Sáng 19/3, tại Hà Nội, đã diễn ra Diễn đàn Doanh nghiệp Việt Nam (VBF) thường niên năm 2023 với chủ đề "Cộng đồng doanh nghiệp đồng hành cùng Chính phủ Việt Nam trong thúc đẩy tăng trưởng xanh". Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính dự và phát biểu chỉ đạo Diễn đàn.

Ông Phạm Tấn Công, Chủ tịch Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) đồng Chủ tịch liên minh VBF. Ảnh: Đức Trung

3 thách thức của cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam

Tại Diễn đàn, ông Phạm Tấn Công, Chủ tịch VCCI đồng Chủ tịch liên minh VBF cho biết, đà tăng trưởng kinh tế của Việt Nam đã suy giảm rõ rệt, đồng thời trong 2 tháng đầu năm 2023 có tới 51.400 doanh nghiệp rút lui khỏi thị trường, trong khi chỉ có 37.900 doanh nghiệp thành lập mới hoặc quay lại thị trường...”, ông Công quan ngại.

Làm rõ hơn nhận định trên, ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng Thư ký, Trưởng ban Pháp chế, VCCI đã chỉ ra 3 thách thức không nhỏ hiện nay của cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam.

Thứ nhất, mức độ hiểu biết, quy định môi trường của doanh nghiệp Việt Nam đang rất hạn chế. Khảo sát doanh nghiệp của VCCI cho thấy, mặc dù ô nhiễm môi trường ảnh hưởng lớn đến hoạt động sản xuất, kinh doanh song mức độ hiểu biết của doanh nghiệp về các quy định môi trường còn thấp. Chỉ có 31,8% doanh nghiệp tư nhân trong nước cho biết họ hiểu rõ các quy định môi trường, dù đến 68% doanh nghiệp cho biết đã bị ảnh hưởng tiêu cực bởi biến đổi khí hậu.

Thứ hai, mức độ tuân thủ quy định môi trường chưa cao dù đang được cải thiện. Nhiều doanh nghiệp chưa nhận thức được trách nhiệm với môi trường, cho rằng quy mô quá nhỏ để gây hại cho môi trường, nhiều doanh nghiệp không có nhân lực am hiểu về pháp luật môi trường, trong khi các quy định môi trường còn phức tạp. Chi phí tuân thủ các quy định môi trường còn cao, không hợp lý khiến năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp bị giảm trước mắt.

Thứ ba, mức độ đầu tư của doanh nghiệp cho đổi mới, thực hành xanh mới ở mức độ khởi đầu. Theo báo cáo năm 2021 của UNDP, ngay cả trong các lĩnh vực thâm dụng năng lượng, như: sản xuất, vận tải, xây dựng cũng chỉ có khoảng 1/2 doanh nghiệp áp dụng các giải pháp tiết kiệm năng lượng và tài nguyên.

Cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam hoàn toàn ủng hộ, hưởng ứng và đồng hành cùng Chính phủ thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững

Tuyên bố của Thủ tướng Phạm Minh Chính tại Hội nghị COP26, và quyết tâm của Chính phủ đẩy mạnh phát triển kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn là cam kết và đóng góp của Việt Nam trong giải quyết những thách thức toàn cầu về biến đổi khí hậu và vấn đề môi trường. “Cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam hoàn toàn ủng hộ, hưởng ứng và đồng hành cùng Chính phủ thực hiện các mục tiêu và cam kết phát triển quan trọng này”, ông Công chỉ rõ.

Khẳng định Chủ đề VBF năm nay là “Cộng đồng doanh nghiệp đồng hành cùng Chính phủ Việt Nam trong thúc đẩy tăng trưởng xanh” có ý nghĩa hết sức to lớn, ông Công cho biết, cùng với các nội dung đề xuất thảo luận tại Phiên kỹ thuật ngày 17/3, Diễn đàn cấp cao ngày hôm nay là dịp để cộng đồng doanh nghiệp trong nước và doanh nghiệp nước ngoài tại Việt Nam đề xuất với Chính phủ các giải pháp cụ thể để thực hiện mục tiêu tăng trưởng xanh, phát triển kinh tế xanh. Đồng thời, cũng thể hiện rõ vai trò và trách nhiệm của cộng đồng doanh nghiệp đối với mục tiêu phát triển bền vững của Việt Nam trong hiện tại và tương lai.

Thời khắc quan trọng để Việt Nam chuyển đổi sang mô hình tăng trưởng xanh

Ông Thomas Jacobs, Giám đốc Quốc gia Tổ chức tài chính Quốc tế (IFC) tại Việt Nam, Campuchia và Lào cho rằng, đây là thời khắc quan trọng để Việt Nam chuyển đổi sang mô hình tăng trưởng xanh, giảm thiểu rủi ro biến đổi khí hậu.

