Chăn, Cộng hoà dân chủ nhân dân Lào. Nếu Quy hoạch là khâu có tính chất quyết định đến việc tính toán nhu cầu nguồn vốn và là tiền đề để các nhà đầu tư lựa chọn quyết định bỏ vốn đầu tư, thì hệ thống cơ chế, chính sách của Nhà nước, của Tỉnh có tầm quan trọng biến ý định bỏ vốn đầu tư vào xây dựng hệ thống giao thông vận tải thành hiện thực. Bởi lẽ thông qua hệ thống cơ chế chính sách của Nhà nước của Tỉnh không những bảo đảm về tính pháp lý cho nhà đầu tư mà còn thông qua hệ thống cơ chế, chính sách - nhà đầu tư thấy rõ những lợi ích mang lại khi bỏ vốn đầu tư.

Theo đó, trong thời gian tới ở cả tầm Trung ương và địa phương cần phải nghiên cứu bổ sung và hoàn thiện các cơ chế, chính sách để có thể huy động được các nguồn vốn cả trong và ngoài nước, chú trọng các cơ chế, chính sách huy động sự đóng góp của nhân dân về lao động, vật tư, đất đai cho phát triển kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ ở nông thôn, thông qua hình thức Nhà nước và nhân dân cùng làm.

Ba là, đa dạng hoá các hình thức huy động vốn cho phát triển kết cấu hạ tâng giao thông đường bộ ở tỉnh Viêng Chăn, CHDCND Lào. Đa dạng hoá các hình thức huy động vốn là giải pháp đặc biệt quan trọng, nhằm tạo sức mạnh tổng hợp của các nguồn vốn cho phát triển kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ của tỉnh Viêng Chăn, CHDCND Lào. Thực hiện tốt giải pháp này sẽ khắc phục được tình trạng thiếu vốn, trông chờ vào vốn ngân sách nhà nước trong đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ như hiện nay. Các loại vốn cần chú trọng để huy động trong thời gian tới, bao gồm: vốn từ ngân sách; vốn của doanh nghiệp; vốn đóng góp của nhân dân; nguồn vốn nước ngoài…

Bốn là, quản lý chặt chẽ, sử dụng hiệu quả, chống tham ô lãng phí vốn huy động cho phát triển kết cấu hạ tầng giao thong đường bộ ở tỉnh Viêng Chăn, Cộng hoà dân chủ nhân dân Lào. Huy động và sử dụng vốn cho phát triển kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ là hai mặt thống nhất của một quá trình, có quan hệ chặt chẽ với nhau không thể tách rời. Bởi vì, huy động vốn có tốt thì mới có điều kiện để sử dụng theo các kế hoạch đã đề ra.

Mặt khác, sử dụng vốn hiệu quả sẽ phát triển kết cấu hạ tầng giao thông đồng bộ, thúc đẩy kinh tế - xã hội phát triển là cơ sở để huy động vốn nhiều hơn. Vì vậy, đây là giải pháp rất quan trọng trong huy động vốn cho phát triển kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ ở tỉnh Viêng Chăn, CHDCND Lào. Thực hiện tốt giải pháp này là cơ sở để khắc phục tình trạng sử dụng vốn không có hiệu quả, đầu tư dàn trải, đầu tư kéo dài, chậm đưa công trình giao thông đường bộ vào khai thác và sử dụng; quản lý không chặt chẽ để xảy ra thất thoát, tham ô lãng phí vốn./.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Sổm Phon In Khạ Vị lay (2014), Quản lý vốn đầu tư trong nước và ngoài nước ở tính Hủa Phăn, Tạp chí lý luận và thực tiễn, số 3/2014.

2. Su Li Chăn Seng Thị Văn (2014), Phát triển kết cấu hạ tầng kinh tế ở tỉnh Viêng Chăn, Tạp chí lý luận và thực tiễn, số 24/2014.

3. Văn Xay Sen Nhot (2013), Để thu hút FDI nhiều hơn tại các tỉnh miền núi phía Bắc Lào, Tạp chí lý luận và thực tiễn, số 9/2013.

4. Sở Công chính – Giao thông vận tải tỉnh Viêng Chăn (2018-2022), Báo cáo Tổng kết phát triển giao thông vận tải các năm 2018-2022.

5. UBND tỉnh Viêng Chăn (2012), Quyết định số 2126/QĐ, ngày 12/05/2012 về thành lập Văn phòng Điều phối Chương trình xây dựng nông nghiệp.

PGS, TS. Nguyễn Trọng Xuân

TS. Nguyễn Đức Long

NCS Khôm Lư Xay Sạ Lắp Sẻng

Học viện Chính trị - Bộ Quốc phòng

Ngày nhận bài: 10/1/2024; Ngày phản biện: 30/1/2024; Ngày duyệt đăng: 28/2/2024