“Trong khoảng hai thập kỷ trở lại đây, với tốc độ tăng trưởng cao, Việt Nam trở thành một trong những quốc gia phát thải carbon nhiều nhất trong khu vực Đông Á”, đại diện IFC cho biết.

Vì thế, tại hội nghị COP26, Việt Nam đã đưa ra nhiều mục tiêu tham vọng với cam kết đưa mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.

Tuy nhiên, để đạt mục tiêu trên, theo ông Thomas Jacobs, Việt Nam phải có sự chuyển đổi mạnh mẽ trong việc sử dụng năng lượng và bảo vệ môi trường. Làm được điều này, Việt Nam cần huy động cả khu vực công và khu vực tư cùng tham gia.

Ông Thomas Jacobs, Giám đốc Quốc gia Tổ chức tài chính Quốc tế (IFC) tại Việt Nam, Campuchia và Lào cho rằng, đây là thời khắc quan trọng để Việt Nam chuyển đổi sang mô hình tăng trưởng xanh, giảm thiểu rủi ro biến đổi khí hậu.

Báo cáo Khí hậu và Phát triển Quốc gia của Nhóm Ngân hàng Thế giới (WBG) dành cho Việt Nam ước tính, một lộ trình phát triển kết hợp giữa khả năng thích ứng và Net-Zero sẽ cần các khoản đầu tư bổ sung khoảng 6,8% GDP mỗi năm, với tổng trị giá khoảng 368 tỷ USD đến năm 2040. Trong đó, hơn một nửa số vốn (184 tỷ USD) cần đến từ khu vực tư nhân.

Để làm được điều này, theo IFC, Việt Nam cần cải thiện môi trường đầu tư và các quy định pháp luật liên quan để khu vực tư nhân có thể tham gia vào tiến trình xanh của Việt Nam nhanh hơn, rẻ hơn và đơn giản hơn.

Thứ hai, cần có hợp đồng mua điện theo đúng chuẩn quốc tế, để thu hút được các nhà đầu tư nước ngoài trong ngành rất quan trọng này.

Thứ ba, cần có thị trường vốn để có được các mô hình huy động trái phiếu bền vững và các cấu trúc này để Việt Nam đạt được những nguồn tài chính cần thiết trong lộ trình biến đổi khí hậu của mình.

Cuối cùng, theo đại diện IFC, cần có sự tham gia của khu vực tư nhân hơn nữa, thêm cơ hội cho họ trong thị trường carbon.

"Đây là thị trường mang tính tự nguyện, nhưng sau này bắt buộc chúng ta bảo đảm được môi trường đó phát triển mạnh mẽ và có được nền kinh tế xanh hơn trong việc giúp Việt Nam tăng cường khả năng cạnh tranh cũng như tiếp cận hàng hóa tốt hơn. Điều này cần sự hợp tác chặt chẽ hơn giữa khu vực tư nhân trong nước, nhà đầu tư nước ngoài để chuyển giao kiến thức, kinh nghiệm và công nghệ mới cho nền kinh tế xanh Việt Nam", ông Thomas Jacobs nhấn mạnh.

7 kiến nghị của cộng đồng doanh nghiệp

Từ góc độ doanh nghiệp, ông Đậu Anh Tuấn đã tổng hợp các kiến nghị của VCCI và cộng đồng doanh nghiệp nhằm hiện thực hóa các định hướng phát triển và triển khai hiệu quả các nhiệm vụ, giải pháp mà Chính phủ đã đặt ra hướng tới kinh tế xanh và phát triển bền vững.

Thứ nhất, tăng cường sự tham gia của doanh nghiệp trong xây dựng, hoàn thiện pháp luật và thực thi pháp luật về môi trường. Thực tế đã cho thấy, việc tăng cường tham vấn doanh nghiệp, người dân trong quá trình xây dựng pháp luật giúp cải thiện chất lượng quy định pháp luật. Nhiều nghiên cứu quốc tế đã chứng minh rằng, tăng cường sự tham gia của doanh nghiệp trong xây dựng pháp luật sẽ giúp tăng cường mức độ tuân thủ của doanh nghiệp.

Thứ hai, tạo thuận lợi trong tiếp cận thông tin về chính sách, pháp luật về môi trường, phát triển bền vững: các cơ quan nhà nước cần nâng cao hiệu quả công tác phổ biến các chính sách, quy định để các doanh nghiệp (đặc biệt là doanh nghiệp quy mô siêu nhỏ, nhỏ) dễ dàng tiếp cận thông tin hơn. Cần chú trọng truyền thông chính sách trong lĩnh vực này như chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ.

Thứ ba, xây dựng và hoàn thiện chính sách, pháp luật về tăng trưởng xanh; khuyến khích, ưu đãi doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ cao, công nghệ sạch. Cộng đồng doanh nghiệp đề xuất tiếp tục xây dựng, đa dạng hóa hơn nữa các chính sách để ưu đãi các doanh nghiệp đầu tư theo hướng sử dụng công nghệ cao, công nghệ sạch, ít tiêu hao năng lượng, tài nguyên, phát thải thấp, thân thiện với môi trường. Xây dựng các bộ tiêu chí để sàng lọc, lựa chọn, đánh giá các dự án đầu tư sử dụng công nghệ cao, công nghệ thân thiện với môi trường…

Thứ tư, theo dõi, đánh giá thực thi chính sách về bảo vệ môi trường, phát triển xanh, phát triển bền vững ở cấp địa phương. Bên cạnh hoàn thiện khung khổ chính sách, thì thúc đẩy thực thi chính sách cũng hết sức quan trọng.

"VCCI đang xây dựng và dự kiến sẽ công bố Chỉ số Xanh cấp tỉnh (PGI) trong tháng 4 tới. Đây là bộ chỉ số độc lập đánh giá môi trường kinh doanh xanh cấp tỉnh, mức độ thực thi, tuân thủ pháp luật về môi trường; thực trạng ứng dụng công nghệ thân thiện môi trường của các doanh nghiệp tại địa phương; trình độ quản lý và ứng xử với môi trường của doanh nghiệp; mức độ quan tâm, chính sách khuyến khích hoạt động đầu tư xanh của chính quyền địa phương và nhiều vấn đề quan trọng liên quan đến môi trường", ông Tuấn cho hay

Thứ năm, tăng cường khả năng tiếp cận nguồn vốn tăng trưởng xanh cho doanh nghiệp. Dẫn số liệu tính toán của Bộ Kế hoạch và Đầu tư và Ngân hàng Thế giới, ông Tuấn cho biết, Việt Nam dự kiến cần khoảng 30 tỷ USD để thực hiện Chiến lược tăng trưởng xanh đến năm 2030, trong đó ngân sách Nhà nước chỉ có thể đáp ứng tối đa 30% nguồn lực.

"Kinh nghiệm quốc tế cho thấy, trong tăng trưởng xanh, nguồn đầu tư tư nhân mới đóng vai trò quyết định. Do đó, các cơ quan Nhà nước cần xây dựng cơ chế để thúc đẩy các chương trình tín dụng xanh từ các tổ chức tài chính trong và ngoài nước, tạo điều kiện thuận lợi cho các công cụ tài chính xanh, như: tín chỉ carbon, trái phiếu xanh, thị trường mua bán carbon…", đại diện VCCI nêu kiến nghị.

Thứ sáu, tiếp tục đẩy mạnh cải thiện môi trường kinh doanh xanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, với trọng tâm là cải cách về thủ tục hành chính, điều kiện kinh doanh, cắt giảm chi phí cho doanh nghiệp. Tập trung cải cách một số thủ tục hành chính trong các lĩnh vực còn nhiều phiền hà theo phản ánh từ các doanh nghiệp, như: đất đai, thuế, bảo hiểm xã hội, phòng cháy, xây dựng, quản lý thị trường, môi trường, kho bạc và lao động…

"Đề nghị Chính phủ chỉ đạo các bộ, ngành tiếp tục rà soát, tối ưu hóa quy trình thủ tục hành chính liên ngành, đặc biệt là nhóm các thủ tục liên quan tới đầu tư, xây dựng, đất đai, môi trường. Hướng tới việc tạo lập và kết nối liên thông giữa các cơ quan quản lý nhà nước và cơ sở dữ liệu doanh nghiệp để đảm bảo công tác quản lý nhà nước đối với doanh nghiệp thực hiện một cách thống nhất, đồng bộ. Tiếp tục đẩy mạnh cải cách quy định về điều kiện kinh doanh. Tiếp tục giảm thiểu gánh nặng thanh, kiểm tra doanh nghiệp theo hướng áp dụng nguyên tắc quản lý rủi ro trong thực hiện thanh tra, kiểm tra. Cải cách mạnh mẽ hơn về kiểm tra chuyên ngành đối với hàng hoá xuất nhập khẩu", ông Tuấn nêu kiến nghị của cộng đồng doanh nghiệp.

Cuối cùng, trong bối cảnh thế giới có nhiều yếu tố rất bất ổn, theo ông Tuấn, Việt Nam cần đưa ra thông điệp mạnh mẽ về sự cam kết ổn định chính sách trong nước, lấy ổn định chính sách trong nước để bù đắp cho những bất ổn trên thế giới.

"Đây là nền tảng quan trọng cho sự phát triển bứt phá của Việt Nam trong thời gian tới", ông Tuấn nhấn mạnh./.